Ai sẽ trở thành chủ nhân Giải thưởng chính VinFuture mùa đầu tiên?

GS. Nguyễn Thục Quyên (ĐH California, Mỹ), đồng Chủ tịch Hội đồng Sơ khảo Giải thưởng VinFuture hé lộ về người chiến thắng Giải thưởng chính 3 triệu USD của VinFuture mùa đầu tiên rằng “Trong số 599 đề cử - hầu hết có thể ứng dụng ngay - giải thưởng sắp công bố đặc biệt thuyết phục và có tầm quan trọng toàn cầu”.

VinFuture sánh ngang các giải thưởng uy tín nhất thế giới

- Tròn 1 năm VinFuture ra mắt và chuẩn bị công bố những công trình chiến thắng trong mùa giải đầu tiên, cảm xúc của GS lúc này thế nào?

Thực sự rất tuyệt vời! VinFuture là hoạt động lớn nhất và ý nghĩa nhất mà tôi từng tham gia trong cuộc đời mình. Chúng tôi đã bắt đầu từ con số 0 và đến hôm nay, có thể tự tin nói rằng, VinFuture không chỉ mở ra một con đường mới mà đã tạo ra một “tuyến cao tốc mới” cho nền khoa học - công nghệ toàn cầu.

Khi bắt đầu, cũng là lúc đại dịch bùng phát, chúng tôi cho rằng nếu rất may mắn, VinFuture có thể nhận được khoảng 200 đề cử. Vì vậy, con số 599 đề cử từ hơn 60 quốc gia và 6 châu lục đã thực sự vượt quá sự kỳ vọng. Đặc biệt, rất nhiều trong số đó là những công trình xuất sắc, từng được đề cử ở các giải thưởng quốc tế danh giá. Kết quả này đưa VinFuture sánh ngang các giải thưởng lâu đời và uy tín nhất thế giới. 

- Theo GS, điều gì đặc biệt và khác biệt ở VinFuture đã giúp một giải thưởng vừa ra đời đã nhận được lượng đề cử lớn đến như vậy?

Tôi cho rằng không có gì là tự nhiên. Sức hấp dẫn của VinFuture đến từ sứ mệnh và tiêu chí khác biệt so với tất cả các giải thưởng quốc tế lớn khác. Có rất nhiều thành tựu khoa học vĩ đại, như đưa con người lên mặt trăng chẳng hạn, nhưng lại không phù hợp với tiêu chí của VinFuture. Với VinFuture, chúng tôi tìm kiếm những nghiên cứu, phát minh tạo ra sự thay đổi tích cực tới cuộc sống của con người.

VinFuture còn có lối đi riêng khi có giải thưởng đặc biệt dành cho nhà khoa học nữ, những người phải nỗ lực hơn rất nhiều để được công nhận như nam giới. Bên cạnh đó, VinFuture còn tôn vinh nhà khoa học đến từ các nước đang phát triển. Rất khó để họ có thể cạnh tranh với các nhà khoa học từ Mỹ hay Châu Âu và đạt những giải thưởng quốc tế, cho dù điều họ làm có ý nghĩa lớn lao với đất nước mình.  

- Số lượng đề cử có tỉ lệ thuận với chất lượng không, thưa GS?

Điều tuyệt vời là chúng tôi đã nhận được những đề cử cực kì xuất sắc, tập trung vào các lĩnh vực khoa học - công nghệ có tiềm năng tạo đột phá như: Khoa học sức khỏe, Nông nghiệp, Biến đổi khí hậu, Xử lý nước, Năng lượng, Vật liệu mới, Khoa học máy tính, Trí tuệ nhân tạo… Tất cả các đề cử đều phù hợp với 17 Mục tiêu phát triển Thiên niên kỉ của Liên hợp quốc, cũng là các mục tiêu cốt lõi mà Quỹ VinFuture hướng tới.

Và đúng với tiêu chí mà VinFuture đặt ra, các đề cử đều hướng tới giải quyết các vấn đề cấp bách mà nhân loại đang phải đối mặt. Năm nay, khi dịch bệnh đang là mối quan tâm hàng đầu, các công trình liên quan đến Y sinh và Khoa học sức khỏe cũng chiếm số lượng lớn.

GS. Nguyễn Thục Quyên là Giáo sư Khoa Hóa & Hóa sinh tại Đại học California, Santa Barbara. Bên cạnh nhiều giải thưởng danh giá trong sự nghiệp khoa học, bà từng được bình chọn là Trí tuệ Khoa học có Ảnh hưởng nhất Thế giới nhiều năm liền và thuộc Top 1% Nhà nghiên cứu Khoa học Vật liệu được Trích dẫn Nhiều nhất thế giới của Thomson Reuters và Clarivate Analytics.

