Từ mùa thu 2015, người dùng iPhone, iPad có thêm một ứng dụng mới là Apple News. Tại đây, các bài báo, video của các hãng tin trên thế giới được sắp xếp trong giao diện phong cách tạp chí đẹp mắt. Ý tưởng của Apple News không có tính cách mạng. Nhiều ứng dụng khác như Flipboard cũng cung cấp dịch vụ tương tự từ lâu. Tuy nhiên, với các nhà xuất bản và hãng tin, Apple News không phải một ứng dụng đơn thuần. Nó là dấu hiệu cho thấy ngành truyền thông đang chuyển dịch sang hướng mới, nơi họ nắm quyền kiểm soát ít hơn tới việc phân phối và đọc nội dung.

Mất quyền kiểm soát

Người làm báo luôn biết độc giả của mình truy cập website từ nguồn nào, chẳng hạn Facebook, Twitter hay tìm kiếm Google. Trên các nền tảng này, các đường liên kết được đăng tải và chia sẻ để người dùng click vào và dẫn đến website của báo đọc bài. Đây không phải cách Apple News hoạt động. Khi mở ứng dụng, bạn có thể đọc toàn bộ nội dung bài mà không tốn thêm bước click vào liên kết.

Facebook thực hiện động thái tương tự vào tháng 5/2015 với Facebook Instant, cho phép các nhà xuất bản đăng bài trực tiếp lên News Feed thay vì đăng link dẫn đến bài báo.

Ứng dụng và tính năng như Facebook Instant hay Apple News gây lo ngại cho nhà xuất bản vì đơn giản, nếu độc giả được đọc hết mọi bài báo ngay trên Facebook hay Apple News, việc gì họ phải truy cập vào website của họ nữa?

Theo Joshua Benton, Giám đốc trung tâm Nieman Journalism Lab, tòa báo không thể kiểm soát toàn bộ quy trình từ A đến Z như doanh số quảng cáo, phát hành, báo in như trước. Trên thế giới mạng, quy trình đó được trao cho các bên khác nhau. Ngoài ra, tầm với khổng lồ của Facebook, Google hay Apple cũng là một nguy cơ.

Nhìn chung, ngày càng dễ nhúng và đăng nội dung trực tiếp lên mạng xã hội. Chẳng hạn, Snapchat cho phép quay video trực tiếp trong ứng dụng thông qua tính năng Discover thay vì chỉ khuyến khích chia sẻ video. Benton cho rằng các nhà xuất bản có thể cảm thấy mình là nạn nhân của các nền tảng này. 

   “Giao kèo của quỷ”

Thực tế, Apple hay Facebook không muốn làm khó dễ các nhà xuất bản mà chỉ muốn giúp người dùng tiếp cận tin tức nhanh hơn, thuận tiện hơn dựa trên nền tảng có sẵn. Bên cạnh đó, họ cũng đi một số nước cờ làm hài lòng báo chí khi nói đến quảng cáo. Apple cho biết báo được giữ 100% doanh thu quảng cáo bán được trên Apple News. Nếu nền tảng iAd bán quảng cáo cho báo, báo được giữ 70% doanh thu. Tỉ lệ trên Facebook Instant cũng tương tự. Ngoài ra, Facebook còn chia sẻ thống kê trên Instant cho nhà xuất bản để họ không có cảm giác mơ hồ về độc giả.

Song, cùng lúc này, Apple lại bắt đầu cho người dùng khả năng chặn quảng cáo trên trình duyệt Safari, làm thiệt hại đến nhà xuất bản vì họ phụ thuộc vào quảng cáo để thu về phần lớn doanh thu. Dù không liên quan trực tiếp đến Apple News, nó lại là tính năng mới trong iOS 9 ảnh hưởng đến tòa báo. Tuy nhiên, việc trao quyết định cho người dùng vẫn còn tốt chán so với việc Apple tự quyết định tiêu diệt tất cả quảng cáo trên Safari.

Dù báo chí có thể hưởng lợi từ Apple News, không có nghĩa không tiềm ẩn yếu tố rủi ro. Theo Susan E. McGregor, Trợ lý Giám đốc Trung tâm Báo chí điện tử của Trường Báo Columbia, nó giống như “bản giao kèo của quỷ”.

Một số tờ báo bày tỏ sự lo lắng về các điều khoản và điều kiện sử dụng dịch vụ của Apple. Nhà sản xuất iPhone, iPad đã gửi email đề nghị tham gia Apple News nhưng nếu không đồng ý với điều khoản nào, họ sẽ bị loại bỏ. Nói cách khác, email ngụ ý Apple đang giả định mọi nhà xuất bản đều phải nghe theo Apple chứ không phải là xin phép báo chí. Theo BBC, trừ phi trả lời “Không”, Apple cho rằng bạn đã đồng tình với mọi điều khoản đặt ra, trong đó có việc Apple không bị truy cứu nếu có vấn đề pháp lý liên quan đến nội dung.

Ngoài các vấn đề kể trên, còn một điều khiến báo chí và truyền thông phải đau đầu. Các ứng dụng và nền tảng đọc tin tức làm dấy lên câu hỏi xoay quanh đạo đức và tiêu chuẩn báo chí. Nếu Apple chịu trách nhiệm tổng hợp tin tức, như vậy họ có quyền chọn tin nào bị loại trừ. Điều gì sẽ xảy ra nếu có bài viết tiêu cực về Apple hay Facebook? Họ sẽ xóa nó hay không đưa nó vào? Đó là những câu hỏi chưa có câu trả lời.

Với ứng dụng tin tức của Apple, độc giả có thể có cái nhìn lệch lạc về toàn cảnh vì Apple lựa chọn cái gì đáng để đưa vào. Apple đang tuyển dụng các biên tập viên phụ trách thay vì dựa vào thuật toán song điều đó không thay đổi thực tế Apple đang chọn các câu chuyện để đăng tải.

“Từ góc độ người dùng, bạn nhận được chính xác những gì tên ứng dụng nhắc đến: Apple News. Bạn tiếp nhận cái mà Apple nghĩ là tin tức… Thực tế là nó được định hình dựa trên quan điểm của công ty… Bạn nhận được quan điểm của Apple về cái gọi là tin tức… và nó sẽ khác biệt so với những gì các hãng tin đang nghĩ”, McGregor lý giải.