- Với Trần Anh Đức, giải nhất văn quốc gia 2012 thì tìm hiểu những con người chỉ còn trong cát bụi sẽ càng thêm yêu đất nước hơn. Sách gối đầu giường của Đức là Đại Việt Sử ký toàn thư.



Trần Anh Đức - Giải Nhất kỳ thi học sinh giỏi quốc gia môn Ngữ văn. Trong ảnh: Anh Đức chụp chung với bạn cùng lớp 12 Chuyên Văn, Trường THPT Chuyên Hà Nội – Amsterdam (Hà Nội)

Văn chương và “cái giếng không đáy”

Phóng viên: Đâu là lý do em  lựa chọn theo học  môn văn?

Trần Anh Đức: Em may mắn khi sinh ra trong gia đình có truyền thống về văn. Mẹ em hiện là giáo viên dạy văn. Bản thân em nghĩ mình có chút năng khiếu về văn và muốn phát triển nó, không để nó bị thui chột, chết yểu.

Ngoài sự giúp đỡ của mẹ, em cảm nhận và tiếp thu một tác phẩm văn chương khá nhanh cùng một trí nhớ không tồi. Tất nhiên muốn học tốt môn nào thì phải có tình yêu. Không thể cố gắng để yêu ai đó, tất cả phải xuất phát từ sự tự nguyện..

Cách em tìm hiểu, thấm nhuần ý từ, ngôn từ của một tác phẩm văn học là gì?

Đầu tiên bao giờ cũng phải hiểu và nhớ. Thơ thì phải nhớ đoạn, còn với văn là chi tiết. Em nghĩ cũng phải có thêm năng khiếu để phát hiện những ý hay trong đó nữa. Vì không phải chi tiết, bộ phận nào trong tác phẩm văn học cũng giống nhau, có đoạn là điểm sáng thể hiện rõ nhất thần thái, tư tưởng của tác phẩm ấy. Để hiểu về câu chữ, biện pháp nghệ thuật,...không khó bằng hiểu nội dung của tác phẩm.

Hãy sống, trải nghiệm cuộc sống sẽ hiểu văn chương nhiều hơn. Bản thân em thấy mình chưa thể hiểu hết kể cả những tác phẩm mình có sở trường viết dù rất quen thuộc. Tác phẩm văn chương là cái giếng không đáy, thật khó để chạm đến tận sâu của nó. 

Cần những người dám nói thật!

Sắp tới kỳ thi tốt nghiệp THPT và ĐH, em có thể chia sẻ cách học để thi tốt của mình?

Rèn luyện kiến thức môn xã hội như văn học theo suy nghĩ thông thường và em nghĩ có phần đúng là phải học thuộc lòng. Còn phân tích tác phẩm văn học muốn thật hay, thật sâu sắc là vấn đề của cả cuộc đời.

Nếu nói học để thi có lẽ dễ hơn nhiều. Đầu tiên là phải thuộc văn bản đã. Không thuộc thì giống như làm nông dân mà không có đất vậy.

Thứ hai phải tóm tắt ý chính của văn bản: ý lớn và ý nhỏ từ đó hệ thống lại như “cây phả hệ”. Không cần phải đào sâu quá. Thi tốt nghiệp và đại học chỉ yêu cầu nhớ căn bản.

Cuối cùng là cách viết, trình bày. Viết thế nào là quá trình rèn luyện 12 năm. Không thể lúc này mới rèn được. Giờ là lúc bạn hoàn thiện nó và cách diễn đạt, bố cục phải chuẩn.

Câu văn không cần cầu kỳ nhưng phải mạch lạc, trong sáng. Giám khảo- những thầy cô họ cũng là con người, cũng có cảm xúc. Bài viết sạch sẽ, mạch lạc sẽ tạo hứng thú và nhận được đánh giá cao.

Em không luyện viết nhiều. Có lẽ nó ở trong đầu. Viết chỉ là cách chuyển tải ý nghĩ lên trang giấy. Trên lớp em tập cho mình cách nói, diễn thuyết thật lưu loát, mạch lạc mà không cần chuẩn bị. Khi đó mình  nói cũng như viết rồi.

Đó là những điều cơ bản, em còn muốn chia sẻ gì nữa không?

