Ngày tri ân các hùng binh Hoàng Sa

Hôm nay 27/4, tại huyện đảo Lý Sơn sẽ diễn ra lễ khao lề thế lính Hoàng Sa. Đây là lễ hội có từ hàng trăm năm qua của các tộc họ trên huyện đảo nhằm tri ân những hùng binh năm xưa có công ra quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa cắm mốc, dựng bia khẳng định chủ quyền của Việt Nam trên vùng Biển Đông. 

Theo một số lão ngư trên huyện đảo Lý Sơn, không ai còn nhớ lễ Khao lề thế lính Hoàng Sa có từ bao giờ, nó có từ hàng trăm năm nay và cứ tới tháng 2, tháng 3 hàng năm, các tộc họ trên đảo lại tổ chức lễ tái hiện hình ảnh đội thuyền năm xưa ra đi bảo vệ vùng biển Hoàng Sa và Trường Sa thân yêu của Tổ quốc.  

Những ngôi mộ gió của hùng binh Hoàng Sa trên huyện đảo Lý Sơn.

Còn theo ghi chép trong gia phả của các tộc họ có người đi lính Hoàng Sa thì đã có rất nhiều người lính ra đi không trở về. Do vậy, để tạo cho người lính yên tâm làm nhiệm vụ, triều đình đã tổ chức lễ khao lề thế lính Hoàng Sa trước khi những người lính lên thuyền ra đảo Hoàng Sa, Trường Sa. 

Ông Võ Hiển Đạt (83 tuổi), một nghệ nhân, ông đồ nổi tiếng ở Lý Sơn cũng là người trông nom đền An Vĩnh (nơi diễn ra lễ khai lề thế lính), cho biết:  Lễ khao lề thế lính là lễ hội độc đáo có ý nghĩa quan trọng trong đời sống, văn hóa tâm linh của người dân huyện đảo. Tại lễ khao lề không thể thiếu các mô hình những chiếc thuyền nan, các vật dụng mà mỗi người lính trước khi ra Hoàng Sa phải chuẩn bị cho mình, gồm một đôi chiếu (là vật dùng để quấn xác nếu không may gục ngã) 7 đòn tre (là vật nẹp quanh thân); 7 sợi dây mây (được dùng để bó xác người). Tất cả tái hiện hình ảnh ra đi của những người lính từ hàng trăm năm trước. 

Nghi thức lễ khao lề thế lính trên huyện đảo Lý Sơn.

Những người lính Hoàng Sa năm xưa, sau khi nhận nhiệm vụ ra Hoàng Sa để đo đạc thủy trình dựng bia chủ quyền và khai thác sản vật nộp cho triều đình. Nếu không may hy sinh, thi thể người lính sẽ được đồng đội thả xuống biển cả mênh mông. Chiếc thẻ bài bằng tre có ghi tên tuổi, làng quê, phiên hiệu được cài trong bó xác sẽ là thông điệp gửi lại cho gia đình và bản quán nếu thi thể đó trôi vào bờ... Dẫu biết một đi không trở lại, nhưng những người lính Hoàng Sa năm xưa vẫn ra đi quên mình vì quê hương, đất nước. 

Cho đến nay, người dân đất đảo Lý Sơn vẫn còn lưu truyền câu ca: “Hoàng Sa trời nước mênh mông. Người đi thì có mà không thấy về. Hoàng Sa mây nước bốn bề. Tháng hai (ba) khao lề thế lính Hoàng Sa”. Dẫu biết mấy ai đi mà trở về, thế nhưng nhiều người vẫn hy vọng. Vì vậy, trước khi ra đi, cùng với việc tộc họ bàn soạn lễ vật sanh tươi, hương đăng tỏa rạng, thầy phù thủy sẽ nặn hình nhân thế mạng (hình nộm). Hình nhân thế mạng sẽ được đặt cạnh linh vị đã ghi tên tuổi người đi lính Hoàng Sa. Trong tộc họ có bao nhiêu người tử nạn vì đi lính Hoàng Sa thì có bấy nhiêu linh vị. 

Theo ông Phạm Thọ Truyền, hậu duệ đời thứ 5 của Cai đội trưởng Hoàng Sa Phạm Hữu Nhật thì, ngày xưa, hình nhân được thầy pháp nặn bằng đất sét hoặc bằng bột gạo, lấy cây dâu làm xương, đất sét trộn lòng trắng trứng gà nặn hình người, lấy lòng đỏ trứng gà làm lục phủ ngũ tạng. Đất sét để nặn hình nhân thế mạng phải là loại đất lấy ở ngã ba đường. Người ta mang con gà đến thả ở ngã ba đường, gà mổ ở vị trí nào thì lấy đất sét ở đấy về nặn làm hình nhân. Sau khi nặn xong, thầy pháp sẽ hô thần chú, đọc tên tuổi của những người đi lính để soi hồn nhập cốt. Ngày nay, hình nhân thế mạng không còn được làm bằng bột gạo hay đất sét, tộc họ làm hình nộm bằng khung tre và dán giấy ngũ sắc để giả hình người, sau khi tế xong sẽ đem thả ra biển hoặc là đốt đi cùng với văn tế.  

Sau lễ, người Lý Sơn sẽ đặt các hình nhân và linh vị, cùng những thứ tượng trưng mà người đi lính Hoàng Sa, Trường Sa thường mang theo, như gạo, muối, củi, nước ngọt, lưới… vào chiếc thuyền bằng giấy, tượng trưng cho thuyền đi Hoàng Sa-Trường Sa thuở trước, đem thả ra biển, kèm theo những lời nguyện cầu về sự bình yên.
Buổi lễ tế thế lính Hoàng Sa kết thúc, những hùng bình xem như đã được một lần chết và họ sẽ không còn ngại khi phải trải qua phong ba bão tố trên biển ròng rã nhiều tháng liền để vâng lệnh triều đình ra Hoàng Sa, Trường Sa cắm mốc, khai thác hải sản khẳng định chủ quyền. 

Tiến sĩ Nguyễn Đăng Vũ- Giám đốc Sở VHTT&DL Quảng Ngãi cho biết, lễ khao lề thế lính năm 2013 được tổ chức quy mô nhất từ trước đến nay. Một sự kiện trong lễ khao lề năm nay là Lễ khao lề thế lính Hoàng Sa vừa được Bộ Văn Hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là di sản phi vật thể Quốc gia; ngoài ra đình làng An Vĩnh – nơi bàn bạc, tuyển chọn binh phu đi Hoàng Sa năm xưa cũng được xếp hạng Di tích Lịch sử văn hóa cấp quốc gia.Dự kiến có từ 1.500-2.000 khách đến Lý Sơn dự lễ khao lề, trong đó có nhiều đoàn khách và phóng viên báo chí nước ngoài. 

Minh Bảo