Huyện Vân Hồ ở phía Đông Nam của tỉnh Sơn La, nằm trong khu phát triển du lịch tổng thể Mộc Châu. Vân Hồ có khí hậu trong lành, nhiều cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp. Văn hóa của các dân tộc sống tại đây mang đậm nét đặc sắc của đồng bào vùng Tây Bắc.
Bản Hua Tạt (xã Vân Hồ, huyện Vân Hồ) nằm cạnh quốc lộ 6 là nơi sinh sống của 100% người Mông. Do thuận tiện giao thông đi lại nên nhiều năm trở lại đây, bản Hua Tạt trở thành điểm đến du lịch trải nghiệm của nhiều du khách trong và ngoài nước.
Du khách tới bản Hua Tạt không chỉ được chiêm ngưỡng cảnh sắc thiên nhiên như đắm mình vào những cánh đồng hoa cải trắng, hoa mận, hoa đào, hoa mơ, hoa tam giác mạch, tự tay hái hoa quả… mà còn được trải nghiệm nhiều nét văn hóa của người bản địa như giã bánh dày, làm nương, múa hát, dệt thổ cẩm. Những nét văn hóa độc đáo của người Mông đã tạo nên sức hút cho du lịch Hua Tạt.
Trước đây, cộng đồng người Mông sinh sống tại Hua Tạt chỉ làm nông nghiệp với việc trồng ngô, chăn nuôi gia súc, gia cầm. Khoảng vài năm trở lại đây, cả bản bắt đầu chuyển hướng sang làm du lịch cộng đồng. Những ngôi nhà được sửa sang, xây thêm khu vệ sinh sạch sẽ để kinh doanh homestay ngày càng nhiều.
Không chỉ níu chân du khách bằng cảnh quan thiên nhiên, khí hậu trong lành, văn hóa truyền thống, bản Hua Tạt giờ đây còn chủ động làm du lịch cộng đồng như tạo cảnh quan xanh - sạch - đẹp, tổ chức các hoạt động giới thiệu quảng bá văn hóa, sản vật của người dân.
Anh Tráng A Chu là một trong những người Mông đầu tiên ở xã Vân Hồ làm du lịch cộng đồng. Anh Chu cho biết, gia đình anh xây homestay từ năm 2015. Thời gian đầu, làm du lịch khó khăn vì ít người biết đến nhưng gần đây làn sóng du lịch cộng đồng phát triển, du khách biết đến bản Hua Tạt nhiều hơn.
Nhiều mô hình du lịch trải nghiệm trong bản được phát triển như du lịch canh nông. Người dân trồng cây ăn quả, rau xanh còn du khách được trải nghiệm làm nông dân.
Nói về du lịch canh nông, ông Tráng A Cao (bản Hua Tạt) cho biết, việc này đã giúp gia đình ông phát triển kinh tế nhanh chóng. Ông Cao trồng dâu tây, cà chua, các loại rau theo hướng hữu cơ. Nhờ lợi thế của địa phương là thời tiết mát mẻ nên hoa quả, rau xanh mùa nào cũng có.
Du khách tới tham quan, trải nghiệm những khu vườn rau, sau đó chính họ lại là người mua sản phẩm. Nhiều du khách Hà Nội khi trở về vẫn duy trì mua hàng của gia đình ông Cao, đồng thời giới thiệu nguồn cung cấp cho bạn bè. Vì vậy, nông sản trồng ra đều tiêu thụ được hết.
Nhờ có du lịch cộng đồng, gia đình ông Cao và nhiều hộ khác ở bản Hua Tạt đã vươn lên thoát nghèo.
Từ khi bản Hua Tạt trở thành điểm du lịch cộng đồng thu hút đông đảo du khách, các hộ dân nơi đây đã đầu tư kinh doanh dịch vụ lưu trú. Cả bản có 7 homestay phục vụ du khách, các homestay này đều được xây dựng và trang trí đậm bản sắc văn hóa của người Mông nhưng vẫn mang nét hiện đại phù hợp với du khách thập phương.
Toàn bản Hua Tạt hiện chỉ còn 5 hộ nghèo, số đông còn lại đời sống kinh tế bà con ngày càng thay đổi theo chiều hướng tích cực. Xã Vân Hồ tiếp tục vận động bà con dân tộc phát triển du lịch, quảng bá các sản vật của địa phương hướng tới mục tiêu giảm nghèo bền vững.
Được biết, huyện Vân Hồ đã thu hút 8 dự án đầu tư quy mô lớn vào hệ thống khách sạn, khu nghỉ dưỡng cao cấp của các tập đoàn, công ty, với tổng nguồn vốn 452 tỷ đồng. Trên địa bàn huyện tới tháng 9/2023 có 12 nhà nghỉ, khu nghỉ dưỡng, 17 cơ sở hoạt động kinh doanh nhà nghỉ cộng đồng, 6 cơ sở kinh doanh dịch vụ du lịch. Đây là một trong những nỗ lực của địa phương trong phát triển du lịch, nâng cao đời sống của người dân, đồng thời gìn giữ và phát huy điều kiện tự nhiên, bản sắc văn hóa của đồng bào dân tộc thiểu số nơi đây.