Khi bàn về An ninh và Phát triển tại Biển Đông các học giả có uy tín trên thế giới luôn nhấn mạnh về sức ảnh hưởng nghiêm trọng từ những hoạt động nhằm thay đổi hiện trạng ở khu vực này. 

Nhà báo, nhà nghiên cứu người Mỹ nổi tiếng James Borton chỉ ra rằng Trung Quốc ngày càng đẩy mạnh các hoạt động tranh chấp chủ quyền tại Biển Đông, làm gia tăng căng thẳng ngoại giao với các nước láng giềng Đông Nam Á. 

{keywords}
Trung Quốc xây dựng trái phép ở một bãi đá thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam. (Ảnh: Reuters)

Cựu Trung tướng Thuỷ quân Lục chiến của Mỹ, tướng Wallace Gregson Jr., và hiện đang là giám đốc Chương trình nghiên cứu Trung Quốc và Thái Bình Dương tại Trung tâm National Interest từng cảnh báo rằng: Những tuyên bố chủ quyền chồng chéo và các hoạt động quy mô lớn nhằm biến đổi nguyên trạng Biển Đông đang làm leo thăng căng thẳng ngoại giao, gây thêm sự bất ổn và tạo ra nhiều tiềm năng xung đột trong khu vực. 

Cũng bàn về chủ đề này, Thứ trưởng Ngoại giao Philippines Evan Garcia được tờ The New York Times dẫn lời cho biết, hoạt động cải tạo rầm rộ của Trung Quốc trên biển Đông không phải là những điều chỉnh nhỏ mà nhằm thay đổi hiện trạng, vi phạm thỏa thuận giữa các bên liên quan năm 2002. 

Ông Garcia khẳng định hoạt động cải tạo rầm rộ của Trung Quốc trên biển Đông là sự vi phạm rõ ràng những gì các bên đã đồng thuận năm 2002 về việc không làm thay đổi hiện trạng cho tới khi đạt được Bộ Quy tắc ứng xử (COC). "Việc này không giúp tìm ra cách giải quyết trong tương lai. Nó cũng không phải là dẫn chứng về điều mà mọi người hiểu là sự tự kiềm chế", ông Garcia nói. 

Theo người phát ngôn của Nhà trắng, Washington đã nhiều lần lên tiếng kêu gọi Trung Quốc dừng các hành động làm gia tăng căng thẳng trên biển Đông. Vì công cuộc cải tạo và các hành động có liên quan khác của Trung Quốc là mối quan ngại đối với Mỹ và các quốc gia khác. 

Còn nhớ hồi năm ngoái, trong một cuộc hội thảo qui mô lớn, tại phiên thảo luận, các diễn giả đã tập trung phân tích làm nổi bật tình hình an ninh, môi trường Biển Đông. Trong đó nêu rõ khu vực Biển Đông có các tuyến đường hàng hải lớn thứ 3 thế giới đi qua, có trữ lượng dầu khí lớn và có nguồn lợi thủy sản lớn nhất thế thế giới. Hiện có khoảng 85% ngư dân khu vực sống dựa vào vùng biển này.

Theo số liệu thống kê, Trung Quốc hiện đã xây dựng các bãi đá, bãi chìm thành các đảo nhân tạo nổi lên mặt nước với tổng diện tích khoảng hơn 12.000km2 và đã nạo vét khoảng 80km2 ở các vùng nước biển nông. ​

Mặc dù Trung Quốc khẳng định các hoạt động của tôn tạo không ảnh hưởng tới an ninh, môi trường sinh thái biển nhưng các bằng chứng khoa học chứng minh điều hoàn toàn ngược lại. 

Trung Quốc hàng ngày xây dựng đảo nhân tạo tại các rặng san hô đã làm hủy hoại hệ sinh thái vốn mỏng manh của Biển Đông, ngay các nhà khoa học biển Trung Quốc cũng thừa nhận, các rạn san hô hiện đã suy giảm tới 80%. 

Bên cạnh đó, một số nước, nhất là Trung Quốc vẫn tồn tại các hoạt động đánh bắt cá tận diệt tại các ngư trường ở Biển Đông. Chỉ riêng năm 2012, Trung Quốc đã đưa đội tàu đánh cá với số lượng lớn ra Trường Sa, theo cùng đội tàu này là tàu Hải Nam Bảo Sa 001 (Hainan Baosha 001), một tàu chế biến tại chỗ với công suất lên tới 3.000 tấn cá... 

Cũng tại diễn đàn này, tiến sỹ Kent Calder, giám đốc Trung tâm nghiên cứu Đông Á Edwin O. Reischauer, SAIS cho biết, hiện nay Biển Đông được xem là khu vực tiềm ẩn nhiều nguy cơ bất ổn do có sự tranh chấp chủ quyền của các nước trong khu vực. 

Bên cạnh đó, các hoạt động hủy hoại môi trường sinh thái, tình trạng ô nhiễm môi trường, vấn đề đánh bắt cá tận diệt... cũng đang đe dọa nghiêm trọng tới hệ sinh thái Biển Đông đồng thời tạo ra nguy cơ đối với vấn đề an ninh lương thực. 

Minh chứng bằng hành động Trung Quốc không ngừng tiến hành các hoạt động khiêu khích các quốc gia láng giềng các chuyên gia cảnh báo nguy cơ bất ổn và có thể gây ra thảm họa môi trường, đe dọa các nguồn tài nguyên biển, sự đa dạng sinh học biển, đồng thời tạo ra các mối đe dọa lâu dài đối với các rạn san hô đẹp vào bậc nhất thế giới tại khu vực Biển Đông.

Về giải pháp, các chuyên gia cho rằng cần ngừng ngay các hoạt động làm thay đổi nguyên trạng Biển Đông, đồng thời tăng cường giáo dục nhận thức về tầm quan trọng của môi trường Biển Đông, và ASEAN cần tham gia và ủng hộ thành lập một Ủy ban Đa phương Xanh về Biển Đông.

Gia Hưng - Kim Duyên