Di chúc chưa chứng thực có được coi là hợp pháp?

 - Ông tôi trước khi mất đã soạn sẵn di chúc chia tài sản cho con cháu. Tuy nhiên, tờ di chúc này chưa được ông công bố với mọi người, mà người nhà chỉ tìm thấy khi ông đã mất. 

Theo di chúc, ông tôi chia toàn bộ tài sản thành 5 phần. Bởi ông có 4 người con, bà đã mất và chỉ mình tôi là cháu trai nên tôi cũng được ông chia một phần cùng với 4 người con của ông. 

Anh em trong nhà đều xác nhận đây là di chúc của ông đã có chữ ký, viết cách thời điểm ông mất 1 năm. Vậy khi ông mất đi, tờ di chúc này có được coi là hợp pháp để chia tài sản theo di chúc này hay không? Tôi có được hưởng phần thừa kế như di chúc đã viết? Và nếu được, tôi cần làm thế nào để nhận tài sản? Cảm ơn luật sư tư vấn.

Chết trước khi công bố di chúc đã viết, tài sản chia thế nào?

Trường hợp di chúc được lập sau ngày 01/01/2017 thì sẽ áp dụng quy định tại Bộ luật dân sự 2015, trường hợp lập trước ngày 01/01/2017 thì áp dụng quy định tại Bộ luật dân sự 2005.

Điều 635 Bộ luật dân sự 2015 hay Điều 657 BLDS 2005 quy định người lập di chúc có thể yêu cầu công chứng hoặc chứng thực bản di chúc. Như vậy di chúc không bắt buộc phải có công chứng mới có giá trị.

Với nội dung hỏi của bạn có thể hiểu là việc ông bạn lập di chúc không có người làm chứng. Về vấn đề này BLDS 2015 quy định tại Điều 633 (Điều 655 BLDS 2005) về trường hợp di chúc bằng văn bản không có người làm chứng thì:

- Người lập di chúc phải tự viết vào bản di chúc;

- Việc lập di chúc bằng văn bản không có người làm chứng phải tuân thủ theo quy định tại điều 631 BLDS.

Điều 631 BLDS 2015 (điều 653 BLDS 2005) quy định về nội dung di chúc:

1. Di chúc gồm các nội dung chủ yếu sau:

a) Ngày, tháng, năm lập di chúc;

b) Họ, tên và nơi cư trú của người lập di chúc;

c) Họ, tên người, cơ quan, tổ chức được hưởng di sản;

d) Di sản để lại và nơi có di sản.

2. Ngoài các nội dung quy định tại khoản 1 Điều này, di chúc có thể có các nội dung khác.

3. Di chúc không được viết tắt hoặc viết bằng ký hiệu, nếu di chúc gồm nhiều trang thì mỗi trang phải được ghi số thứ tự và có chữ ký hoặc điểm chỉ của người lập di chúc.

Trường hợp di chúc có sự tẩy xóa, sửa chữa thì người tự viết di chúc hoặc người làm chứng di chúc phải ký tên bên cạnh chỗ tẩy xóa, sửa chữa.

Ngoài ra, di chúc còn phải đáp ứng các điều kiện luật định tại khoản 1 Điều 630 BLDS 2015 (Khoản 1 Điều 652 BLDS 2005) mới được coi là di chúc hợp pháp:

- Người lập di chúc minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc; không bị lừa dối, đe doạ, cưỡng ép;

- Nội dung của di chúc không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội; hình thức di chúc không trái quy định của luật.

Như vậy, dựa theo các căn cứ nêu trên, trường hợp di chúc của ông bạn tự soạn đáp ứng đủ các điều kiện luật định về hình thức và nội dung tại các Điều 630, 631, 633, 635 thì sẽ được coi là di chúc có giá trị để phân chia di sản thừa kế và bạn sẽ có quyền hưởng phần di sản mà ông cụ để lại cho mình.

Cách thức nhận thừa kế:

Theo những gì bạn trình bày thì ông bạn không chỉ định người công bố di chúc. Do vậy những người đồng thừa kế còn lại sẽ thỏa thuận cử người công bố di chúc theo khoản 2 Điều 647 BLDS 2015 (khoản 2 Điều 672 BLDS 2005).

Việc chia di sản sẽ được thực hiện theo quy định tại Điều 659 BLDS 2015 (điều 684 BLDS 2005) về việc phân chia di sản theo di chúc. Trường hợp của bạn di chúc chỉ xác định phân chia di sản theo tỷ lệ đối với tổng giá trị khối di sản thì sẽ được tính trên giá trị khối di sản đang còn vào thời điểm phân chia di sản để chia cho những người thừa kế theo khoản 3 Điều 659 BLDS 2015 (khoản 3 Điều 684 BLDS 2005).

Tuy nhiên thực tế vụ việc này cần xem xét thêm 2 trường hợp: 

1/ Vì di chúc của ông bạn không có công chứng, chứng thực nên có thể bị những người liên quan xác định không có giá trị pháp lý. Lúc đó họ sẽ khởi kiện ra tòa án để yêu cầu chia di sản theo pháp luật. Lúc đó bạn có thể trưng chứng cứ là bản di chúc do ông bạn lập để xác định di sản đã được định đoạt bằng di chúc.

2/ Bạn không nói rõ thời điểm bà của bạn mất nên nếu di sản ông bạn để lại là tài sản riêng của ông thì bản di chúc kia hợp lệ toàn bộ. Trường hợp đó là tài sản chung của 2 ông bà thì ông của bạn chỉ được định đoạt ½ di sản kia thôi.

Tư vấn bởi luật sư Nguyễn Thành Công – Công ty Luật TNHH Đông Phương Luật