Giáo sư Vũ Khiêu tên thật là Đặng Vũ Khiêu, sinh ngày 19/9/1916 trong một gia đình có truyền thống nho giáo tại làng học nổi tiếng - làng Hành Thiện (xã Xuân Hồng, huyện Xuân Trường, tỉnh Nam Định).
Ngay từ nhỏ Giáo sư Vũ Khiêu đã học thuộc lòng "tứ thư", "ngũ kinh" từ người ông nội có tư tưởng kháng Pháp đã từ quan về làng mở trường dạy học.
Sau khi tốt nghiệp tú tài tại trường Bonnal (Ngô Quyền, Hải Phòng), năm 1935, ông về Hà Nội dạy học và đi theo cách mạng.
 |
| Anh hùng lao động, Giáo sư Vũ Khiêu từng được những người bạn ngoại quốc mệnh danh là "Lats Confucian" - nhà nho cuối cùng của Việt Nam. Ảnh: chinhphu.vn |
Giáo sư từng đảm nhận chức vụ Giám đốc Sở Văn hóa khu 10 tại Việt Bắc rồi Tây Bắc (1947 - 1954), trực tiếp có mặt tại tiền tuyến từ Chiến dịch Biên giới năm 1950, đến Chiến dịch Điện Biên Phủ năm 1954.
Sau năm 1954, ông chuyển sang làm công tác nghiên cứu. Năm 1959, ông làm Thư ký khoa học xã hội của Ủy ban Khoa học Việt Nam, sau đó được bổ nhiệm làm Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học Xã hội Việt Nam, Phó Tổng Giám đốc Thông tấn xã Việt Nam.
Đặc biệt, Giáo sư Vũ Khiêu là người xây dựng, tổ chức bộ phận Mỹ học đầu tiên của Việt Nam; Viện trưởng đầu tiên của Viện Xã hội học; người đứng đầu Viện Triết học, Viện Khoa học xã hội, giảng dạy triết học và lý luận khoa học xã hội tại Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh và nhiều trường đại học. Ông cũng là một trong những người đầu tiên được phong hàm Giáo sư ở Việt Nam.
Suốt cuộc đời của mình, Giáo sư Vũ Khiêu đã xuất bản hàng trăm tác phẩm có giá trị trên nhiều lĩnh vực như triết học, đạo đức học, văn học, nghệ thuật, văn hoá, xã hội...
Các tác phẩm tiêu biểu như Đẹp (1963), Cao Bá Quát (1970), Ngô Thì Nhậm (1976), Anh hùng và Nghệ sỹ (1972), Cách mạng và Nghệ thuật (1979), Nguyễn Trãi (1980), Bàn về Văn hiến Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng biên soạn tổng tập Ngàn năm văn hiến Thăng Long...
Ông cũng tham gia biên soạn bộ Bách khoa thư Hà Nội, trực tiếp thực hiện tác phẩm Lịch sử khoa học xã hội và nhân văn TP Hà Nội, Chủ tịch Hội đồng tư vấn khoa học bộ sử Ngàn năm Thăng Long gồm hơn 100 cuốn. Gần đây nhất là bộ Văn hiến Thăng Long gồm 3 tập dày 2.400 trang…
Giáo sư Vũ Khiêu được Đảng và Nhà nước trao tặng nhiều danh hiệu cao quý như Giải thưởng Hồ Chí Minh đợt 1 năm 1996, Anh hùng Lao động thời kỳ đổi mới năm 2000, Huân chương Độc lập hạng Nhất, công dân ưu tú Thủ đô trong dịp kỷ niệm 1000 năm Thăng Long - Hà Nội…
Đầu năm 2017, Giáo sư Vũ Khiêu vinh dự đón nhận huy hiệu 70 năm tuổi Đảng.
PV
Những kỉ niệm với Giáo sư Vũ Khiêu
12 giờ 37 phút ngày 30-9-2021, tin buồn lan khắp nước: Giáo sư Vũ Khiêu đã từ trần. Một nhà văn hoá lớn đã ra đi. Hẫng hụt và tiếc thương vô hạn.
Chuyện học của gia đình nhà nho cuối cùng
Biết sự học là khổ nhưng GS Vũ Khiêu luôn dạy các thế hệ con cháu của mình cách sống lấy chữ "tri" làm trọng. Ông coi đó là lẽ sống của bậc chính nhân quân tử giữa đời, là mạch nguồn để neo giữ linh hồn dân tộc.
Phỏng vấn Giáo sư Vũ Khiêu nhân kỳ họp Quốc hội
Nhân dịp kỳ họp Quốc hội đang thảo luận sôi nổi về tình hình kinh tế - xã hội, phóng viên đã có cuộc phỏng vấn Giáo sư Vũ Khiêu xung quanh một số vấn đề lớn mà xã hội đang hết sức quan tâm.
.svg){kind=icon}