- Giải thưởng VinFuture hướng tới khả năng ứng dụng thực tiễn các ý tưởng vào cuộc sống. Về khía cạnh này, các đề cử năm nay có đạt được mục tiêu không, thưa GS?

Về tính ứng dụng, tôi cho rằng có hàng chục nghiên cứu đã và sẽ tiếp tục tác động đến hàng trăm triệu người trên thế giới, như nghiên cứu về năng lượng mặt trời và Trí tuệ nhân tạo. Thậm chí, những công trình về Y học có thể mang lại lợi ích cho hàng tỉ người, mà theo quan điểm của tôi, có thể xếp vào Top những khám phá khoa học tuyệt vời nhất trong vòng 20 năm qua.

Khả năng thương mại hóa của các nghiên cứu, phát minh tham gia VinFuture năm nay cũng rất khả quan, rất nhiều trong số đó có thể được ứng dụng trên toàn cầu, đặc biệt là 50 công trình được đánh giá là xuất sắc nhất.  

Giải thưởng chính: Chiến thắng vô cùng xứng đáng!

- Số lượng và chất lượng vượt trội của các đề cử hẳn là một thách thức với Hội đồng Giải thưởng?

Hoàn toàn không dễ dàng! Nếu chỉ là 1 hoặc 2 ứng viên xuất sắc thì sẽ không làm khó những người chấm giải, nhưng với hàng trăm thì vấn đề lại rất khác. Các thành viên Hội đồng đã phải làm việc mỗi ngày, liên tục 6 tháng, từ đầu tháng 6 đến tận tháng 12, bởi chúng tôi muốn xem xét từng đề cử một cách thật kỹ càng.

Ở từng vòng, các thành viên Hội đồng đều làm việc, đánh giá độc lập trước khi họp toàn thể để chấm giải. Riêng vòng Sơ khảo, số cuộc họp chung đã lên tới 5 thay vì 2 như dự kiến ban đầu. Vòng Chung khảo, Hội đồng đã phải họp toàn thể 2 cuộc thay vì chỉ 1 như kế hoạch.  

Lễ trao giải VinFuture lần I (20/1/2022) và Tuần lễ khoa học - công nghệ VinFuture (18-21/1/2022) sẽ tôn vinh 4 công trình khoa học kiệt xuất, mang lại tác động tích cực đến cuộc sống của hàng triệu người trên thế giới.

- Đặt trong bối cảnh hiện tại của thế giới, các tiêu chí nào được Hội đồng Giải thưởng đề cao khi chấm giải? Có tiêu chí nào được đặc biệt ưu tiên không, thưa GS?

Một trong 4 giá trị cốt lõi của VinFuture là Công bằng, vì thế, chúng tôi xem xét tất cả các đề cử bình đẳng như nhau, hoàn hoàn không có ưu tiên hay thiên vị. Tiêu chí đánh giá số 1 và quan trọng nhất mà Hội đồng sử dụng, cũng chính là yếu tố khiến VinFuture khác biệt so với các giải thưởng khác, là tác động thực tiễn của từng đề cử. Tất nhiên, có những phát minh ngay thời điểm hiện tại đã có ứng dụng trong thực tiễn như giải thưởng chính, nhưng có nghiên cứu sẽ có tác dụng lớn trong tương lai. Tất cả đều được xem xét một cách kĩ lưỡng và thận trọng.

- GS có thể tiết lộ về đề cử chiến thắng Giải thưởng chính năm nay?

Hiện tại tôi chỉ có thể nói: Đây là một nghiên cứu mang lại lợi ích cho hàng trăm triệu, thậm chí là hàng tỉ người. Công trình chắc chắn sẽ còn tiếp tục tạo ra giá trị lớn cho nhân loại trong tương lai. Vì thế, đề cử nhận được sự đồng thuật cao trong Hội đồng Giải thưởng.

Phải khẳng định rằng tôi vô cùng hài lòng với Giải thưởng chính vì công trình thực sự đáp ứng được những tiêu chí nền tảng, cốt lõi của VinFuture. Tôi tin rằng, dù trong giới khoa học hay không, cũng đều phải thừa nhận đó là một chiến thắng rất xứng đáng.

Tất cả mọi người đều sẽ mong muốn được nghe câu chuyện và hành trình đến với chiến thắng của chủ nhân giải thưởng. Chắc chắn đó không phải là một con đường dễ dàng. May mắn, họ đã không bỏ cuộc, để mang tới cho nhân loại một câu chuyện đầy cảm hứng và phát minh khoa học rất quan trọng cho thế giới trong hiện tại và tương lai.

- Xin cảm ơn GS!

Hoài Nam (thực hiện)