Trong cuộc trò chuyện với tờ Nông nghiệp Việt Nam, ông Tăng Minh Lộc, Nguyên Cục trưởng, Chánh văn phòng điều phối Nông thôn mới TW nhìn nhận, một thập kỷ xây dựng đến nay cả nước đã có 4.500 xã (trên 50%) đạt chuẩn NTM, về đích trước kế hoạch 1 năm. Kết quả ấy soi vào 19 tiêu chí đặt ra thì đã toát lên tất cả.

Chương trình xây dựng NTM đã tạo ra một cuộc cách mạng mới ở nông thôn  Hạ tầng nông thôn đã tiến bộ nhanh gấp 2-3 lần so với 10 năm trước. Người đi xa lâu ngày mới về quê chắc đều ngỡ ngàng.

{keywords}
Chương trình xây dựng NTM đã tạo ra một cuộc cách mạng mới ở nông thôn

Trước hết do chủ trương, cách tiếp cận để giải quyết các vấn đề “tam nông” của Trung ương là đúng đắn. Ngân sách nhà nước cũng đã hỗ trợ cho nông thôn gấp hơn 2 lần so với 10 năm trước, thể hiện sự quan tâm của Đảng tới nông dân.

Cũng có thể nói đó là sự "đền ơn đáp nghĩa" cho nông dân, những người đã hy sinh nhiều cho cách mạng nhưng còn chịu không ít thiệt thòi. Và điều đó là hợp lòng dân, góp phần quyết định cho phát huy nội lực từ dân.... nên đã tạo được nguồn lực to lớn cho xây dựng NTM.

Mười năm qua công cuộc xây dựng NTM cũng đã tác động làm thay đổi nhận thức và nâng cao năng lực của cán bộ các cấp chủ đạo Nông nghiệp - Nông thôn.

Nhiều cán bộ đã nhận thấy thực chất của xây dựng NTM là công nghiệp hóa- HĐH nông nghiệp, nông thôn, do đó đã có thay đổi về quan điểm đầu tư, quan tâm hơn đến nông nghiệp - nông thôn.

NTM đã thúc đẩy cán bộ các thôn, xã gắn bó, sát với thực tế hơn, nâng cao trách nhiệm và khả năng chỉ đạo. Nhiều Chủ tịch, Bí thư xã ở miền núi giờ đã biết lập dự án, quản lý dự án trên địa bàn mình. Việc thực hiện dân chủ ở cơ sở cũng có chiều sâu hơn...

Ông Lộc cho rằng, những thay đổi đó là quan trọng nhất. Nó tạo nền móng bền vững cho phát triển lâu dài vì suy cho cùng, nguồn gốc và chất lượng của mọi đổi mới đều phụ thuộc vào con người mà trước hết là đội ngũ cán bộ.

Tuy nhiên, ông Tăng Minh Lộc vẫn còn băn khoăn. Ông nói, tôi đi nhiều nơi đã thấy không ít xã được công nhận đạt chuẩn NTM mà rác thải khắp nơi.

Huyện đạt "chuẩn" mà nhiều làng, xã trong huyện chỉ đến đầu làng đã ngửi mùi hôi thối do cống rãnh ứ phân rác.

Môi trường nông thôn đang là vấn đề bức xúc trong dân. Trước hết là rác thải nước thải sinh hoạt và nước tưới cho nông nghiệp. Đó đang là nguồn phát sinh bệnh tật lớn ở nông thôn và nếu không có nguồn nước tưới sạch cho nông nghiệp thì không thể có nông phẩm sạch được.

Theo ông Lộc, đó là do chúng ta chưa có chính sách xử lý môi trường nông thôn, nông dân đang "tự bơi" nên không đủ sức giải quyết vấn nạn này. Mặt khác, cảnh quan ở nông thôn cũng đang xấu đi vì bê tông hóa và xây dựng tùy tiện. Chúng ta đang thiếu các quy định quản lý xây dựng nhà ở nông thôn. Ai có đất cứ tự ý xây cất, không có ai quản lý, không có ai hướng dẫn. Càng giàu, càng xây cất nhiều thì nông thôn càng mất đi không gian sinh thái và nhếch nhác.

Nói về đời sống văn hóa - tinh thần ở nông thôn, ông Lộc cho biết, khi xây dựng NTM, chúng ta có mục tiêu là tạo ra cuộc sống tinh thần cao, nhanh cho nông thôn để lôi cuốn thanh niên nông thôn ở lại, không phải kéo ra đô thị, không chỉ gây áp lực cho đô thị mà nếu thiếu lao động khỏe trẻ thì nông thôn cũng sẽ tiêu điều.

Vì lẽ đó, chúng ta chọn trước việc xây dựng nhà văn hóa, khu thể thao thôn (bản, ấp) và xã để thúc đẩy các hoạt động văn nghệ, thể thao cộng đồng.... Việc này đã làm tương đối tốt. Nhưng sau đó phần nhiều các công trình đều rơi vào tình trạng "sân mọc cỏ, ngõ mọc rêu".

Nguyên nhân đã  được chỉ ra từ sớm là do không có người quản lý, hướng dẫn. Không có kinh phí nuôi dưỡng...

Ngoài ra, ở nông thôn, các hủ tục trong cưới, tang, lễ hội rất nặng nề, lãng phí... gây khó khăn hơn cho các hộ nghèo. Đã có một số ít địa phương khởi xướng "lành mạnh hóa việc cưới, việc tang" nhưng lẻ tẻ nên lại bị nhấn chìm trong hủ tục chung.

Chúng ta chưa có cuộc vận động xã hội sâu sắc trong cả nước, chưa đưa ra các hình mẫu văn minh, thiết thực phù hợp với các vùng văn hóa và cho các dân tộc. Việc dẹp các vấn nạn này là của cả xã hội.

Bài: Nguyễn Thị Hà Sơn - nhóm PV
Ảnh: Phạm Duy Linh - nhóm PV