Dân biểu - doanh nhân và sự "nhầm vai" khó tránh
Phát biểu kết thúc Kỳ họp thứ nhất Quốc hội khoá XIII, Tân Chủ tịch Nguyễn Sinh Hùng nói với báo chí rằng ông sẽ không ngồi nhầm vai. "Trước đây, tôi làm bộ trưởng là thủ trưởng, sang làm phó thủ tướng là giúp việc, tôi vẫn làm đúng vai. Bây giờ... sang làm chế độ hội nghị - nghị trường là dân chủ, là quyết định tập thể thì khác, tôi sẽ tập dần, và tập qua 14 ngày cũng thấy được rồi."
Nhưng không như ông chỉ trong 2 tuần vào vai mới đã thấy "được rồi", một đồng nghiệp của ông là đại biểu Quốc hội Đỗ Thị Thu Hằng, sau tới 3 tuần, mà vẫn nhầm vai. Chả là vào sáng 15-8, khi tiếp xúc cử tri tại xã Bàu Hàm 2, huyện Thống Nhất, tỉnh Đồng Nai, vị nữ đại biểu QH này lại vào nhầm vai "doanh nhân".
Khi nhiều cử tri đề nghị Nhà nước xem xét, xử lý những sai phạm tại Công ty CP Sonadezi Long Thành (công ty con của TCT Sonadezi mà bà Thu Hằng làm Chủ tịch kiêm TGĐ), như đã từng xử lý đối với Công ty Vedan, bà Thu Hằng đã thay mặt tổ đại biểu QH tiếp thu ý kiến của cử tri và hứa: "Khi có kết luận của các cơ quan chức năng, với vai trò là cơ quan chủ quản, nếu phát hiện có sai phạm, tôi sẽ cùng với các cơ quan chức năng xử lý theo quy định".
Ô hay, cử tri yêu cầu bà, với tư cách đại biểu QH và trong quyền hạn hiến định của mình, mà thúc đẩy các cơ quan chức năng xử lý nhanh những sai phạm, mà bà lại trả lời với vai trò cơ quan chủ quản, chờ đợi kết luận của các cơ quan chức năng!
Theo nhà báo Nguyên Lê, báo Sài Gòn Tiếp Thị, khi còn là ứng cử viên đại biểu QH, trả lời câu hỏi của báo chí rằng nếu được bầu "đôi vai - ba gánh" (việc Quốc hội, việc doanh nghiệp, việc nhà) có khiến bà gặp nhiều khó khăn không, bà Đỗ Thị Thu Hằng đã dõng dạc nói: "Tôi đã sẵn sàng để gánh cả ba vai."
Có sự "lộn vai" này, theo thiển nghĩ của người viết, bà Thu Hằng đã không lường trước được việc đóng cùng một lúc "ba vai" nó phức tạp thế nào. Nghệ sĩ kịch nói Đức Khuê của Nhà hát Tuổi Trẻ (mà người viết đã quen trong chuyến đi Cam Ranh vừa rồi) cũng tâm sự rằng khi được phân đóng ba vai trong ba vở diễn khác nhau trong một chuyến lưu diễn, việc hoá thân trọn vẹn vào từng nhân vật quả là khó khăn. (Có lẽ, ông Nguyễn Sinh Hùng "nhập vai mới" tốt hơn, bởi ông đóng ba vai vào ba giai đoạn khác nhau.)
TS Nguyễn Ngọc Điện, cũng trên SGTT, lại lý giải theo cách khác. "Chuyện con người ta bị giằng xé giữa các lợi ích trái ngược không hiếm. Vấn đề là trong trường hợp đặc thù này, xung đột diễn ra giữa một bên là lợi ích riêng mà nhân vật chính mong muốn bảo vệ với tư cách chủ doanh nghiệp, với bên kia là lợi ích của cộng đồng mà cũng chính người này cam kết bảo vệ dưới danh nghĩa đại biểu dân cử."
|
Theo TS Nguyễn Ngọc Điện, không ai cấm, và cũng không thể cấm doanh nhân, bảo vệ các lợi ích thiết thân của riêng mình trong khuôn khổ luật chơi chung. "Bởi vậy, trong điều kiện doanh nhân đồng thời là dân biểu, phải làm thế nào để người này nhận thấy rằng lợi ích hợp pháp của các cử tri do mình đại diện bao trùm lên tất cả các lợi ích khác, kể cả lợi ích riêng tư", ông nhận định.
