Chọn địa điểm đặt máy tính điện tử Minsk-22

Nhà 39 Trần Hưng Đạo làm nơi được chọn đặt máy tính điện tử Minsk-22

Những ngày đầu không thể quên

Tại Ủy ban Khoa học và Kỹ thuật Nhà nước (UBKH&KTNN), dưới sự chỉ đạo trực tiếp của đồng chí Lê Khắc - Phó chủ nhiệm, các thực tập sinh cũ ở Liên Xô về nước bắt tay vào việc chuẩn bị cơ sở hạ tầng để tiếp nhận Máy tính điện tử.

Trong khoảng thời gian từ 1965-1968 cần phải giải quyết xong những vấn đề chủ yếu: địa điểm đặt máy tính; chuẩn bị tiếp nhận máy tính; phổ biến kiến thức và đào tạo chuyên viên về máy tính điện tử cho các ngành. Trong thời gian đó, đế quốc Mỹ tăng cường mở rộng chiến tranh bắn phá ác liệt Thủ đô Hà Nội.

Quyết định táo bạo

Giờ đây, ở tuổi gần 80, Tiến sĩ  Nguyễn Ngọc Hoàng - một trong 9 thực tập sinh về máy tính điện tử đầu tiên ở nước ta vẫn nhớ như in những ngày đứng ngồi không yên khi chờ quyết định cấp đất của Chính phủ để xây dựng hầm đặt máy tính điện tử Minsk-22. Ông kể, mọi người ai cũng hiểu máy tính điện tử Misk-22 là một tài sản vô giá của đất nước, nên khi tiếp nhận máy về cần phải được đặt vào nơi an toàn tuyệt đối, có khả năng chống được bom đạn và sự bắn phá của địch, bảo đảm việc khai thác và vận hành máy an toàn để phục vụ cho mục đích sản xuất và chiến đấu.

Năm 1965, Phó Thủ tướng Trần Hữu Dực thay mặt Chính phủ đã ký quyết định cấp cho Uỷ ban Khoa học và Kỹ thuật Nhà nước (UBKH&KTNN) một khu đất rộng khoảng 4 ha tại khu Đồi Thông thuộc quận Ba Đình.

Tại đó, Ban kiến thiết cơ bản thuộc UBKH&KTNN đã tiến hành xây dựng một hầm để đặt máy với diện tích khoảng 100m². Hầm được xây dựng bằng cách đào xuyên qua Đồi Thông và làm bằng bê tông cốt thép để chống bom đạn cùng với một số khu nhà dành cho cán bộ làm việc. Sau khi hầm được xây dựng xong lại lấy đất phủ lên trên và trồng lại cây phi lao như cũ để ngụy trang, để tránh sự phát hiện của máy bay do thám và tránh sự bắn phá của địch.

Đầu năm 1968, công trình được xây dựng xong. Sau đó bắt đầu tiến hành kiểm tra các thông số kỹ thuật của hầm đặt máy tính điện tử. Kết quả hai điều kiện quan trọng là độ ẩm và nhiệt độ không được đảm bảo. Về mặt nhiệt độ phải từ 18-20oC, độ ẩm dưới 60%, nếu dùng hệ thống điều hoà nhiệt độ thì có thể làm giảm nhiệt độ đến mức yêu cầu nhưng về mặt độ ẩm thì không thể làm giảm xuống được. Trong khi đó theo kế hoạch máy tính điện tử Minsk-22 sẽ được bên Liên Xô giao cho chúng ta vào năm 1968. Trước tình hình cấp bách lúc đó, đồng chí Lê Khắc đã đưa ra một quyết định táo bạo, mạo hiểm: "Tiếp tục hoàn thiện hầm máy tính và các khu nhà làm việc tại Đồi Thông để chuẩn bị cơ sở hạ tầng cho việc tiếp nhận máy tính điện tử và phát triển lâu dài sau này. Cải tạo lại tầng 1 nhà số 39 Trần Hưng Đạo, trụ sở của UBKH&KTNN (nay là trụ sở của Bộ KH-CN) để đặt máy tính điện tử Minsk-22".

Sự quan tâm đặc biệt cho Máy tính điện tử Minsk-22

Máy tính điện tử Minsk-22 là loại máy tính thuộc thế hệ thứ hai, được chế tạo từ các linh kiện bán dẫn (chưa phải là mạch tổng hợp), kết hợp kỹ thuật cơ khí chính xác, nhưng vào thời điểm đó Minsk-22 là một trong những máy tính hiện đại nhất của Liên Xô và các nước Đông Âu, Vì vậy cần phải có một diện tích khoảng 100m² để đặt máy. Hệ thống máy tính điện tử Minsk-22 gồm một thiết bị trung tâm có bộ nhớ khoảng 68K bites với lõi Ferit từ, tốc độ tính toán 5000 phép tính/giây. Bộ nhớ ngoài bằng băng từ, thiết bị vào số liệu dùng bìa và băng giấy. Ngôn ngữ sử dụng là ngôn ngữ máy (nếu so sánh chức năng máy tính điện tử Minsk-22 chỉ tương đương một phần nhỏ của một dàn máy vi tính hiện đại).

Việc lấy tầng 1 nhà 39 Trần Hưng Đạo làm nơi đặt máy tính điện tử Minsk-22 là có lý do: Nhà 39 Trần Hưng Đạo là nhà của hãng Shell cũ của Pháp, được xây dựng rất kiên cố, tường dày 80mm, việc cải tạo tầng 1 không tốn nhiều công sức, vẫn đảm bảo được tiến độ hoàn thành theo đúng kế hoạch để tiếp nhận máy tính điện tử. Là nơi không phải trọng điểm bắn phá của địch, nằm ở trung tâm thành phố, giao thông đi lại thuận tiện, nên khi có sự cố xảy ra do bom đạn tàn phá thì dễ dàng cấp cứu, sửa chữa, cứu hoả, di tản…

Theo TS Nguyễn Ngọc Hoàng, phương án cải tạo lại tầng 1 nhà số 39 Trần Hưng Đạo, trụ sở của UBKH&KTNN để đặt máy tính Minsk-22 đã nhận được sự giúp đỡ tích cực của các cơ quan, ngành liên quan và sự quyết tâm của UBKH&KTNN. Với sự quan tâm đặc biệt của Đảng, Chính phủ và Thủ đô Hà Nội, chỉ trong vòng một thời gian ngắn chúng ta đã hoàn thành việc cải lại phòng làm việc trở thành phòng đặt máy tính đạt tiêu chuẩn kỹ thuật đế chuẩn bị tiếp nhận máy tính điện tử Minsk-22. Công việc này đã được hoàn thành trong lúc cuộc chiến tranh phá hoại miền Bắc của đế quốc Mỹ và tay sai đang tiến tới giai đoạn khốc liệt nhất.

Tiến sĩ Hồ Thuần nhớ lại thời khắc đó: " Tôi như thấy được sự an toàn của máy tính Minsk-22 đã được đặt đúng chỗ. Chỉ những người trong cuộc, hoặc chứng kiến những ngày tháng đó, khi mà một sự sai sót xảy ra có thể đổi bằng sự an toàn của một tài sản, tài sản vô giá của quốc gia, hơn nữa tài sản đó là để phục vụ cho mục đích sản xuất và chiến đấu, mới ý thức được tầm thế lớn lao của sự kiện chọn địa điểm đặt máy tính điện tử Minsk-22".