- Giải pháp duy nhất hiện nay là sớm hoàn thành khai quật để di dời khu tháp Chăm Triền Tranh cùng các hiện vật về bảo tàng để bảo quản, nhường đất để xây dựng đường cao tốc Đà Nẵng-Quảng Ngãi…

Tại cuộc làm việc với Sở VH-TT-DL tỉnh Quảng Nam vào chiều hôm qua 7-8), Viện Khải cổ học VN đã báo cáo sơ bộ ban đầu kết quả khai quật khảo cổ học di tích Triền Tranh (tại xã Duy Trinh, H.Duy Xuyên), đồng thời đề xuất các phương án bảo tồn, di dời phế tích Chăm được phát lộ trong quá trình mở tuyến cao tốc Đà Nẵng - Quảng Ngãi cách đây hơn 8 tháng.

Theo các nhà khảo cổ học, quá trình khai quật từ thế kỷ 20 đã xác định Khu di tích Chăm Triền Tranh nằm trong quần thể cụm di tích Chiêm Sơn, có mối quan hệ đặc biệt với thánh địa Mỹ Sơn - kinh đô Trà Kiệu - cảng Đại Chiêm.

{keywords}
{keywords}

{keywords}
Khu di tích Triền tranh nằm trên nền đường cao tốc Đà Nẵng-Quảng Ngãi được khai quật đã phát lộ nhiều bí ẩn của khu tháp Chăm hiện vẫn chưa  được giải mã. Hiện số phận của khu di tích này đã được quyết định sau hơn 7 tháng khai quật là sẽ di dời để nhường đất cho đường cao tốc.

Trong quá trình mở đường cao tốc Đà Nẵng-Quảng Ngãi đã phát hiện nền móng của khu di tích này nằm dưới lòng đất ở độ sâu từ 0,3 đến 0,8 m. Ngay sau khi phát hiện, đơn vị thi công đã báo cáo với cơ quan chức năng và bắt đầu từ tháng 1.2015 đến cuối tháng 7.2015, các chuyên gia của Viện Khảo cổ học Việt Nam đã tiến hành khai quật tại 30 hố đào trên diện tích hơn 3.000 m2 đã tìm thấy nhiều hiện vật và nhiều dấu tích kiến trúc quan trọng nằm phía tây quần thể di tích Triền Tranh.

Đã có hàng nghìn hiện vật khảo cổ đã được các nhà khảo cổ phát hiện và thu giữ để nghiên cứu.

Tại cuộc họp, Viện khảo cổ học Việt nam cùng các cơ quan chức năng đã thống nhất phương án di dời di tích, hiện vật tại Triền Tranh để bảo quản nhường đất cho đường cao tốc.

Viện Khảo cổ học Việt nam cùng đơn vị chủ trì việc khai quật khu tháp Chăm Triền Tranh đề nghị Bộ VH-TT-DL cho phép mở rộng khu vực khai quật thêm 800 m2 để tìm kiếm hiện vật.

{keywords}
Một phần tấm bia được ông Mười bảo quản trong vườn nhà ở Triền Tranh

{keywords}
{keywords}

Bà vợ ông Mười kể khi đào móng làm nhà đã phát hiện rất nhiều hiện vật Chăm. Hiện nhà bà Mười nằm trên khu vực Chùa Vua của khu di tích Triền Tranh.

Phương án bảo tồn được các bên liên quan tại cuộc họp đưa ra là áp dụng hình thức tư liệu hóa bằng phương pháp quét và dựng phim tư liệu 3D. Đồng thời cắt nguyên khối 2 đoạn tường thành của di tích vừa được phát lộ nằm trên đường cao tốc di dời về Bảo tàng Quảng Nam và Bảo tàng văn hóa Sa Huỳnh - Chăm pa huyện Duy Xuyên để bảo tồn và nghiên cứu.

Đây là khu di tích nằm cách Kinh đô Trà Kiệu (Simhapura) khoảng 4km về hướng đông và Thánh địa Mỹ Sơn (Bhadresvara) khoảng 10km về hướng tây.

 

Di tích này nằm gọn trong lòng một thung lũng hẹp, ba hướng bao bọc bởi núi đá, Còn hướng phía bắc quay ra sông Thu Bồn. Đây là một vùng phế tích rất quan trọng ẩn chứa nhiều tư liệu quý giá chưa được biết đến.

 

Cả khu di tích Chiêm Sơn là một quần thể di tích lớn bao gồm nhiều phế tích như Chùa Vua, Triền Tranh, Gò Lồi được xây dựng theo trục đông-tây. 

 

Ông Lưu Công Mười, nhà ở thôn Chiêm Sơn cho biết ngay nền nhà của gia đình ông cùng hơn 100 hộ dân xây dựng tại khu vực này đều nằm trên khu di tích Chùa Vua gắn liền với di tích Triền Tranh cách đó khoảng hơn 500 m đường chim bay.

 

“Từ những năm 1980, bà con tui đào móng làm nhà đã phát hiện gạch ngói vỡ  cùng nhiều tấm bia, các tác phẩm điêu khắc bằng sa thạch. Ngay trong vườn nhà tui còn giữ 1 tấm bia đá cùng nhiều hiện vật.”-Ông Mười kể.

 

Viện khảo cổ học Việt Nam đã phối hợp với cơ quan chức năng Quảng Nam-Đà Nẵng tiến hành khai quật và đã phát hiện nhiều hiện vật quí hiếm như một đài thờ vuông có chạm 4 con voi tìm thấy tại Triền Tranh, có kích thước: cao 76cm; rộng 75cm; dày 63cm. Đài thờ này được xác định niên đại khoảng thế kỷ 11-12. Ngoài ra còn có tượng Vũ nữ Trà Kiệu của nghệ thuật Chăm vô cùng quí hiếm.

 

Theo nhiều nhà khảo cổ nhận định vùng thung lũng Chiêm Sơn còn ẩn chứa nhiều phế tích Chăm dưới lòng đất đã được các nhà khảo cổ, các nhà khoa học biết đến từ lâu và đã khoanh vùng nghiên cứu và bảo vệ.

 

Điều dư luận quan tâm hiện nay là khu di tích Triền Tranh đã được phát hiện từ những năm 80 của thế kỷ trước. Đây là khu di tích quan trọng trong quần thể cụm di tích Chiêm Sơn, có mối quan hệ đặc biệt với thánh địa Mỹ Sơn - kinh đô Trà Kiệu - cảng Đại Chiêm. Nhưng không hiểu tại sao trong quá trình thiết kế, mở tuyến cao tốc, đơn vị chủ đầu tư tuyến đường này không tham vấn cơ quan chuyên môn về bảo tồn để có thể nắn tuyến đường tránh khu di tích này.

Câu hỏi hiện vẫn còn bỏ ngỏ không có cơ quan chức năng nào chịu trách nhiệm.

Vũ Trung