Nói gì thì nói, 3 tuần quả là thời gian quá ít ỏi để tân đại biểu QH Thu Hằng "nhập vai". Hy vọng, những phân tích của truyền thông sẽ giúp bà "nhập tâm" và từ đó "nhập vai" tốt hơn.
Tuy nhiên, về mặt dài hạn, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng, người đã "hoá thân" nhanh hơn nhiều so với đồng nghiệp Đỗ Thị Thu Hằng, vẫn cần phải thúc đẩy việc chuyên môn hoá sân chơi này. Tức là phải xúc tiến việc tạo ra hành lang pháp lý cần thiết để tăng số đại biểu chuyên trách, tức là mỗi người chỉ phải đóng một vai.
Chứ không thì, những dân biểu - doanh nhân như Thu Hằng và một số người khác, nói theo lời của TS Nguyễn Ngọc Điện, "vẫn phải đương đầu với định kiến xã hội, đặc biệt là với nỗi nghi ngại về việc dựa vào mãnh lực đồng tiền để thao túng nghị trường, về việc dùng quyền lực nghị viện để phục vụ lợi ích riêng tư".
Giải thưởng Hồ Chí Minh và bức công văn đầy bí ẩn
Ngày 2.9 năm nay không chỉ là ngày Quốc khánh và là ngày mất của Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại, mà đối với một số người, nhất là những ứng cử viên cho giải thưởng Hồ Chí Minh và Giải thưởng Nhà nước, có một ý nghĩa khác thường.
Tuy nhiên, đến giờ phút này, chưa ai trong số những người đó có thể chắc chắn mình có tên trong danh sách trao giải, được công bố vào khoảng 2 tuần tới.
Điều duy nhất người ta có thể biết chắc là nhạc sĩ Phạm Tuyên, tác giả của bài hát "Như có Bác Hồ trong ngày vui đại thắng", không nằm trong danh sách này. Mặc dù, từ cách đây nửa năm, Hội Âm nhạc Hà Nội đã có công văn gửi Bộ Văn hoá - Thể thao - Du lịch và Hội Nhạc sĩ Việt Nam đề nghị xét tặng giải thưởng Hồ Chí Minh cho nhạc sĩ lão thành Phạm Tuyên, người trong sự nghiệp âm nhạc của mình của mình đã sáng tác hàng trăm ca khúc để đời cho thiếu nhi.
Điều này đã được Vụ trưởng Thi đua - Khen thưởng Nguyễn Hải Anh khẳng định trong cuộc họp báo, diễn ra vào ngày 11.8 tại Hà Nội: "Bộ đã có công văn trả lời Hội Âm nhạc Hà Nội thông báo cho NS Phạm Tuyên biết quy trình thủ tục và đề nghị nhạc sĩ làm đúng, nhưng Hội Âm nhạc Hà Nội lại nghĩ có thể làm công văn đưa trực tiếp lên Hội đồng cấp Nhà nước mà không qua cấp cơ sở và cấp bộ. Đó là điều không thể xảy ra được."
Cho dù có thấy tiếc nuối cho công lao đóng góp của nhạc sĩ lão thành ở tuổi rất "gần đất xa trời" này (năm nay nhạc sĩ Phạm Tuyên đã 83 tuổi), nhiều đồng nghiệp, cũng như người viết, vẫn buộc phải chấp nhận một thực tế "thủ tục là thủ tục". Lời giải thích của vị đại diện của bộ phụ trách văn hoá này là hoàn toàn chấp nhận được về lý.
Tuy nhiên, người viết vẫn thấy "lăn tăn" ở hai điểm.
Thứ nhất, tại sao Hội Nhạc sĩ Việt Nam, nơi được coi là nơi quán xuyến về mặt nghề nghiệp cho các nhạc sĩ trên toàn quốc và cũng là nơi tổ chức hội đồng xét duyệt cấp cơ sở, cho đến giờ vẫn im lặng? Cả việc trả lời công văn của một hội thành viên, lẫn lên tiếng trên truyền thông để giải thích cho rõ ràng.
Trong khi đó, cũng trong cuộc họp báo ngày 11.8, đại diện của Hội Nhạc sĩ Việt Nam lại lên tiếng giải thích về trường hợp xét đợt 2 đối với 2 nhạc sĩ khác là Đinh Quang Hợp và Ngọc Khuê - hai trong số 5 nhạc sĩ gửi đơn kiện vì bị Hội đồng Cơ sở loại ra khỏi danh sách xét giải thưởng Nhà nước.
