Từ năm 2014, Ngân hàng nhà nước (NHNN) đã chủ động xây dựng lộ trình triển khai và áp dụng Basel II đối với hệ thống NHTM, trong đó có việc lựa chọn 10 ngân hàng thương mại thí điểm áp dụng Basel II. Và theo quy định tại Thông tư 41/2016/TT-NHNN (thông tư 41), áp dụng Basel II là yêu cầu tất yếu đối với các ngân hàng thương mại (NHTM), và kể từ 01/01/2020, các ngân hàng sẽ phải chính thức áp dụng tỷ lệ an toàn vốn theo chuẩn Basel II.

Việc triển khai Basel II được coi là giải pháp tái cơ cấu căn bản có tính đột phá, tạo nền tảng cho sự an toàn, phát triển lành mạnh, nâng cao sức cạnh tranh của hệ thống ngân hàng Việt Nam trong xu hướng hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng hiện nay.

Mới hơn một nửa ngân hàng tại Việt Nam chạm được Basel II

Cuối tháng 11/2018, VIB là 1 trong 2 ngân hàng đầu tiên được thống đốc trao quyết định được áp dụng Basel II trước thời hạn. Từ đó tới nay, ngành ngân hàng đã chứng kiến những biến chuyển mạnh mẽ của nhóm các ngân hàng TMCP tư nhân và một số ngân hàng nước ngoài trong việc chạy nước rút để tuân thủ với Basel II.

Đến nay, chỉ còn 20 ngày nữa thời hạn áp dụng của thông tư 41/2016/TT-NHNN của Ngân hàng Nhà nước sẽ có hiệu lực. Tính đến thời điểm này đã có 15 ngân hàng trong nước và 2 ngân hàng nước ngoài được áp dụng trụ cột 1 của chuẩn mực quản trị rủi ro quốc tế Basel II.

Danh sách 17 ngân hàng đã áp dụng trụ cột 1 của Basel II đến ngày 9/12/2019

{keywords}
 

Như vậy trong số những cái tên kể trên còn thiếu vắng 2 “ông lớn” ngân hàng, trong khi những ngân hàng cổ phần tư nhân lớn cũng chưa thể góp mặt. Trong số 17 ngân hàng nói trên, chỉ duy nhất 1 ngân hàng chuẩn bị công bố hoàn thành cả 3 trụ cột của Basel II. 16 ngân hàng còn lại hoàn thành hoặc trụ cột 1 (mức độ vốn an toàn tối thiểu) hoặc trụ cột 1 và trụ cột 3 (minh bạch và kỷ luật thị trường).

3 trụ cột của Basel II là gì?

Basel II có ba trụ cột chính (Three Pillars). Trong đó, Pillar I: Yêu cầu về tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu (CAR); Pillar II: Rà soát giám sát; và Pillar III: Thực hiện các nguyên tắc thị trường. Áp dụng Basel II giúp tăng cường năng lực tài chính, tăng cường quản trị rủi ro của ngân hàng. Việc tuân thủ được các chuẩn mực theo Basel không dễ, đòi hỏi ngân hàng không chỉ về nhân lực, vật lực mà cả trình độ quản trị điều hành.

Tại Việt Nam, chuẩn mực vốn Basel II được quy định theo thông tư 41/2016-NHNN và thông tư 13/2018/TT-NHNN. Theo đó, trụ cột 1 quy định mức an toàn vốn tối thiểu theo phương pháp tiêu chuẩn và phương pháp nâng cao cho rủi ro tín dụng, rủi ro hoạt động và rủi ro thị trường.

Trụ cột 1 - mức độ vốn an toàn tối thiểu Basel II theo quy định của thông tư 41

{keywords}
 

Trụ cột 2 là đánh giá nội bộ về mức độ đủ vốn, ở đó các ngân hàng phải chuẩn hóa quy trình, phương pháp, công cụ đo lường rủi ro, đồng thời phải kiểm tra sức chịu đựng về vốn, lập kế hoạch vốn theo các kịch bản thị trường và kinh doanh, giám sát về mức đủ vốn.

