Không ai thực sự là cha đẻ của xe Jeep

Xe Jeep là phương tiện phổ biến với quân đội Mỹ và là loại xe đã giúp quân đội Đồng minh chiến thắng trong Chiến tranh thế giới thứ hai. Năm nay đánh dấu kỷ niệm 75 năm ra đời của xe Jeep, trang báo Military (Mỹ) đã đăng bài viết giới thiệu về nguồn gốc loại xe quân sự đa năng này.

Xe Jeep là phương tiện phổ biến với quân đội Mỹ và là loại xe đã giúp quân đội Đồng minh chiến thắng trong Chiến tranh thế giới thứ hai.

Đã có nhiều người tự nhận mình là cha đẻ của dòng xe Jeep nguyên bản. Nhưng thực ra xe Jeep là sản phẩm hợp tác ý tưởng giữa ngành công nghiệp sản xuất ô tô và chính phủ. Sản phẩm hợp tác này có lẽ là một trong những điều thú vị nhất trong lịch sử khi các ý tưởng lớn lại xuất phát từ một mục tiêu chung.

Xe Jeep tải thương của quân đội Mỹ ở Okinawa (Nhật) ngày 22.4.1945 - Ảnh: Bảo tàng quốc gia về y tế và y học Mỹ

Chủ tịch Hiệp hội xe cổ bang Maryland (Mỹ) Mark Gessler chia sẻ: “Cuối cùng thì mỗi bên đóng một vai trò và mỗi bên giữ một vị trí… Không ai thực sự là cha đẻ của xe Jeep. Khi một phát minh ra đời, luôn luôn có những người đồng sáng tạo và đây chính là ví dụ cho điều đó”.

Quân đội Mỹ đặt hàng loại xe mui trần, nhẹ, chạy mọi địa hình

Hiện nay, Công ty ô tô đa quốc gia Fiat Chrysler (FCA) là chủ sở hữu thương hiệu xe Jeep. Năm nay đánh dấu kỷ niệm 75 năm ra đời của xe Jeep nhưng ý tưởng về dòng xe này lại có từ trước đó.

Ba nhà sản xuất chính giữ vai trò phát triển xe Jeep gồm có Công ty sản xuất xe hơi Bantam (ngày nay là Austin), hãng Ford và Công ty Willys-Overland. Ban đầu cả ba đều nhận thấy tiềm năng lợi nhuận của dự án này. Thậm chí trước khi Chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc đã diễn ra các cuộc giành giật vị trí chủ sở hữu thương hiệu Jeep.

Năm 1939, trước khi các đoàn xe tăng Đức tiến vào Ba Lan, vài quan chức quân đội Mỹ mong muốn có được loại ô tô trinh sát hội đủ các điều kiện như không mui, nhẹ và dùng được cho mọi địa hình.

Theo ông Brandt Rosenbusch, giám đốc dịch vụ xe cổ của FCA chi nhánh Bắc Mỹ, lúc đó không có sự lựa chọn nào thích hợp trong lúc quân đội Mỹ đang cần đổi mới.

Ông giải thích: “Quân đội Mỹ chuẩn bị rất kỹ càng cho chiến tranh như hầu hết các nước khác trong những năm 1930 nhưng lại không có phương tiện hữu ích nào vừa nhẹ vừa mui trần. Không có loại xe bốn bánh nào chỉ nặng 1/4 tấn, điểm tạo nên khác biệt lớn vào giai đoạn này”.

Tổng thống Mỹ F.D. Roosevelt thị sát bằng xe Jeep trong hội nghị ở Casablanca vào tháng 1.1943 - Ảnh: ww2today.com

Ba mẫu thiết kế gộp vào làm mẫu xe Jeep

Công ty Bantam, trụ sở chính đặt tại thành phố Butler (bang Pennsylvania) lúc bấy giờ đã thuê người vận động hành lang để đề xuất dòng xe hai chỗ không mui nhẹ của hãng này. Hãng Bantam đã từng cung cấp các xe mẫu cho quân đội và gần như lấy được hợp đồng cứu nguy cho việc sản xuất xe thời điểm đó.

