Lion Monument là một tác phẩm điêu khắc trên đá về một con sư tử bị trọng thương trong khu mỏ đá sa thạch trước đây gần Lucerne, miền trung Thụy Sĩ. Tượng đài được xây dựng để tưởng nhớ các vệ binh Thụy Sĩ đã hy sinh khi bảo vệ cung điện Tuileries ở Paris trong cuộc Cách mạng Pháp năm 1792. Hình ảnh con sư tử sắp chết tượng trưng cho lòng dũng cảm, sức mạnh và tinh thần sẵn sàng hi sinh quyết không phản bội lời thề của người lính thời bấy giờ.

Lính đánh thuê Thuỵ Sĩ có truyền thống lâu đời phục vụ các chính phủ nước ngoài. Vốn nổi tiếng vì sự dũng cảm, họ rất được đề cao ở Pháp và Tây Ban Nha trong suốt thời kỳ cận đại của lịch sử châu Âu. Sự kiện tại Cung điện Tuileries diễn ra vào ngày 10/8/1792, khi đám đông người dân Paris thuộc tầng lớp lao động xông vào cung điện, làm loạn và tàn sát đội cận vệ Thụy Sĩ trong khi gia đình hoàng gia chạy trốn qua các khu vườn. Hơn sáu trăm lính vệ binh Thụy Sĩ bảo vệ Tuileries đã thiệt mạng trong cuộc chiến. Khoảng hơn 200 người đã chết trong nhà tù vì bị thương hoặc bị giết trong cuộc thảm sát vào tháng 9 sau đó.

Một trong những người lính khi ấy, trung úy Carl Pfyffer von Altishofen đã may mắn tránh được cuộc nổi loạn diễn ra tại Tuileries vì khi ấy ông đang về nhà nghỉ phép. Pfyffer vẫn được phục vụ cho quân đội cho đến năm 1801, cho đến khi trung đoàn tan rã và ông trở về Lucerne. Tại quê nhà, Pfyffer lên kế hoạch lập một đài kỷ niệm để tôn vinh và tưởng niệm những đồng đội của mình đã hi sinh ở Paris.

Tuy nhiên, Pfyffer phải giữ bí mật tuyệt đối về kế hoạch của mình vì khi đó Thụy Sĩ vẫn đang nằm dưới sự cai trị của Pháp nên việc lập một tượng đài dành cho những người bảo vệ chế độ quân chủ là một điều bất khả thi. Sau khi cách mạng thành công và người Thụy Sỹ lấy lại độc lập vào năm 1815, Pfyffer đã bắt tay vào việc thực hiện kế hoạch.

Pfyffer muốn nhà điêu khắc theo chủ nghĩa cổ điển nổi tiếng người Đan Mạch Bertel Thorvaldsen thiết kế tượng đài. Ông đã kêu gọi công chúng để gây quỹ quyên góp, nhưng không mấy ai quan tâm. Cuối cùng, Pfyffer không có đủ tài chính để thuê Bertel Thorvaldsen. Nhưng việc thiếu vốn không làm nản lòng Pfyffer, bằng cách nào đó ông cũng đã thuyết phục được Thorvaldsen nhận công việc này.

Theo kho lưu trữ của bảo tàng Thorvaldsens, Pfyffer đã cố tình giấu Thorvaldsen sự thật rằng ông không có đủ tiền để chi trả. Mối quan hệ giữa hai người cũng rạn nứt trong giai đoạn sau khi Thorvaldsens không giao tác phẩm kịp thời. Pfyffer trở nên thất vọng với sự chậm trễ và thờ ơ của Thorvaldsen đối với những người đang chờ đợi tác phẩm của mình.

Trong khi đó, Thorvaldsen biết được rằng mình sẽ không được trả đầy đủ mức phí như đã thỏa thuận, ông phẫn nộ và quyết định thêm vào một số thay đổi trong bản thiết kế cuối cùng. Thorvaldsen đã mô phỏng sư tử đang hấp hối nằm bên giáo mác, tượng trưng cho những người lính Thụy Sĩ đã ngã xuống. Một bên móng vuốt sư tử đè lên một cái khiên mang biểu tượng chế độ quân chủ Pháp, trong khi bên kia là một khiên chắn mang biểu tượng của Thụy Sĩ.

Thorvaldsens đã không làm thay đổi tác phẩm điêu khắc, vì sự tôn trọng của ông dành cho những người lính đã ngã xuống. Thay vào đó, ông đã thay đổi vòm đá nơi sư tử trú ẩn giống với hình dạng của một chú lợn.

Nhà điêu khắc người Thụy Sĩ Pankraz Eggenschwyler được giao nhiệm vụ khắc tượng sư tử sư tử trên mặt vách đá, theo thiết kế của Thorvaldsen. Trong ngày làm việc đầu tiên, không may Eggenschwyler đã rơi khỏi giàn giáo và qua đời. Một thợ thay thế đến từ Đức tên là Lucas Ahorn đã được đưa vào để hoàn thành công trình vào năm 1821.

Trong hai thế kỷ qua, hàng trăm triệu khách du lịch đã tới đây để tận mắt ngắm nhìn tượng đài này, nơi được nhà văn Mark Twain mô tả là “Công trình bằng đá bi thương, gây xúc động mạnh mẽ nhất trên thế giới". Nhưng không phải ai cũng nhận ra tại đây khắc họa tới hai con vật chứ không phải chỉ một như nhiều người vẫn tưởng.

Đỗ An (Theo Amusing Planet)