Rất nhiều kho vũ khí mà lực lượng của đại tá Gaddafi bỏ lại trên toàn Libya đã bị cướp phá và các vũ khí bị lấy đi đang biến Libya trở thành một mối nguy khủng bố toàn cầu. 

TIN BÀI LIÊN QUAN:



Quân nổi dậy Libya chụp ảnh cho nhau cạnh một tên lửa Scud bị quân của ông Gaddafi bỏ lại gần Misratah hôm 6/9. (Ảnh: EPA)


Mohamed Benghazi, một chiến binh nổi dậy từ thành phố ven biển Misratah, đang tìm đường qua một dãy nhà kho trong một tổ hợp bỏ hoang của một trợ tá của nhà lãnh đạo thất thế Muammar Gaddafi. Benghazi đang tìm kiếm loại đạn 14,5-mm và 32-mm cho khẩu súng phòng không của anh, và rút cục anh đã tìm được một vài hộp trong ánh sáng lờ mờ nơi đây.

Benghazi và bạn anh lái xe qua những chiếc cổng mở của khu nhà hoang trên chiếc xe tải nhỏ. Hai tuần sau khi Tripoli thuộc về tay quân nổi dậy, khu vực này vẫn chưa được bảo vệ. Những thứ chứa đựng bên trong hàng trăm hộp mà Benghazi bỏ qua biến Libya thành một mối nguy khủng bố toàn cầu và một kho vũ khí tiện dùng cho bất kỳ một phong trào phiến quân tiềm ẩn nào. Bên cạnh đạn dược đủ loại kích cỡ, các kho bị bỏ lại còn chứa nhiều rocket chống tăng loại 130-mm, các đạn cối photpho trắng và hàng chục nghìn quả mìn. Nhiều loại vũ khí như vậy đã bị cướp phá, gây lo ngại cả ở Libya và các nước láng giềng về nạn bạo lực mới trong thời gian tới.

Cách không xa khu nhà nơi Benghazi tìm kiếm đạn, Tổ chức Giám sát Nhân quyền quốc tế HRW hôm 6/9 đã phát hiện một nhà kho bỏ hoang có hàng trăm - có thể là hàng nghìn - tên lửa đất đối không. Họ biết điều này bởi vì chỉ hai ngày trước đó, vũ khí trong kho còn đầy, theo các chiến binh nổi dậy tới thăm nơi này. Và Peter Bouckaert, giám đốc phụ trách các tình huống khẩn cấp của HRW, nói rằng dựa vào các mã và tài liệu vận chuyển gắn vào các hộp rỗng còn lại, cơ sở này có nhiều kho tên lửa đất đối không tân tiến nhất của Nga, SA-24.

"Đến hôm qua, khi chúng tôi gọi cho NTC (Hội đồng Chuyển tiếp quốc gia của quân nổi dậy Libya), nơi này hoàn toàn không được bảo vệ", Bouckaert nói. "Chúng tôi không biết bao nhiêu vũ khí đã bị lấy đi khỏi nơi đây".

Tên lửa SA-24 - cùng với loại SA-7 ít tiên tiến hơn, cũng bị lấy đi - là các loại vũ khí tìm nhiệt có độ chính xác cao, có thể dễ dàng phóng đi từ vai. Có thể bắn hạ máy bay thương mại và quân sự bay thấp, chúng là loại vũ khí mà bất kỳ một tổ chức khủng bố hay phiến quân nào muốn gây ảnh hưởng đều thèm khát.

Trong năm 2002, al-Qaeda đã dùng các SA-7 để bắn hạ một máy bay Israel trên bầu trời thành phố cảng Mombasa của Kenya. Nỗ lực đó thất bại. "Nhưng nếu chúng có một trong những SA-24 đó", theo Bouckaert, "chúng sẽ không để trượt".

Giờ đây, chi nhánh khủng bố Al-Qaeda tại Bắc Phi Islamic Maghreb (AQIM) - hoạt động ở các nước giáp biên giới với Libya - chắc chắn sẽ lùng mua các tên lửa bị đánh cắp, nhưng đây không phải là nhóm duy nhất muốn thế. "SA-24 nằm trên đầu danh sách thèm khát của Iran", Bouckaert nói. "Tôi chắc Iran sẵn sàng trả cả đống tiền để có những tên lửa này trong tay". 

Nạn cướp phá các kho vũ khí của Gaddafi và sự sụp đổ của chính phủ Libya có thể có những tác động ghê gớm tới những chính phủ đang chiến đấu chống các mối đe dọa khủng bố cả ở cấp địa phương lẫn toàn cầu. Và rất khó để lần theo các tên lửa bị ăn cắp, đạn dược và các vũ khí khác ở một đất nước có ít quyền lực tập trung nhưng lại quá thừa các cánh quân tự trị. Chính phủ non nớt của phe nổi dậy đang đối mặt với thách thức phải khôi phục cơ sở hạ tầng và các dịch vụ cơ bản trong khi đưa quyền lực tới các vùng đại bản doanh vẫn ủng hộ Gaddafi. 

