Kiểm soát nội bộ DNNN phải độc lập

- Trao đổi với báo chí bên hành lang Quốc hội sáng nay 8/6, Chủ nhiệm UB Tài chính - Ngân sách Phùng Quốc Hiển cho rằng, để thực hiện tái cơ cấu DNNN, cần đưa ra bộ tiêu chuẩn, nguyên tắc quy định trong luật. Phải đảm bảo ban kiểm soát nội bộ của các DNNN độc lập với hội đồng quản trị, ban lãnh đạo.

>> Tiền đâu để tái cơ cấu?

Nội dung tái cơ cấu DNNN được ông Hiển đề cập ngay sau phiên thảo luận đầu giờ sáng về đề án tái cơ cấu kinh tế của Chính phủ, mà một trong những trọng tâm là tái cơ cấu các tập đoàn, DNNN:

Bình đẳng

Những bước tái cơ cấu DNNN được Chính phủ đặt ra theo lộ trình như trong bản đề án, theo ông, có đảm bảo bịt những lỗ hổng trong quản lý Nhà nước vừa qua đối với thành phần kinh tế này, cũng như phát huy đúng vai trò của nó trong nền kinh tế, đặc biệt sau những bài học lớn về Vinashin, Vinalines?

DNNN có vai trò, hiện nay trên một số trọng tâm, là xương sống của nền kinh tế. Vừa qua, các DNNN làm ăn chưa thực sự hiệu quả, lợi nhuận đem lại chưa tương xứng tiềm năng, nguồn vốn được đầu tư, thậm chí chưa tương xứng với lợi thế DNNN có.

Tái cấu trúc DNNN phải làm tích cực, có bước đi hợp lý, không thể làm theo cách quá nhanh, trong đó, thứ nhất là phải hoàn thiện hệ thống pháp luật. Phải đưa những tiêu chuẩn, nguyên tắc mà phòng được rủi ro trong đầu tư của DNNN.

Nợ của các DN so với vốn của chủ sở hữu là bao nhiêu? Đến bao nhiêu phải báo động?, hay nợ ngắn hạn so với tổng tài sản là bao nhiêu? Hoặc nợ dài hạn so với tổng tài sản là bao nhiêu... Tất cả đưa ra bộ quy tắc để từ đó đánh giá tình hình của các doanh nghiệp, trong từng năm, thời kỳ để có chính sách điều chỉnh trong quản lý, hai là đối với ngân hàng, làm căn cứ để có tiếp tục cho vay hay không cho vay đối với doanh nghiệp.

Thứ hai, phải tăng cường cơ chế quản lý. Trước đây, có giai đoạn có bộ máy chuyên môn quản lý như Bộ Tài chính có Tổng cục quản lý tài chính doanh nghiệp, nhưng sau đó bỏ đi, chỉ còn cục. Học kinh nghiệm các nước, phải chăng ta nên có bộ máy quản lý các doanh nghiệp này.

Ông Phùng Quốc Hiển. Ảnh: Ngọc Thắng

Không chỉ giao quyền cho hội đồng quản trị hoặc giao cho một số bộ, ngành mà giờ bộ, ngành không còn bộ chủ quản như xưa nữa. Quyết định đầu tư không được quản lý, nhiều khi chỉ hội đồng quản trị thôi, nhất là khi hội đồng quản trị, giám đốc có gì đó, cũng có thể do tầm nhìn, trình độ, khả năng.... dẫn đến những chuyện không hay.

Thứ ba, bản thân các DNNN phải bình đẳng với các thành phần kinh tế khác. Bây giờ không có ưu đãi, chẳng qua giờ họ có lợi thế từ trước thôi, lợi thế về vốn, vị trí, thương hiệu, lực lượng lao động, có từ trước và lẽ ra họ phải phát huy.

Ông đề cập vai trò quản lý, vậy thì vai trò của các ban kiểm soát trong các tổng công ty DNNN được đặt ra như thế nào, khi phải chăng thời gian qua chưa rõ ràng, rành mạch về quản lý nên dẫn đến hoạt động chưa hiệu quả?

