Vụ cướp bánh mì vì đói: nếu giam "lố" xử lý sao?

- Trong vụ án cướp bánh mì, trên thực tế bị cáo Tân đã bị tạm giam 8 tháng 20 ngày.Vậy nếu Tân được giảm nhẹ hình phạt, thời gian bị cáo đã bị tạm giam nhiều hơn hình phạt tòa tuyên thì xử lý sao?

Lúng túng xác định nhân thân

Đối với vụ án 2 thiếu niên là Ôn Thành Tân (18 tuổi) và Nguyễn Hoàng Tuấn (18 tuổi) cướp bánh mì vừa bị TAND quận Thủ Đức đưa ra xét xử về tội "cướp giật tài sản" vừa qua, Chánh án TAND Tối Cao Nguyễn Hòa Bình đã chỉ đạo cần xem xét lại vụ án.

Chánh án TAND Tối Cao đã nhắc nhở tòa án các cấp lưu ý về những nguyên tắc khi xét xử, áp dụng hình phạt với người chưa thành niên theo quy định của pháp luật. Trong vụ án hai thiếu niên cướp bánh mì, ông cho rằng lúc thực hiện hành vi cả Tân và Tuấn đều chưa thành niên. Tân là người rủ Tuấn đi cướp giật tài sản, là người điều khiển xe đến nơi thực hiện tội phạm, Tân cũng là người chở Tuấn tẩu thoát.

Hai thanh niên cướp bánh mì tại tòa sáng 20/7

Như vậy, hành vi của Tuấn là nhẹ hơn nhưng TAND quận Thủ Đức lại nhận định bị cáo Tuấn có nhân thân không tốt vì có hành vi trộm cắp tài sản và đang bị Viện KSND huyện Củ Chi truy tố. Từ đó, tòa tuyên hình phạt Tuấn mức án 10 tháng tù và Tân 8 tháng 20 ngày tù (bằng thời gian tạm giam) là đánh giá không đúng vai trò của các bị cáo trong vụ án.

Về việc tòa nhận định Tuấn có nhân thân không tốt nên mức hình phạt cao hơn, lãnh đạo TAND Tối Cao không đồng tình. Bởi lẽ, một người chỉ được coi là có tội khi bản án đã có hiệu lực pháp luật. Trong trường hợp này bị cáo Tuấn mới đang bị truy tố, chưa có bản án kết tội của tòa nên không thể bị coi là nhân thân xấu và mức án phải cao hơn.

Do vậy, ông yêu cầu TAND TP.HCM khẩn trương kiểm tra xem có kháng cáo hay kháng nghị theo thủ tục phúc thẩm vụ án hay không. Nếu có, TAND TP.HCM thụ lý vụ án theo thủ tục phúc thẩm. Nếu không, giao chánh án TAND Cấp Cao tại TP.HCM rút hồ sơ vụ án để xem xét, kháng nghị bản án hình sự sơ thẩm trên theo thủ tục giám đốc thẩm để xem xét theo đúng quy định của pháp luật.

Nếu đã giam "lố" xử lý sao?

Đồng tình với quan điểm của Chánh án TAND Tối Cao, nhiều ý kiến cho rằng cần xem xét lại vụ án theo hướng giảm nhẹ hình phạt cho các bị cáo.

Như vậy, trong tình huống các bị cáo được xem xét, giảm nhẹ hình phạt thấp hơn khoảng thời gian các bị cáo đã bị tạm giam thì xử lý sao?

Trao đổi về vấn đề này, luật sư Nguyễn Văn Đức (Công ty Luật Kinh Luân, Đoàn LS TP.HCM nêu quan điểm: Đối với hình phạt tù có thời hạn, theo điều 33 BLHS quy định, mức thấp nhất là 3 tháng. Như vậy, nếu tòa áp dụng hình phạt với 2 bị cáo này là tù có thời hạn thì mức thấp nhất của hình phạt tù có thời hạn, trong trường hợp này là 3 tháng tù, không thể thấp hơn.

Theo luật sư Đức mức hình phạt này ít hơn thời gian bị cáo bị tạm giam nên đây có thể là lý do dẫn đến việc HĐXX “lấn cấn” giữa mức thấp nhất của tù có thời hạn với thời gian tạm giam bị cáo. HĐXX đưa ra phương án an toàn là mức án tù có thời hạn bằng thời gian tạm giam.

"Cũng xin được nói thêm là trường hợp mức án tù của bản án ít hơn thời hạn tạm giam đối với bị cáo bị khởi tố về một tội và không tổng hợp hình phạt với các tội khác hoặc các bản án khác thì không thuộc trường hợp được bồi thường thiệt hại theo điều 26 Luật trách nhiệm bồi thường nhà nước", ông Đức lưu ý.

Như vậy, theo luật sư hiện luật chưa quy định nếu bị can, bị cáo bị "giam lố" thì xử lý sao. Đây cũng là lý do trong rất nhiều vụ án khi kết luận bị cáo có tội, tòa thường tuyên phạt bị cáo mức án bằng thời hạn tạm giam.

"Trong vụ án này, theo tôi, nên tuyên bị cáo Tân hình phạt cải tạo không giam giữ là thỏa đáng nhất, đảm bảo tốt nhất quyền lợi của bị cáo", ông Đức nêu quan điểm.

Bởi lẽ, theo khoản 1 Điều 31 BLHS quy định: nếu tòa án áp dụng hình phạt cải tạo không giam giữ đối với người bị kết án mà trước đó họ bị tạm giam thì được trừ vào thời gian chấp hành hình phạt cải tạo không giam giữ; 1 ngày tạm giam bằng 3 ngày cải tạo không giam giữ.

Trường hợp của bị cáo Tân đủ điều kiện để áp dụng loại hình phạt này. Mặt khác, nếu tòa áp dụng hình phạt cải tạo không giam giữ và quy đổi thời gian tạm giam ra thời gian chấp hành hình phạt cải tạo không giam giữ thì tại thời điểm xét xử sơ thẩm, Tân đã chấp hành xong hình phạt. Nếu áp dụng hình phạt này, rõ ràng là có lợi nhất cho bị cáo Tân.

"Có ý kiến cho rằng nên áp dụng hình phạt cảnh cáo đối với bị cáo Tân. Quan điểm tôi cho rằng, không thể áp dụng hình phạt là cảnh cáo vì hình phạt cảnh cáo chỉ áp dụng cho trường hợp người phạm tội ít nghiêm trọng và có nhiều tình tiết giảm nhẹ nhưng chưa đến mức miễn hình phạt. Trường hợp bị cáo Tân và Tuấn bị truy tố khoản 1 điều 136 BLHS có mức hình phạt cao nhất lên đến 5 năm tù, thuộc trường hợp phạm tội nghiêm trọng nên không thể áp dụng hình phạt cảnh cáo", luật sư Đức phân tích.

Từ những chia sẻ trên, luật sư Nguyễn Văn Đức cho rằng trước khi áp dụng biện pháp ngăn chặn là tạm giữ, tạm giam, các cơ quan tố tụng cần rà soát, cân nhắc kỹ để tránh trường hợp giam “lố”. Đặc biệt, đối với người chưa thành niên phạm tội thì không nên áp dụng biện pháp tạm giữ, tạm giam.

Như vậy, dư luận vẫn băn khoăn và đặt ra câu hỏi nếu Tân chưa bị tạm giam 8 tháng 20 ngày thì mức án tòa tuyên với Tân sẽ thấp hơn? Một cá nhân bị giam "lố" sẽ chịu thiệt thòi nhưng không có cơ quan nào chịu trách nhiệm?

M.Phượng