Còn được gọi là “Bà Chúa Sao Sa” vì vẻ đẹp rực rỡ, bà từng giả trai đi học và thi đỗ trạng nguyên. Dấu ấn bà để lại sâu đậm trong lòng hậu thế, đến mức người dân quê hương tôn vinh bà như một vị thần.
Làng Hành Thiện xưa nay nổi tiếng về truyền thống hiếu học, khoa bảng, là mảnh đất “địa linh nhân kiệt” với hơn 200 tiến sĩ, nhiều tên tuổi xuất sắc trong các lĩnh vực.
Đình làng Hành Thiện có các văn bia ghi danh các giáo sư, tiến sĩ của làng.
Không chỉ vang danh về truyền thống hiếu học, ngôi làng này còn nổi tiếng bởi kiến trúc độc đáo, được quy hoạch bài bản từ hàng trăm năm trước. Điều đặc biệt ở làng Hành Thiện, dù đời sống ngày nay có nhiều đổi khác nhưng nhiều ngôi nhà cổ vẫn được giữ nguyên vẹn, không bị phá đi xây mới ồ ạt.
Dạo một vòng quanh làng, chúng ta dễ dàng bắt gặp những nếp nhà mái ngói rêu phong, nhuốm màu thời gian.
Những ngôi nhà hơn trăm năm tuổi mang đậm kiến trúc của miền quê vùng đồng bằng Bắc bộ tại làng Hành Thiện như những "chứng nhân" lặng lẽ kể lại bao lớp thăng trầm lịch sử và văn hóa của mảnh đất, con người nơi đây.
Điển hình như nếp nhà xưa giản dị của cố Tổng Bí thư Trường Chinh tọa lạc tại xóm 7, làng Hành Thiện. Ngôi nhà được xây dựng năm 1902 với nhà chính 5 gian bằng gỗ lim, mái lợp ngói nam.
Ngay gần đó là khu tưởng niệm Tiến sĩ Đặng Xuân Bảng (1828-1910), ông nội cố Tổng Bí thư Trường Chinh. Đây cũng là một trong số những ngôi nhà cổ còn được lưu giữ gần như nguyên vẹn tại làng Hành Thiện.
Ông Đặng Vũ Mạnh, người trông coi từ đường họ Đặng Xuân cho biết, ngôi nhà này được Tiến sĩ Đặng Xuân Bảng xây dựng để ở và dạy học sau khi về hưu.
Ngôi nhà làm hoàn toàn bằng gỗ lim, nằm trong khu đất rộng khoảng 500m2. Dù đã trải qua hơn 100 năm, công trình vẫn giữ nguyên kết cấu như thuở ban đầu.
Không chỉ là nơi sinh sống và dạy học của Tiến sĩ Đặng Xuân Bảng, ngôi nhà từng là nơi in và xuất bản báo Dân Cày - một trong số ít tờ báo cách mạng đầu tiên trong nước do cố Tổng Bí thư Trường Chinh và hai người em họ Đặng Xuân Thiều, Đặng Xuân Quyền viết và in ấn.
Hiện nay, ngôi nhà là nơi thờ tự Tiến sĩ Đặng Xuân Bảng và người thân trong gia đình.
Bức tượng Tiến sĩ Đặng Xuân Bảng được học trò đúc tặng.
Nhiều nếp nhà hơn 100 năm tuổi tại làng Hành Thiện vẫn giữ được cấu trúc ban đầu nhờ sự gìn giữ cẩn trọng của chủ nhân qua nhiều thế hệ. Đối với họ, nhà không chỉ là nơi ở mà còn là không gian giáo dục truyền thống, nơi con cháu được răn dạy về đạo hiếu, về tinh thần học tập. Chính vì vậy, dù cuộc sống hiện đại đã mang đến nhiều đổi thay, không ít gia đình ở làng Hành Thiện vẫn cố gắng gìn giữ nếp nhà xưa, coi đó là báu vật của cha ông để lại. Trong ảnh là nhà thờ cụ Đặng Ngọc Toản (tức cụ Giáo Kiến), nơi đầu tiên ra báo Dân Cày (1928-1930).
Ngôi nhà cổ của gia đình ông Đỗ Vũ Hùng (SN 1950) được xây dựng năm 1891. Ngôi nhà ba gian hai chái này nằm trên khu đất rộng khoảng 1,6 sào Bắc bộ.
Công trình được dựng hoàn toàn bằng gỗ lim, kết cấu vững chắc. Trải qua hơn 100 năm, ngôi nhà mới phải đảo ngói 1 lần.
Tường bao ngoài cổng được làm bằng vỏ sò cũng có tuổi đời trăm năm.
Ông Hùng chia sẻ, dù đã xây nhà mới khang trang ngay bên cạnh nhưng gia đình ông vẫn lưu giữ ngôi nhà cổ vì muốn giữ gìn một phần hồn cốt của quê hương và bảo tồn những giá trị tinh thần, nếp sống, nếp sinh hoạt truyền thống mà thế hệ trước đã dày công vun đắp.
Bắc Ninh là một trong những tỉnh có truyền thống hiếu học - khoa bảng vẻ vang ở nước ta.. Những thành tựu rực rỡ trong khoa bảng của tiền nhân và nỗ lực bền bỉ của con cháu hôm nay tiếp tục làm rạng danh đất học Kinh Bắc.
.svg){kind=icon}