Các tập đoàn kinh tế đều có ban kiểm soát. Nhưng vấn đề đặt ra là ban kiểm soát đó có làm mạnh không, có thực sự tương đối độc lập so với quyết định của hội đồng quản trị và ban lãnh đạo, giám đốc không? Cũng có cơ chế như tự kiểm toán, anh phải tự kiểm mình. Nhưng có thể giờ coi nhẹ. Cho nên đầu tiên phải tự mình kiểm tra mình trước, thay vì đợi các cơ quan khác vào. Vừa qua sai lạc này khác chứng tỏ ban kiểm soát đó, hay công tác kiểm toán nội bộ làm chưa tốt.

Vậy đổi mới phục vụ tái cơ cấu thì khâu nào, giải pháp nào nên tập trung trước?

Phải thực hiện những giải pháp đồng bộ. Nhưng theo tôi, đầu tiên phải từ chính nội bộ các tập đoàn, DNNN. Họ phải có cơ chế kiểm soát nội bộ tốt, sau đó là cơ chế kiểm soát của các cơ quan chức năng như kiểm toán, thanh tra.

Kiểm soát mua sắm công

Thưa ông, quy mô đầu tư công tiếp tục tăng lên trong những năm qua nhưng thời điểm hiện tại chưa có đạo luật cụ thể chính thức nào để có thể điều chỉnh hoạt động này hiệu quả?

Đúng là vấn đề đang đặt ra như thế. Bởi, vừa qua đầu tư công chiếm tỷ trọng lớn trong tổng mức đầu tư của toàn xã hội, nhưng xu thế phải giảm dần đi. Rõ ràng tỷ trọng đầu tư của toàn xã hội cũng sẽ giảm, trong đó đầu tư công cũng sẽ giảm. Đấy là điều chắc chắn. Đầu tư công sẽ tập trung hơn, đi vào những lĩnh vực mà các thành phần kinh tế khác không thể tham gia, hay đầu tư vào hàng hóa công cộng mà các thành phần kinh tế không thể tham gia.

Đầu tư công phải nhiều dư địa cho các thành phần kinh tế khác, nếu như lĩnh vực đó các nền kinh tế khác có thế mạnh. Đầu tư công cũng phải tính toán hiệu quả, đồng thời mang tính chất xúc tác, ví dụ như đi vào vùng sâu vùng xa họ đầu tư vào cơ sở hạ tầng, giúp cho các vùng kinh tế kém phát triển đi lên.

Chúng ta đã có những luật như luật ngân sách, luật đầu tư, luật xây dựng, luật đô thị... nhưng nên có luật đầu tư công, phạm vi điều chỉnh là những khoản đầu tư của Nhà nước vào các lĩnh vực, quản lý, đánh giá, đưa ra những nguyên tắc, tiêu chí để đánh giá hiệu quả.

Bây giờ có xu thế chung là đánh giá hiệu quả đầu ra, vì nhiều khi chúng ta cứ đầu tư, nhưng không đánh giá hiệu quả là gì sau khi đầu tư. Luật đầu tư công phải đưa ra những vấn đề như thế. Chính phủ đã bắt đầu nghiên cứu rồi. Đây là đạo luật tương đối khó nên nhiều lần đưa ra rồi nhưng lại hoãn để tiếp tục nghiên cứu thêm. Tôi cho là nên sớm có.

Ngoài ra, có thể còn có đạo luật mua sắm công. Bây giờ chúng ta mua sắm công nhiều, lượng tiền rất lớn nhưng chưa có đạo luật nào điều chỉnh chi tiết, dù có luật liên quan. Trong đó, luật đầu tư công hay mua sắm công phải tính tới điều quan trọng nhất là đầu tư ở các DNNN. Có ý kiến cho rằng phải có chương riêng, thậm chí có đạo luật riêng. Điều đó là cần thiết.

Linh Thư