Ngày 11.7.1940, sau khi tới Công ty Bantam, ban hậu cần của quân đội đã đưa ra bản chi tiết kỹ thuật mới dành cho loại xe bốn bánh, nặng 1/4 tấn và dễ ngụy trang. Sau đó, quân đội đã đưa ra đấu thầu trước 135 công ty sản xuất. Cuối cùng chỉ có ba doanh nghiệp được đề xuất là Bantam, Ford và Willys-Overland.

Giám đốc Bảo tàng tưởng niệm cựu chiến binh tại Huntsville (bang Alabama) Randy Withrow, người đang sở hữu cả ba mẫu thiết kế, cho biết mỗi mẫu có một ưu điểm riêng.

Mẫu xe của Ford (còn gọi là GP) thoải mái nhất và chở nhiều chỗ hơn nhưng chi phí cao và dự trữ ít xăng dầu. Trong khi đó, mẫu của Willys (ký hiệu MA) lại có động cơ mạnh nhất và chiếu sáng đáng kể sau khi các kỹ sư giảm bớt được khối lượng so với thiết kế đầu tiên. Dòng Reconnaissance của Bantam được các chuyên gia thẩm định rất thích nhưng không đạt yêu cầu về chất lượng.

Cuối cùng, phía quân đội đã kết hợp các thiết kế này lại dựa theo tiêu chí lấy các thuộc tính tốt nhất từ ba mẫu xe. Vị trí khung sắt và bình nhiên liệu đặt dưới ghế ngồi được lấy từ phác thảo của hãng Ford. Các yếu tố cơ bản khác được dựa theo thiết kế của Bantam. Nhưng cuối cùng Willys-Overland giành được hợp đồng sản xuất nhờ vào sức mạnh của động cơ 4 xi lanh “Go Devil” của hãng này.

Từ năm 1941 đến 1945, hãng Willys đã sản xuất 368.000 chiếc xe Jeep tại nhà máy Toledo ở bang Ohio để phục vụ quân đội. Trong khi đó hãng Ford, nhận giấy phép từ Willys, đã sản xuất thêm 281.000 chiếc. Riêng hãng Bantam, đối thủ đầu tiên trong cuộc đấu, lại không ký thêm được hợp đồng nào sau khi sản xuất 2.700 mẫu đầu tiên và các phiên bản phác thảo trước đó dành cho quá trình kiểm định.

Xe Jeep của quân đội Mỹ ở căn cứ Chu Lai vào tháng 5.1965 - Ảnh: Flickr

Thương hiệu xe Jeep

Nguồn gốc cái tên “Jeep” vốn không rõ ràng. Các nhà sử học đưa ra vài cách giải thích nhưng hầu hết không được chấp nhận rộng rãi. Jeep có thể từ mẫu GP do hãng Ford đặt tên. Hoặc cũng có thể là cách gọi ngắn để chỉ công dụng chung của loại phương tiện này. Một giả thuyết khác cho rằng nguồn gốc của nó từ một nhân vật trong phim hoạt hình Popeye.

Hãng Willys-Overland đã đưa tên “Jeep” trở thành thương hiệu vào năm 1943, khởi đầu chuỗi giành giật thương hiệu sau đó.

Năm 1948, Ủy ban thương mại liên bang Mỹ đã phải chỉ thị hãng Willys giảm bớt quảng cáo rầm rộ rằng công ty này đang sản xuất xe Jeep đồng thời nhấn mạnh rằng phía quân đội và các hãng khác như Ford, Bantam cùng với hãng sản xuất ô tô Spicer (ngày nay là Dana) đều là các nhà đồng sản xuất. Nhưng cuối cùng, hãng Willys vẫn có được thương hiệu “Jeep” vào năm 1950.

Giám đốc Randy Mithrow chia sẻ: “Cái nôi ý tưởng xe Jeep đến từ thành phố Butler nhưng nơi ra đời đầu tiên lại là Toledo”.