Minh bạch giá kiểu ‘đánh úp’

Xăng liên tiếp tăng 3 lần trong vòng 1 hơn tháng qua đẩy giá lên sát mức kỷ lục. Dường như đã quá quen tăng giá xăng nên người dân đã không còn bị “sốc” nhưng không phải vì thế mà những bức xúc trong điều hành giá xăng đã hết.

Tối 17/7, khi người dân đang say sưa với trận bóng đá giữa Việt Nam – Arsenal thì giá xăng đã âm được điều chỉnh. Rất nhiều người khi chưa hết cảm giác lâng lâng về một trận đấu nhiều cảm xúc đã bị “dập” cho tỉnh người khi biết tin xăng tăng giá lần thứ 3 trong tháng.

Cũng như mọi lần, giá xăng được tăng bất ngờ và thời điểm 8 giờ tối. Tuy nhiên, lần này, việc tăng giá xăng dường như bị chìm hẳn trước sự kiện thể thao hiếm có đang chiếm trọn sự quan tâm của đa số người dân. Sự trùng lặp này có thể giúp việc tăng giá xăng tránh được phản ứng tức thời nhưng điều đó không thể xóa hết những bức xúc mỗi lần xăng tăng giá. 

Lần nay, xăng vẫn theo một chu trình quen thuộc để tăng giá: thông tin dồn dập về giá thế giới tăng, DN kêu lỗ và đề xuất tăng giá, cơ quan điều hành ra thông tin trấn an nhưng rồi sau đó quyết định bất ngờ.

Ngày 17/7, là một trong những ngày khá căng thẳng trong chuỗi ngày dự báo và chờ đợi quyết định tăng giá xăng. Nhưng trong buổi sáng hôm đó, lại tiếp tục có những thông tin dẫn nguồn từ Tổ điều hành thị trường trong nước cho rằng, chưa có quyết định nào về giá xăng dầu, các đơn vị kinh doanh tiếp tục thực hiện giá cả hiện hành. Thậm chí, đến cuối giờ chiều, lãnh đạo Petrolimex cũng có thông báo chính thức cho biết, Liên Bộ Tài Chính - Công Thương vẫn đang trực tiếp theo dõi diễn biến giá xăng dầu trên thị trường quốc tế để điều hành giá. Vị lãnh đạo đơn vị kinh doanh đầu mối này đã viện lý do quy định để từ chối mọi câu hỏi về việc tăng giảm giá xăng dầu.

Chỉ mấy tiếng sau, giá xăng đã được quyết định tăng lần thứ 3 trong hơn 1 tháng. Thông báo quyết định tăng giá và DN thực hiện từ 20 giờ nhưng những thông tin chính thức thay vì được gửi trước hay đồng thời như mọi lần thì lần này đã được gửi chậm hơn, mãi tận 20g30. Thời điểm đó, mọi việc điều chỉnh giá của DN đã xong xuôi khiến người dân không khỏi “sững sờ”. 

Tại thông báo chính thức và giải thích sau đó, Bộ Tài chính tiếp tục cung cấp những thông tin làm cơ sở và giải thích các tính toán trong điều hành giá lần này. Cơ quan quản lý tiếp tục khẳng định về việc tính toán thận trọng và minh bạch trong điều hành giá xăng dầu.

Không nói tới sự minh bạch trong cơ cấu và điều hành giá xăng vốn luôn gây tranh cãi và nghi ngờ, câu hỏi được đặt là, với cam kết minh bạch và công khai tại sao các quyết định điều chỉnh giá xăng đều đưa ra một cách đầy bất ngờ và thông báo chậm như trong đợt điều chỉnh giá vừa qua?. Tại sao nhà điều hành không công bố sớm và chủ động về giá xăng dầu để người tiêu dùng biết. 

Xăng là nhu cầu phổ biến và giá xăng là thông tin mọi người cần biết nhưng những thông tin về điều hành giá xăng luôn bị liệt vào dạng không phổ biến khiến cho người dân và toàn bộ thị trường luôn ở thế bị động, bị sốc mỗi khi có thông tin tăng giá.

Và cũng vì thế thay vì được tiếp cận thông tin một cách chính thức, thị trường lại thường dựa vào những thông tin không chính thức, đồn đoán. Thậm chí, đã có những tin đồn gây hại cho cả thị trường mà một nguyên nhân sâu xa là do những quyết định tăng giá “đánh úp” luôn đặt người dân trong thế bị động.

Những câu chuyện không chỉ riêng với xăng dầu. Mới đây, giá than bán cho điện cũng đã đươc tăng lên với môt mức khá cao và điều này sẽ có ảnh hưởng đến giá điện nhưng việc tăng giá chỉ được thông báo sau khi có quyết định mấy ngày. Hay như cuối năm ngoái, khi được phép tự quyết định tăng giá điện dưới 5%, EVN đã bất ngờ thông báo việc tăng giá mà không hề có một thông tin lý giải nào.

Ngay trong thời điểm hiện tại, giá điện cũng đang khiến người dân “sống trong sợ hãi” khi liên tục có thông tin về tăng giá nhưng ngay sau đó lại khẳng định không. Từ đầu năm, việc tăng giá điện đã được khẳng định, thông tin về tăng giá được đưa ra phải chăng như một phép thử cho một quyết định cũng sẽ bất ngờ không kém trong thời gian tới.

Trong điều hành giá cả, nhất là những mặt hàng quan trọng và có tác động lớn với lý do nhạy cảm và thận trọng, cơ quan điều hành thường dấu kín đến phút chót để rồi luôn tạo nên những cú sốc cho thị trường. Tuy nhiên, với một lộ trình giá cả thị trường đã đề ra và những cam kết minh bạch công khai luôn được nhắc đến thì còn lý do gì khiến cho những quyết định về giá cả vẫn chơi kiểu đánh úp vẫn thịnh hành như một đặc trưng khó bỏ.

Lê Khắc