Tất nhiên, để làm tốt nhất bạn phải đọc nhiều. SGK có nhiều văn bản lược trích, trích đoạn,...Bạn nên đọc chỉnh thể, nguyên bản tác phẩm, tác giả để có cái nhìn toàn diện, sâu sắc.

Văn học rất cần những người dám nói thật. Không phải đọc rồi bê nguyên ý của ai đó khi bạn không đồng tình với quan điểm của họ. Nhưng hãy lấy đó làm tham khảo. Sự không chân thực, gượng ép giả dối thường dễ phát hiện và chẳng ai muốn như vậy.

Đam mê văn học, Trần Anh Đức đã lựa chọn theo đuổi nó để khả năng của mình không bị thui chột hay chết yểu

Trong cuộc sống  em có phải là người dám nói thẳng, nói thật?

Chúng ta không thể làm hài lòng tất cả mọi người. Nhưng em có lẽ không phải người "mất lòng trước hơn được lòng sau".

Em rất sợ người khác mất lòng và nghĩ vẫn có thể dùng lời lẽ khéo léo để nói chính kiến để người khác nghe mình.

Ngôi trường nơi em đang theo học là mơ ước của nhiều học sinh. Nhưng có ý kiến cho rằng Ams phần nhiều dành cho những bạn có điều kiện. Gia đình em bố mẹ đều là công chức, cuộc sống bươn trải vất vả. Điều đó có khiến em phải suy nghĩ không?

Đúng là ở Ams nhiều bạn gia đình khá giả, nhà giàu, thậm chí rất giàu nhưng mọi người ở đây sống không hề có khoảng cách, em với các bạn cũng vậy.

Tiền bạc vật chất không làm nên tính cách con người. Đừng vội đánh giá ai đó bằng bộ quần áo họ mặc trên người. Có thể lấy trường hợp như em Nguyễn Trung Hiếu là ví dụ cho sự gắn kết nơi đây.

Muốn làm tư pháp

Ham mê văn học như vậy, em có cuốn sách gối đầu giường nào không?

Tới nay, em cũng đã có cho mình một tủ sách nho nhỏ, chắc khoảng trên dưới 100 cuốn. Mặc dù ham mê văn học nhưng em lại yêu thích lịch sử vì nói về sự kiện lịch sử. Những con người giờ chỉ còn trong cát bụi nhưng càng tìm hiểu bạn sẽ càng thêm yêu đất nước hơn. Có vẻ hơi hàn lâm và khô khan khi cuốn sách gối đầu giường của em là Đại Việt Sử ký toàn thư (cười).

Ngoài ra em cũng rất thích bộ Tây du ký của Ngô Thừa Ân (Trung Quốc). Sách nói về yêu ma quỷ quái nhưng lại là hiện thân con người trên trần thế, những bài học cuộc sống được thể hiện sinh động và rất thú vị.

Em dành bao nhiêu thời gian lên mạng Internet?

Giống như nhiều bạn, em lên mạng nhiều, thậm chí có khi cả ngày chủ yếu để đọc các trang báo trong và ngoài nước. Tất nhiên em cũng dùng Facebook. Ngày nay thế giới “ảo” ngày càng có tác động lớn đến đời sống thực.

Dẫu thế, em vẫn không ít lần “cháy túi” vì cái cảm giác hứng thú khi được giở từng cuốn sách, ngửi mùi thơm của những trang giấy và thả hồn thật lâu bên trang sách.

Thi thoảng lật lại những cuốn đã đọc bạn sẽ phát hiện ra nhiều điều thú vị mà có khi mình bỏ quên ở tác phẩm nào đó. Sách sẽ theo bạn suốt cuộc đời, ở lại cùng bạn với tư cách như người bạn vậy.

Em đã có định hướng gì cho tương lai của mình?

Kế hoạch của em là thi vào trường luật, học ngành tư pháp. Bố mẹ thì luôn tin tưởng và ủng hộ quyết định của con mình.

Đất nước ta đang trên con đường xây dựng xã hội pháp quyền. Để tạo ra xã hội hài hòa ngành tư pháp càng phải phát triển nhanh thậm chí đi trước đón đầu.

Biết đâu sau này em có thể soạn thảo bộ Luật hay làm gì đó đóng góp cho ngành Tư pháp thì sao (cười tươi).

Cảm ơn em! Chúc em sớm thành công với những dự định của mình!

 Văn Chung - Bình Trọng