Theo ông Phạm Ngọc Khôi, Bộ VH-TT-DL đã chỉ đạo Hội Nhạc sĩ Việt Nam "dỡ" cụm tác phẩm ra để xét theo từng tác phẩm, dẫn đến kết quả, chỉ hai nhạc sĩ Đinh Quang Hợp và Ngọc Khuê đủ tiêu chuẩn và có tên bổ sung trong danh sách xét giải. Còn ông Hải Anh đã khẳng định điều này.
Phải chăng, để có thể được đưa vào danh sách xét giải, có lẽ Hội Âm nhạc Hà Nội phải làm đơn kiện, thay vì lịch sự gửi công văn? Nhưng điều này quả là quá khó, nếu không nói là không thể, đối với NS Phạm Tuyên. Ông cho biết: "Nếu cần bổ sung tư liệu cần thiết thì tôi sẵn sàng làm, chứ để mà cầu xin, hoặc làm đơn xin thì tôi không làm chuyện đấy đâu."
Thứ hai, một tiết lộ mới từ Hội Nhạc sĩ Hà Nội, cách đây 3 ngày, dường như đã khiến cho phát ngôn của ông Hải Anh càng trở nên kém thuyết phục, nếu không nói là mở ra những nghi vấn về qui trình xét trao giải lần này.
Trao đổi với báo Hà Nội Mới, vào ngày 16.8, Nhạc sĩ Hồ Quang Bình, Chủ tịch Hội Âm nhạc Hà Nội, cho biết công văn trả lời duy nhất của Vụ Thi đua - Khen thưởng gửi Hội Âm nhạc Hà Nội đề ngày 11.8.2011.
"Nếu có tinh thần trách nhiệm, có sự trân trọng đối với cống hiến lớn lao của nhạc sĩ Phạm Tuyên thì Vụ Thi đua - Khen thưởng (Bộ VH-TT-DL) phải có trả lời sớm hơn, để nhạc sĩ Phạm Tuyên có thể kịp thời gửi hồ sơ theo đúng thủ tục. Đằng này, công văn trả lời lại đến sau khi đã có danh sách của Hội đồng cấp Bộ trình Hội đồng cấp Nhà nước", Nhạc sĩ Hồ Quang Bình bày tỏ nỗi bức xúc.
Hơn nữa, có một điều thú vị (mà ít người để ý và NS Hồ Quang Bình cũng quên nhấn mạnh) là công văn của Vụ Thi đua - Khen thưởng của Bộ VH-TT-DL được gửi đi đúng vào ngày mà bộ này cùng với Hội Nhạc sĩ Việt Nam tổ chức họp báo giải đáp các thắc mắc liên quan đến việc xét giải, trong đó có trường hợp của NS Phạm Tuyên.
Người viết quả thực không dám nghĩ là họ làm thế với mục đích "giễu cợt" vị nhạc sĩ lão thành ở cái tuổi 83 này, hay chí ít là Hội Âm nhạc Hà Nội vì "tội" đã dám "phạm thượng" gửi công văn lên cấp bộ. Một bộ phụ trách về văn hoá ai lại hành động như vậy?!
Nhưng giải thích theo cách khác, thì người viết, với sở học của mình, hoàn toàn bó tay. Hay họ định dành một bất ngờ nào đó cho NS Phạm Tuyên- người đã có những bài hát rất hay về Đảng, về Bác, và về thiếu nhi - như họ đã từng làm cách đây 10 năm khi trao cho ông Giải thưởng Nhà nước.
"Trước khi trao giải thưởng, tôi không nhận được thông báo nào và cũng không nhận được yêu cầu làm hồ sơ tham dự", NS Phạm Tuyên kể lại.
Thôi đành "wait and see"! Và trong khi chờ đợi, người viết muốn chia sẻ với độc giả câu nói của nhà văn Nguyên Ngọc, người cũng có trong danh sách xét trao giải thưởng Hồ Chí Minh lần này, tại lễ trao giải thưởng của Quỹ Văn hoá Phan Chu Trinh, cách đây 2 năm rưỡi.
"Việc chọn được những người đủ uy tín để trao giải đã nâng cao uy tín của giải", nhà văn Nguyên Ngọc, đại diện ban tổ chức của quỹ này, khẳng định.