Hàng nghìn kilômét các đường biên giới sa mạc dễ xâm nhập và phần lớn bị bỏ hoang càng làm tăng hiểm họa. "Nếu các vũ khí rơi vào tay kẻ xấu, toàn bộ khu vực Bắc Phi có thể là một vùng cấm bay", ông Bouckaert nói. "Nhưng thứ tạo ra thách thức lớn nhất đối với người Libya là tất cả những loại đạn chống tăng và đạn cối, bởi vì đó là những gì người ta có thể biến thành bom xe".

Các kho đạn pháo và mìn thời Xô Viết đã giúp người Iraq làm đủ bom xe, bom ven đường cùng những chiếc áo bom tự sát để thực hiện một cuộc nổi dậy kéo dài 8 năm qua vốn cướp mạng sống của hàng nghìn người Mỹ và hàng chục người bản xứ. "Nếu bạn lấy một trong những vũ khí đó, bạn có một bom xe", Bouckaert nói, chỉ vào một hộp đạn chống tăng loại 130-mm. Có hàng trăm hộp nữa được xếp trong cùng căn phòng.

Một lô bên cạnh đó chứa hàng nghìn quả mìn chống tăng và mìn sát thương. Hàng trăm kho chứa như vậy nằm ở khắp Libya. Chỉ tính riêng ở thành phố Ajdabiyah ở miền đông, HRW phát hiện khoảng 60 kho chứa vũ khí và tất cả đều đã bị cướp sạch.

"Các kho mà chúng tôi tìm thấy ở Iraq rất nhỏ so với những gì chúng tôi tìm thấy ở dây", ông Bouckaert nói. 

Nguy hiểm đối với dân thường là rất nghiêm trọng bởi thực tế là nếu bị đánh rơi, bị đá vung hoặc giẫm lên, một quả đạn cối sống đơn lẻ cũng đủ làm nổ tung toàn bộ một nhà kho. Nhiều gia đình Libya còn muốn tìm kiếm vật lưu niệm trong những nhà kho này. Cách đây 1 tuần, hai đứa trẻ ở Zlitan đã thiệt mạng khi quả đạn cối mà chúng dùng làm đồ chơi phát nổ.

NTC khẳng định họ đang nỗ lực để ngăn chặn hiểm họa. "Tất cả những kho vũ khí đó đang được quân đội quốc gia khôi phục", Faisal Gergab, quản lý chương trình cho nhóm bình ổn Libya của NTC, nói. Vài tuần trở lại đây, các quan chức NTC cũng bắt đầu phối hợp với các quan chức phương Tây giải quyết vấn đề, ông cho biết. 

Thực vậy, chỉ trong một ngày được thông báo, NTC đã cử một nhóm tới thu thập các hộp mìn từ một nhà kho ở bên ngoài căn cứ quân sự Yarmouk, tây nam Tripoli.

Tuy nhiên, các nỗ lực nhằm đảm bảo an toàn cho các loại vũ khí có thể đã diễn ra quá muộn. Muammar Gaddafi đã dành nhiều thập niên để tích lũy và cất giấu vũ khí, theo các nhà phân tích. Và khi bị NATO không kích, lực lượng trung thành với nhà lãnh đạo này đã chuyển các kho vũ khí lớn vào các cơ sở phi quân sự như dinh thự gia đình, lô đất công ty và các cánh đồng. 

Một tổ chức giám sát của Liên Hợp Quốc tin rằng các kho vũ khí hóa học còn lại của Gaddafi vẫn an toàn. Tuy nhiên, Cơ quan Hành động Bom mìn Liên Hợp Quốc, có nhiệm vụ phối hợp tháo dỡ an toàn các loại đạn dược khác, đang rất thiếu nhân viên. "Họ cần lấy người ở đây, và họ cần lấy người ngay bây giờ", ông Bouckaert cảnh báo. "Các kế hoạch tái thiết của họ có thể tan thành mây khói nếu các vũ khí này rơi vào tay kẻ xấu, như chúng ta thấy từ Iraq". 

Ô chữ in trên một hộp mìn chống tăng ở một ô gần Yarmouk ghi rằng đây là một trong 35.000 hộp - 70.000 quả mìn đã được đưa tới đây chỉ trong một chuyến vận chuyển. Thật khó mà xác định bao nhiêu quả đã bị lấy đi, hoặc bởi ai. 

Thanh Hảo (Theo TIME)