Hà Nội tháng Mười và những bài ca lịch sử

- Mùa thu Hà Nội đẹp lắm, với một hồ Gươm sáng sớm trong xanh, một Ba Đình se se nắng, một sông Hồng đêm ngày chảy không ngừng nghỉ... nhưng không nguôi nhớ về một thời Hà Nội - thủ đô anh hùng...


1. Nhớ về Hà Nội - Nhạc sĩ: Hoàng Hiệp
Biểu diễn Hồng Nhung

Bài hát Nhớ về Hà Nội của Hoàng Hiệp là một tác phẩm đặc sắc, nếu không muốn nói là kinh điển, của dòng nhạc đương đại những năm cuối thế kỷ 20 về tình yêu thành phố bên bờ sông Hồng nơi qua đi một phần tuổi trẻ của tác giả. Đây cũng là một trong những ca khúc nổi tiếng nhất viết về Hà Nội.

"Nhớ những cơn mưa dài cuối đông
Áo chăn chưa ấm thân mình
Và nhớ lúc bom rơi lửa chiến tranh
Đất rung ngói tan gạch nát
Em vẫn đạp xe ra phố
Anh vẫn tìm âm thanh mới
Bài hàt đôi ta là khúc quân ca
Là ước mơ xa hướng lên Ba Đình
Tràn niềm tin!"

Bản thu âm đầu tiên của Hồng Nhung cho bài hát này cũng là bản thu mà theo cảm nhận của nhiều người - là hay nhất! Những năm đầu thập niên 90, trên những phố phường Hà Nội vào mỗi buổi sáng sớm, ca khúc này vang lên qua tiếng đài phát thanh khiến lòng người nôn nao về một Hà Nội hòa bình sau bom đạn. Người Hà Nội cũng đã nhớ về một Hồng Nhung trẻ trung, mộc mạc, hồn nhiên, hát bằng cả trái tim như thế. Kỉ niệm về một Hà Nội còn gần mà như đã rất xa, như cái thời "Em vẫn đạp xe ra phố Anh vẫn tìm âm thanh mới", nghe sao mà giản dị, ngọt ngào.

2. Bài Ca Hà Nội - Nhạc sĩ Vũ Thanh
Biểu diễn: NSƯT Tuyết Thanh.

Có một câu chuyện kể về sự ra đời của Bài ca Hà Nội và người được hát ca khúc này đầu tiên - NSƯT Tuyết Thanh. Đó là năm 1967, những ngày giặc Mỹ bắn phá ác liệt, các nghệ sĩ thường xuyên phải túc trực ở phòng thu của Đài để đảm bảo sóng phát thanh không bị gián đoạn. Một buổi trưa, khi ca sĩ Tuyết Thanh và các đồng nghiệp đang trong hầm trú ẩn bỗng nghe thấy tiếng reo hò rộn rã của nhân dân. Bật nắp hầm nhảy lên, các nghệ sĩ chứng kiến một cảnh tượng hào hùng, đó là chiếc máy bay Mỹ bốc cháy như một quả cầu lửa. Mọi người vui sướng vừa nhảy vừa ôm nhau khóc vì xúc động. Nhạc sĩ Vũ Thanh khi ấy cũng có mặt, lập tức đặt bút viết những dòng ca hân hoan đầu tiên: "Ta đi trên đường Hà Nội rực rỡ chiến công/ Đường thênh thang Ba Đình lịch sử, đường tấp nập Hoàn Kiếm - Đồng Xuân/ Nghe náo nức trong lòng Thủ đô ta sục sôi đánh Mỹ…". Bài hát vừa hoàn thành, được đưa ngay vào phòng thu. Tuyết Thanh được vinh dự là người hát đầu tiên. Có câu từ nào chưa ưng, Tuyết Thanh góp ý sửa luôn cùng nhạc sĩ Vũ Thanh. Hai tiếng sau, bản thu âm hoàn thành, phát sóng ngay mà chưa kịp duyệt.

"Ta đi trên đường Hà Nội rực rỡ chiến công,
Đường thênh thang Ba Đình lịch sử,
Đường tấp nập Hoàn Kiếm, Đồng Xuân,
Nghe náo nức trong lòng thủ đô ta sục sôi đánh Mỹ.

Ơi cô gái ơi, súng bên vai, sao vuông đầu mũ,
Em đi về đâu mà mắt em tươi sáng?
Em đi về đâu mà chân bước hiên ngang?
Những hôm miệt mài trên bãi tập, chiến công này hẳn có tay em!"

NSƯT Tuyết Thanh khi đó là một cô gái có khuôn mặt tròn và đôi mắt sáng long lanh, đã thật thích hợp để hát bài ca tự hào và tươi sáng này. Giọng hát trong veo, cao vút và đầy lửa ấy đã làm  rung động hàng triệu trái tim khán thính giả của Đài Tiếng nói Việt Nam trên mọi miền Tổ quốc và truyền lửa ra mặt trận, để Bài Ca Hà Nội mãi mãi là một bài ca không quên.