Quan chức "lỡ miệng" và góc nhìn về lao động Trung Quốc
Dấu ấn cuối cùng của nguyên Bộ trưởng LĐ-TB-XH Nguyễn Thị Kim Ngân liên quan tới lao động xuất khẩu, khi bà cùng với các đồng nghiệp ở Bộ Ngoại giao đã thành công trong việc thiết lập cầu hàng không đưa hàng ngàn lao động từ Libia về nước, sau bất ổn lớn ở quốc gia Bắc Phi này. Trong khi đó, sự ra mắt của người kế nhiệm của bà dường như lại gắn với sứ mệnh hồi hương những lao động nhập khẩu "chui" từ quốc gia láng giềng phía Bắc.
Trả lời báo Tuổi Trẻ, Bộ trưởng Phạm Thị Hải Chuyền thừa nhận trách nhiệm của ngành lao động, bao gồm trách nhiệm thanh tra, giám sát, quản lý lao động, khi một doanh nghiệp như khí - điện - đạm Cà Mau, chỉ với mảng "đạm" mà để hơn 600 lao động nước ngoài làm việc không có giấy phép, và chỉ đến khi qua nhiều kênh thông tin mới nắm được.
"Tôi đề nghị lãnh đạo các sở giúp lãnh đạo địa phương, đồng thời báo cáo kịp thời cho lãnh đạo bộ về diễn biến, nguyên nhân và giải pháp xử lý đúng pháp luật đối với lao động nước ngoài ở Việt Nam", bà kêu gọi.
Trong khi đó, tại hội nghị giao ban sáu tháng đầu năm với Sở LĐ-TB&XH các tỉnh, thành phía Nam, do Bộ LĐ-TB&XH tổ chức ngày 15-8, Thứ trưởng Nguyễn Thanh Hòa buông lửng một câu: "Tôi băn khoăn không hiểu vì sao lao động người Trung Quốc lại có mặt ở các công trình trọng điểm quốc gia..."
Nhưng sau đó, khi trả lời phỏng vấn báo Tuổi Trẻ, ông Thanh Hòa lại giải thích rất rõ ràng rằng hiện tượng nhà thầu Trung Quốc trúng thầu các công trình lớn và mang theo lao động của họ vào Việt Nam làm việc đã xuất hiện vài năm nay. Ông Thanh Hoà cũng thừa nhận trách nhiệm quản lý chưa chặt chẽ của nhiều bộ, ngành, trong đó có bộ của ông. Đó là nhận xét hoàn toàn không mới mẻ gì, và cũng dễ được chấp nhận.
Tuy nhiên, hai lý do mà ông thứ trưởng phụ trách mảng lao động này đưa ra liên quan đến lao động Việt Nam dường như lại rất khó chấp nhận.
Thứ nhất, theo ông Thanh Hoà, nhiều địa phương chưa đáp ứng được về nguồn lực, khi nhà thầu Trung Quốc đặt vấn đề tuyển dụng tại chỗ, và vì vậy họ phải đưa lao động của họ vào làm việc, vì họ còn trách nhiệm với tiến độ công trình.
Phó Giám đốc Sở LĐ-TB-XH Cà Mau, nơi nhà thầu Trung Quốc đang thi công nhà máy khí - điện - đạm và đang sử dụng hơn 1000 lao động không phép trên tổng số 1700 lao động người Trung Quốc, lại dẫn chứng ngược lại, khi cho biết rằng nhà thầu chưa có bất cứ văn bản nào gửi cơ quan quản lý địa phương về nhu cầu lao động tại công trường để bên ông cung cấp lao động người Việt Nam
"Vừa rồi chúng tôi vào làm việc, mấy ảnh (nhà thầu - PV) thừa nhận vấn đề này", ông Lê Thanh Tòng nói.
Thứ hai, ông Thanh Hoà giải thích rằng trong một số nhóm công việc, lao động của Việt Nam không đáp ứng được các kỹ năng mà nhà thầu đòi hỏi, cũng như ý thức kỷ luật và năng suất làm việc của lao động Việt Nam kém.
Nhiều độc giả báo Tuổi Trẻ đã lập luận rằng vậy tại sao các nhà thầu có trình độ cao hơn hẳn các nhà thầu Trung Quốc như Nhật Bản, hay Hàn Quốc lại vẫn yên tâm sử dụng lao động Việt Nam. Hơn nữa, nếu nói lao động Việt Nam kỹ năng kém thì xưa nay các công trình lớn và đòi hỏi kỹ thuật cao hơn nhiều, như liên doanh tìm kiếm dầu khí, xây dựng nhà máy lọc dầu, thủy điện Hòa Bình, Trị An, xây cầu Mỹ Thuận, cầu Cần Thơ... thì nhà thầu nước ngoài có sử dụng lao động ở đâu?
