- Hai nguyên tắc kiểm duyệt nội dung trên trang chia sẻ video YouTube, với sự khác biệt căn bản, đang đưa nhận thức của mọi người đến lằn ranh phải lựa chọn giữa cái khả thi hay điều bất khả, sự tôn trọng hay lệnh cấm đoán.

Giới làm phim nói riêng, cộng đồng mạng nói chung, đang nhìn về vụ xử lý phim Căn hộ số 69 như một "án lệ" mở đường cho các lề lối, nguyên tắc của việc sản xuất, đăng tải các video lên mạng internet sau này. Nhất là khi chuyện phổ biến phim trên mạng mà không thông qua Hội đồng thẩm định phim vẫn diễn ra xưa nay như một thực tế, đối với các phim có tính chất phi thương mại.

{keywords}
Hình ảnh trong Căn hộ số 69.

Tuy nhiên, câu chuyện Căn hộ số 69 ngay từ đầu đã có sự khác biệt. Nhà sản xuất Nam Cito, gồm một nhóm bạn trẻ có chút kinh nghiệm làm phim, đã công bố nó như một dự án phim sitcom dài 25 tập, mỗi tập dài 20 phút với kinh phi đầu tư khoảng 100 triệu/tập và phát hành mỗi tháng một tập trên trang YouTube. Rất khó để biết họ làm phim vì yêu thích, vì mục đích phi thương mại, hay những khoản tiền quảng cáo (từ YouTube hay từ các nhãn hàng tài trợ) sẽ được âm thầm chuyển vào tài khoản của họ khi bộ phim đạt được nhiều triệu lượt xem trên mạng?

Nhưng cách phô trương như vậy, rõ ràng đã đặt họ vào "tầm ngắm" của các cơ quan truyền thông, lẫn cơ quan nhà nước trên lĩnh vực phim ảnh. Bộ phim đi ngoài luồng chảy của các phim đổ về đài truyền hình hay rạp chiếu, bỗng chốc đạt được mục tiêu phổ biến khi sau hơn 3 tuần đăng tải, đạt được gần 3 triệu lượt xem. Do kênh phát hành quốc tế này cho đến nay vẫn nằm ngoài tầm quản lý của cơ quan nhà nước, nên có thể hiểu các biện pháp quản lý sẽ đi vào yếu tố con người, vốn còn đang sinh sống và hoạt động trên lãnh thổ Việt Nam.

Như những bộ phim từng bị xử phạt trước đó, các vi phạm của Căn hộ số 69 tiếp tục được xem xét trên hai lĩnh vực chính: nội dung và sự đáp ứng các trình tự thủ tục hành chính dành cho một bộ phim. Về nội dung, người ta còn phải chờ bản đánh giá bộ phim có vi phạm những hành vi bị cấm (truyền bá tư tưởng phản động, lối sống dâm ô, phá hoại thuần phong mỹ tục...) được ghi tại Điều 11 của Luật điện ảnh hay không. Việc đánh giá sẽ do một ban thanh tra đảm nhận.

Nhưng về phía YouTube, với tư cách là một cộng đồng chia sẻ video trên mạng, Căn hộ số 69 đến nay vẫn tồn tại. Điều này có nghĩa nó phù hợp với nguyên tắc cộng đồng (không vượt quá giới hạn về bạo lực, khiêu dâm, gây sốc...) mà mỗi người dùng khi tham gia đều phải chấp nhận. Tuy nhiên, một số nội dung hình ảnh ám chỉ về tình dục khiến nó bị hạn chế người có thể xem. Nhà sản xuất Nam Cito hiểu điều này nên đã công bố phim mình thuộc thể loại 18+, một phân loại mà Cục điện ảnh cho rằng sai với quy định hiện hành.

Như vậy, theo Youtube, nguyên tắc kiểm duyệt đã được đảm bảo theo hướng tôn trọng quyền thể hiện của bộ phim và người dùng phải tự ý thức về việc này, khi quyền lựa chọn xem cái gì là thuộc về họ, khác với việc được cho xem cái gì từ một hội đồng thẩm định phim. YouTube đảm bảo nguyên tắc cộng đồng được thực thi qua việc cho phép người dùng "gắn cờ" báo cáo vi phạm của video để họ xem xét gỡ xuống, và khóa vĩnh viễn những tài khoản vi phạm quá 3 lần.

Riêng về thủ tục pháp lý, hiện vẫn đang có nhiều lỗ hổng khiến các quyết định xử phạt từ các cơ quan chức năng trở nên thiếu thuyết phục. Một trong những điểm lớn nhất là việc thiếu một hàng rào kỹ thuật phân định đâu là phim, đâu là video clip. Luật điện ảnh đến nay chỉ mới ghi chung chung: "Tác phẩm điện ảnh là sản phẩm nghệ thuật được biểu hiện bằng hình ảnh động kết hợp với âm thanh và các phương tiện khác theo nguyên tắc của ngôn ngữ điện ảnh". Bởi nếu là phim thì nó được điều chỉnh bởi Luật điện ảnh, trong khi video clip (trên mạng) thuộc phạm vi quản lý của Luật công nghệ thông tin.

Mặt khác, động thái xử phạt Căn hộ số 69 vào lúc này cần phải được đặt trong một kế hoạch hành động lớn hơn từ phía cơ quan chức năng, nhằm xóa đi ấn tượng về tính chất "làm gương". Cơ quan nhà nước rõ ràng không thể chạy theo dư luận hay báo chí, chỉ để xử phạt duy nhất một đối tượng nằm trong một hiện tượng chung. Câu chuyện thế nên vẫn còn đang ở thì tiếp diễn.

Minh Chánh