3. Hà Nội đêm trở gió - Nhạc sĩ Trọng Đài
Biểu diễn: Mỹ Linh

"Hà nội ơi tươi xanh màu áo học trò
Những con đường thân quen còn đó
Tiếng rao vang đâu đây nghe động trời đêm"

Trong cuộc hành trình tìm về ký ức không phai nhòa của một thời thơ ấu, nhạc sĩ Trọng Đài phổ thơ Chu Lai đã mang đến một hình ảnh Hà Nội mới mẻ và lậ lẫm hơn, thật nhẹ nhàng trong sáng với hình ảnh học trò và tà áo trắng tinh khôi. Đây cũng là một trong những ca khúc ghi dấu tên tuổi của Mỹ Linh trong thập niên 90, mà cho đến tận bây giờ, khi nhắc đến ca khúc này, người ta vẫn nghĩ đến một Mỹ Linh tươi trẻ với mái tóc ngắn bên những cô cậu học trò yêu mến một giọng ca thật đẹp. Ngoài tình yêu với Hà Nội, ca ngợi vẻ đẹp của Hà Nội trong những ngày đổi mùa, "Hà Nội đêm trở gió" còn là những kỉ niệm về tuổi học trò thân thương của thời áo trắng, với những hình ảnh đẹp nhất đã từng xuất hiện trong một video clip ca nhạc của Việt Nam.

4. Em Bé Hà Nội - Nhạc sĩ: Hoàng Vân

Em bé Hà Nội (Hãng phim truyện Việt Nam sản xuất năm 1974) của đạo diễn Hải Ninh vốn đã quá nổi tiếng và quen thuộc trong và ngoài nước. Bộ phim khắc họa cuộc sống của Hà Nội năm 1972, khi quân đội Hoa Kỳ tiến hành Chiến dịch Linebacker II ném bom miền Bắc.Bối cảnh bộ phim là Hà Nội năm 1972, sau Giáng Sinh và đợt dội bom B52 của quân đội Mỹ. Ngọc Hà, một em bé 12 tuổi, phải kiếm bố mẹ và đứa em gái bị mất tích trong sự hoang tàn của thành phố. Cô bé đã được những người lính tốt bụng giúp đỡ và dần dần được hội ngộ em gái của mình.

"Em đi trên phố phường,
chan chứa tình yêu thương,
Em yêu những con đường
của thành phố quê hương,
Nơi đây em đã sống
những tháng ngày vinh quang
của Hà Nội anh hùng,
của Tổ Quốc vinh quang..."

Bài hát cùng với bộ phim đã ra đời khi đất nước còn chưa hoàn toàn giải phóng, khi bom đạn và những tiếng còi gọi về hầm trú ẩn đêm Hà Nội vẫn còn hằn rõ trong kí ức người thủ đô, nhưng người ta vẫn thấy một Hà Nội vinh quan, kiêu hãnh, một Hà Nội trong trẻo và đầy tình yêu thương trong những ngày khói lửa.

5. "Có phải em là mùa thu Hà Nội" - Nhạc sĩ Trần Quang Lộc
Biểu diễn: Hồng Nhung

"... Tháng Tám mùa thu, lá khởi vàng chưa nhỉ?
Từ độ người đi, thương nhớ âm thầm
Có phải em là mùa thu Hà Nội?
Tuổi phong sương, ta cũng gắng đi tìm
Có phải em, mùa thu xưa?..."

Bản nhạc nổi tiếng nhất của Trần Quang Lộc có lẽ là bài "Có Phải Em Mùa Thu Hà Nội?", phổ thơ Tô Như Châu được hoàn tất năm 1972. Bài bát được đón nhận nồng nhiệt từ các ca sĩ cũng như thính giả, vì lời nghe lãng mạn, mơ màng của mùa thu, lồng trong một khung cảnh cổ kính của Thăng Long xưa với lịch sử. Bài hát có nhiều câu hỏi, như một người lữ khách đã xa Hà Nội rất lâu, nay trở về và tìm lại những kí thức thời xưa cũ. Bắt gặp một Hà Nội thân quen, người lữ khách tha phương ấy dường như vẫn chưa tin được ở mắt mình.

6. Hà Nội Những Ngày Tháng Mười - Nhạc sĩ: Tân Huyền
Biểu diễn: Thu Phương

Những ngày tháng mười là những ngày mong, ngày đợi
Những ngày tháng mười là những ngày nhớ, ngày thương

Nhạc sĩ Tân Huyền nổi tiếng với ca khúc Cỏ non Thành cổ, nhưng nhiều người còn biết đến ông với ca khúc Hà Nội những ngày tháng Mười. Là nhạc sĩ của những giai điệu trữ tình. Hơn nửa thế kỷ sáng tác, nhạc sĩ Tân Huyền đã có hàng trăm tác phẩm âm nhạc  với nhiều chủ đề phong phú, trong đó có nhiều ca khúc làm rung động lòng người, nhanh chóng được đông đảo công chúng đón nhận.

Ông viết Hà Nội Những Ngày Tháng Mười với sự giản dị và đơn sơ hiếm thấy, nhưng càng nghe càng thấy nao lòng. Những hòa âm, những ca từ cứ lặp đi lặp lại, như thể có quá nhiều ý tứ, quá nhiều mong mỏi, quá nhiều kỉ niệm được đặt vào đến mức mọi thứ đột nhiên trở nên nhẹ bẫng và chỉ còn lại những nhớ - thương - mong - đợi từ giọng hát của em, từ bầu trời Tháng Mười Hà Nội, từ tiếng tàu điện leng keng.

Vân Sam