Mặc dù vậy, cũng có một độc giả tên Nguyễn Văn Hà, người tự nhận là đã làm việc với những nhà thầu Trung Quốc này, chia sẻ nhận xét này của ông Thanh Hoà, nhưng đưa ra cách lý giải dễ chấp nhận hơn. "Họ chấp nhận tốn chi phí hơn để đưa công nhân phổ thông của họ sang, họ được lợi gì? Ngôn ngữ chung, họ dễ bảo nhau, năng suất làm việc cao hơn. Là một ông chủ, ai cũng biết nên chọn bên nào có lợi nhất."
Độc giả Văn Hà cho rằng, bên cạnh việc đưa ra hành lang pháp lý buộc họ phải sử dụng lao động của Việt Nam, thì cũng phải có biện pháp để họ an tâm sử dụng lao động đó. "Dạy nghề, dạy kỹ năng cho lao động của mình là việc làm bắt buộc", độc giả Văn Hà nói.
Nói Bộ LĐ-TB-XH không có những dự án dạy nghề, dạy kỹ năng cho lao động Việt Nam quả là oan cho họ. Bởi nếu không thì sự hiện diện của họ nào có ý nghĩa gì.
Tuy nhiên, theo Thứ trưởng Thanh Hoà, các dự án của bộ này chủ yếu ở "tầm vĩ mô" (hơi khó hiểu, phải không quý độc giả?), đào tạo ngắn hạn. "Trong khi dự báo thị trường của chúng ta không có dự báo cụ thể từng ngành mà dự báo chung ở tầm vĩ mô. Đây chính là hạn chế mà chúng ta phải chấp nhận cho lao động nước ngoài vào làm các nhóm công việc chúng ta không đáp ứng được", ông Thanh Hoà nói.
Kể cũng đáng lo khi trình độ của lao động phổ thông Trung Quốc chỉ có vậy (vốn không tìm được việc làm bên quê nhà, đã và đang tìm cách qua Việt Nam thông qua con đường du lịch), mà lao động Việt Nam cũng không đáp ứng được, theo nhận định của ông thứ trưởng, thì làm sao chúng ta có thể đưa lao động ra nước ngoài làm việc, theo chủ trương lớn của Nhà nước từ trước đến nay?
Ông Thứ trưởng nói như vậy không sợ những thị trường nhập khẩu lao động sẽ nghi ngờ trình độ nguồn nhân lực của chúng ta, và quyết định thay bằng những lao động phổ thông người Trung Quốc, theo nhận xét của ông "vừa có kỷ luật, vừa có năng suất cao với cùng mức lương", hay sao? Đặc biệt là người Trung Quốc rất giỏi trong việc lợi dụng những phát biểu "hớ" của chúng ta để mưu lợi cho họ.
Ở cương vị mới ở cơ quan lập pháp và giám sát hoạt động của ngành hành pháp, bà Nguyễn Thị Kim Ngân chắc chắn sẽ có nhiều việc phải làm trong vấn đề lao động, để giúp cho người kế nhiệm của mình giải quyết vấn đề phát sinh từ nhiệm kỳ bộ trưởng của bà. Và cũng để gỡ thế bí cho "người giúp việc" cũ.
Theo thiển nghĩ của người viết, ý kiến của TS Phạm Bích San, Phó TTK Liên hiệp các Hội Khoa học Kỹ thuật Việt Nam, người đã từng khảo sát các công trường khai thác Bô xít ở Tây Nguyên, là rất đáng tham khảo. TS Phạm Bích San đặc biệt nhấn mạnh tới yếu tố "lợi ích nhóm", khi số lượng các công trình Trung Quốc trúng thầu quá lớn và việc cho họ trúng thầu chính là nguyên nhân gốc rễ của câu chuyện lao động Trung Quốc.
Các cụ ta bảo: "Tiền nào của nấy!" Ngoài khía cạnh liên quan đến chất lượng máy móc thiết bị, phần tiền của chủ đầu tư, xét cho cùng là tiền nhà nước và cũng là tiền đóng thuế của dân, lẽ ra dùng để tạo việc làm cho lao động Việt Nam lại dùng để tạo việc làm cho lao động Trung Quốc.
Tưởng rẻ hoá đắt!
- Huỳnh Phan
.svg){kind=icon}
