Ai là người đứng cạnh bảo vệ Bác Hồ trong ngày Quốc khánh 2/9?

Từ Chiến khu cách mạng Tân Trào, ngày 22/8/1945, Bác Hồ về Hà Nội. Tối 25/8, Người vào nội thành, ở nhà ông Trịnh Văn Bô tại số nhà 48 Hàng Ngang.

Với một vị trí thuận lợi, ở giữa phố buôn bán sầm uất, nhiều người ra vào dễ che mắt mật thám, chỉ điểm, ngôi nhà số 48 Hàng Ngang đã được Trung ương Đảng chọn là nơi làm việc của Bác từ ngày 25/8/1945 đến ngày 2/9/1945. Trong những ngày ấy, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã bản viết Tuyên ngôn độc lập, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Sau này, ngôi nhà 48 Hàng Ngang đã được gia đình ông Trịnh Văn Bô hiến tặng cho Nhà nước và trở thành một di tích lịch sử, bởi nơi đây đã gắn liền với sự kiện quan trọng của đất nước.

Bản Tuyên ngôn độc lập được Bác viết, bổ sung, hoàn chỉnh sau nhiều lần các thành viên Chính phủ cùng trao đổi, góp ý.

Vào lúc 14h ngày 2/9/1945, trong cuộc mít tinh tại vườn hoa Ba Đình, trước hàng chục vạn đồng bào, trên lễ đài trang nghiêm, thay mặt Chính phủ lâm thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn độc lập, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Bản Tuyên ngôn độc lập có 1.120 chữ, được sắp xếp trong 49 câu. Đây là một văn kiện lịch sử, văn bản pháp lý ngắn gọn, chặt chẽ, sắc bén chứa đựng những nội dung cốt lõi, có cơ sở pháp lý vững chắc, không chỉ khẳng định chủ quyền quốc gia của dân tộc Việt Nam trước thế giới mà còn mở ra một thời kỳ mới của dân tộc ta.

Trong thời khắc Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn độc lập, có gần 20 chiến sĩ tham gia bảo vệ lễ đài. Trong đó, đồng chí Chu Đình Xương, Giám đốc Sở Liêm phóng Bắc Bộ, được phân công trọng trách trực tiếp bảo vệ Bác trong suốt quá trình diễn ra buổi lễ.

Trong những thước phim tư liệu còn lưu giữ tại Bảo tàng Công an nhân dân, đồng chí Chu Đình Xương đứng cạnh che ô cho Bác Hồ trên lễ đài. Ông là một cựu tù cộng sản từng bị giặc Pháp bắt giam tù đày tại nhiều nhà tù. Tháng 3/1945, ông cùng một số tù chính trị trốn khỏi nhà tù Sơn La trong trận vượt ngục do tù nhân nhà tù tổ chức thành công về Hà Nội và tiếp tục hoạt động cách mạng.

Cách mạng Tháng 8 thành công, ông được Đảng cử làm Giám đốc Sở Liêm phóng Bắc Bộ và sau đó là Giám đốc Sở Công an Bắc Bộ.

Trong ngày 2/9/1945, nếu khắp nơi ở Hà Nội rực rõ cờ hoa đón ngày trọng đại của dân tộc thì tại đất Sài Gòn, không khí cũng nô nức vây quanh Đại lộ Cộng hòa.

Trong Hồi ký Nguyễn Hiến Lê viết, lễ Độc lập diễn ra lúc 14h phía sau nhà thờ Đức Bà với lực lượng tham gia khoảng 20 vạn người đủ mọi giới. Địa điểm tổ chức chính của lễ Độc lập tại Sài Gòn, chính là đường Norodom, đã được đổi tên thành Đại lộ Cộng hòa, tức đường Lê Duẩn, Quận 1 hiện nay.

Theo kế hoạch, Ban tổ chức sẽ tiếp sóng Đài Bạch Mai để đồng bào Sài Gòn nghe bản Tuyên ngôn độc lập qua hệ thống loa phóng thanh đặt dọc theo đường Cộng Hòa và các ngả đường gần đó. Tuy nhiên, việc tiếp sóng không thành công. Nửa giờ trôi qua, nhiều người đặt ra nghi vấn: phải chăng có kẻ phá hoại?

Để trấn an quần chúng, ông Trần Văn Giàu, lúc đó là bí thư Xứ ủy Nam bộ, bước lên lễ đài, ứng khẩu một bài diễn văn. Người tham dự lễ độc lập năm ấy ở Sài Gòn nhận xét: “Tuy ứng khẩu nhưng ý tưởng của ông sâu sắc, giọng của ông hùng hồn, bài nói của ông thu hút tâm hồn cả triệu người có mặt trong buổi lễ”.

Bản “Tuyên ngôn độc lập” của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa do Chủ tịch Hồ Chí Minh viết được coi là bản Tuyên ngôn độc lập thứ 3 trong lịch sử Việt Nam.

Trước đó, Nam quốc sơn hà (năm 891) của Lý Thường Kiệt và Bình Ngô đại cáo (năm 1428) của Nguyễn Trãi được xem là 2 bản tuyên ngôn độc lập của nước ta.