Các bước triển khai của trụ cột 2 bao gồm: cơ cấu quản trị ICAAP, đánh giá rủi ro trọng yếu, kiểm tra sức chịu đựng, lập kế hoạch vốn, giám sát mức đủ vốn và rà soát quy trình. Áp dụng ICAAP vào hoạt động kinh doanh bao gồm việc phân bổ vốn theo chiến lược kinh doanh, RAROC & Định giá theo mức độ rủi ro

Trụ cột 2 - Khung quản trị rủi ro ICAAP: Ví dụ của 1 NHTMCP đã hoàn thiện trụ cột 2

{keywords}
 

Ví dụ của 1 NHTMCP đã hoàn thiện trụ cột 2 - Quy trình triển khai ICAAP

{keywords}
 

Trụ cột thứ ba là minh bạch và kỷ luật thị trường, theo đó các ngân hàng phải báo cáo và thuyết minh định kỳ về các chỉ tiêu định tính và định lượng về an toàn vốn.

Trụ cột này tập trung vào việc minh bạch và công bố thông tin. Các NHTM cần công bố thông tin một cách định kỳ và minh bạch, Nội dung công bố thông tin cần đáp ứng yêu cầu của NHNN, ngoài ra nên tham khảo đến các chuẩn mực tốt nhất trên thế giới.

Khó khăn và thách thức đối khi thúc đẩy Basel II

Để triển khai thành công Basel II, hệ thống ngân hàng Việt Nam đứng trước rất nhiều khó khăn và thách thức cần giải quyết.

Từ góc độ các ngân hàng thương mại

Trước tiên cần có sự đồng thuận tuyệt đối của cổ đông, Hội đồng quản trị, ban kiểm soát và Ban điều hành trong việc tuân thủ Basel II. Việc đầu tư cho Basel II và Basel III cần được thực hiện một cách nghiêm túc, bài bản.

Dự kiến lộ trình này sẽ được thực hiện không dưới 8 năm, với một lượng chi phí đáng kể nhưng đổi lại, sẽ mang lại cho các ngân hàng một hiệu quả kinh doanh bền vững. Các ngân hàng cũng cần đảm bảo đủ vốn; Đảm bảo cơ sở dữ liệu sạch, chất lượng, tin cậy; Đảm bảo các hệ thống công nghệ vững mạnh, tương tác tốt với nhau, công cụ đo lường CAR chất lượng, tin cậy. Đồng thời, đảm bảo nguồn lực nhân sự đủ trình độ, số lượng, có kiến thức chuyên môn, kiến thức rủi ro và công nghệ đáp ứng yêu cầu hội nhập

Từ góc độ cơ quan quản lý

Cần hỗ trợ hành lang pháp lý cho các quy định quản lý mới trong quá trình hội nhập, như quy định bắt buộc về xếp hạng tín nhiệm, quy định về sản phẩm phái sinh, chuẩn mực báo cáo tài chính quốc tế (IFRS)….

Ngoài ra, cũng cần có cơ chế khuyến khích và dỡ bỏ dần những quản lý hành chính về room tín dụng, điều kiện phát triển mạng lưới… cho các ngân hàng tuân thủ cả 3 trụ cột Basel II và áp dụng sớm Basel III.

Hiện một số ngân hàng đã bắt tay vào đầu tư triển khai trụ cột 2 và trụ cột 3 của Basel II và có thể sẽ có ngân hàng sớm công bố về việc là tổ chức đầu tiên trong hệ thống ngân hàng hoàn thành cả 3 trụ cột của Basel II trước 31/12/2019. Nếu có ngân hàng hoàn thành được cả 3 trụ cột Basel II trong năm 2019, tức là sớm trước một năm so với thời hạn Ngân hàng Nhà nước quy định, thì đây sẽ là những nỗ lực tiên phong và đầy khích lệ, góp phần đặt dấu mốc phát triển mới theo chuẩn mực quốc tế, đảm bảo sự phát triển minh bạch, an toàn và bền vững của ngành Ngân hàng Việt Nam.

(Nguồn VIB)