Mất bằng lái xe phải thi lại: Sao không cấp giấy phép lái xe điện tử?

Theo Thông tư 12/2017/TT của Bộ GTVT, người có giấy phép lái xe bị mất, còn thời hạn sử dụng hoặc quá thời hạn sử dụng dưới 3 tháng sẽ được xét cấp lại giấy phép lái xe.

Tuy nhiên, tại buổi làm việc với Uỷ ban Tư pháp Quốc hội về tình hình vi phạm pháp luật và tội phạm xâm phạm ATGT đường bộ, đường sắt, ông Nguyễn Văn Thể - Bộ trưởng Bộ GTVT đã đề xuất việc phải thi lại đối với các trường hợp cấp lại giấy phép lái xe, kể cả với những trường hợp bị mất bằng lái.

Ông Nguyễn Văn Thể - Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải.

Thay vì bắt thi lại bằng lái xe, hãy cấp giấy phép lái xe điện tử

Ở nhiều nước trong đó có Việt Nam, giấy phép lái xe được cấp chủ yếu dưới dạng giấy hoặc bản nhựa, với số nhận dạng, một bức ảnh thẻ cùng các thông tin cá nhân, hiện đại hơn thì có thể có thêm mã vạch.

Do có cấu tạo khá đơn giản, không hiếm trường hợp người tham gia giao thông bị xử phạt bởi sử dụng giấy phép lái xe giả hoặc đã bị tẩy xoá. Đó cũng là lý do mà trong những năm gần đây, thế giới đang dần có xu hướng chuyển sang giấy phép lái xe điện tử (Electronic Driver License - eDL).

Giấy phép bằng lái xe Việt Nam có 2 dạng phổ biến là loại giấy và thẻ nhựa PET.

Giấy phép lái xe điện tử hay bằng lái xe điện tử cũng ở dạng thẻ nhựa như trước đây. Tuy nhiên, nó được gắn thêm một con chip điện tử có khả năng lưu trữ dữ liệu cá nhân của chủ thẻ, bao gồm cả tiền sử lái xe cùng các hình thức định danh lái xe bằng công nghệ sinh trắc học (vân tay, chữ ký số, nhận dạng khuôn mặt,...).

Ngoài ra, khi liên thông với các hệ thống cơ sở dữ liệu của các cơ quan quản lý khác như Y tế hay Cảnh sát, giấy phép lái xe điện tử thậm chí còn cung cấp được các thông tin về người lái xe như nhóm máu, tiền sử bệnh án, dị ứng thuốc... hay các thông tin về tiền án tiền sự, lịch sử phạm tội. Các thông tin này đều rất quan trọng và cần thiết khi cơ quan chức năng xử lý các vấn đề vi phạm giao thông hay tai nạn giao thông. 

Giấy phép lái xe điện tử sẽ giúp nhà nước có thể nhận diện và kiểm soát chính xác hơn đối với các tài xế. Không những vậy, nó còn giúp giảm thiểu khả năng gian lận, giảm tình trạng trộm cắp thẻ và thậm chí giúp gia tăng nguồn thu cho ngân sách nhà nước nhờ việc tích hợp chức năng thanh toán cùng hệ thống điểm phạt.

Do có khả năng định danh và bảo mật ở mức cao, trong một số trường hợp, giấy phép lái xe điện tử còn có thể sử dụng để thay thế cho thẻ căn cước công dân. Ngoài ra, việc sử dụng giấy phép lái xe của người khác hay làm giả bằng lái cũng sẽ hoàn toàn bị loại bỏ. 

Một chiếc giấy phép lái xe điện tử tại Ấn Độ, với con chip trên thẻ chứa thông tin liên quan đến lái xe.

Nhìn chung, việc đổi từ giấy phép lái xe truyền thống sang sử dụng giấy phép lái xe điện tử mang lại nhiều lợi ích cho các chính phủ. Đó cũng là lý do mà Mỹ, Nhật Bản, Hồng Kông, Mexico, Pháp, Úc hay một quốc gia Đông Nam Á ngay sát Việt Nam là Indonesia cũng đã ban hành các quy định liên quan đến hình thức giấy phép này.

Tại Việt Nam, hệ thống quản lý thông tin giấy phép lái xe điện tử đã bắt đầu được đưa vào sử dụng từ tháng 7/2013. Tuy nhiên, đáng tiếc là hệ thống này chỉ bao gồm các phần mềm quản lý dữ liệu giúp kiểm soát việc sử dụng giấy phép lái xe. Do vậy, người dân Việt Nam vẫn đang sử dụng giấy phép lái xe theo chuẩn thẻ PET chứ không phải là những chiếc giấy phép lái xe điện tử.

Bộ Giao thông Vận tải có bắt kịp xu thế 4.0?

Bên cạnh giấy phép lái xe điện tử, nhiều chính phủ trên thế giới đã bắt đầu tiếp cận với những công nghệ mới mẻ hơn nhằm theo kịp bước tiến của cuộc CMCN 4.0. Một trong số đó là việc sử dụng những chiếc Giấy phép lái xe kỹ thuật số (Digital Driver License) hay Bằng lái xe di động (Mobile Driver License).

Giấy phép lái xe kỹ thuật số là một ứng dụng được cài đặt trên điện thoại di động. Có thể hiểu nó là phiên bản điện tử của giấy phép lái xe trên smartphone.

Giấy phép lái xe kỹ thuật số (Digital Driver License) hay Bằng lái xe di động (Mobile Driver License) được lưu giữ trong một ứng dụng có bảo mật trên smartphone.

Bằng lái xe di động sẽ không thay thế mà như một hình thức bổ sung cho những chiếc giấy phép lái xe vật lý. Như vậy, trong trường hợp quên hoặc mất giấy phép lái xe, người tham gia giao thông vẫn có thể chứng minh cho lực lượng chức năng biết rằng mình đủ điều kiện lưu thông thông qua chính chiếc điện thoại di động.

Để đảm bảo độ an toàn thông tin, ứng dụng nói trên sẽ luôn ở trong tình trạng đặt mật mã. Người dùng vì thế sẽ phải tiến hành nhập mật khẩu hoặc xác định danh tính bằng sinh trắc học (dấu vân tay, nhận dạng khuôn mặt) mỗi khi mở ứng dụng.

Về phía cơ quan quản lý nhà nước, những người có thẩm quyền (thanh tra, cảnh sát giao thông,…) sẽ được cung cấp một chìa khoá truy cập vào kho dữ liệu về giấy phép lái xe dưới dạng mã QR.

Khi cảnh sát dùng ứng dụng chứa bằng lái xe di động quét qua mã QR của lực lượng chức năng, thông tin về chủ phương tiện sẽ được hệ thống tải về thiết bị di động của người hành pháp.

Trong trường hợp cần xác minh, cảnh sát sẽ yêu cầu người tham gia giao thông quét mã QR bằng chính ứng dụng chứa giấy phép lái xe kỹ thuật số của họ. Lúc này, tất cả thông tin liên quan tới tài xế sẽ được hệ thống đẩy về thiết bị di động của cảnh sát giao thông. Đây là phương pháp tân tiến nhất hiện nay bởi nó vừa mang tới sự tiện lợi cho người tham gia giao thông, lại vừa nâng cao khả năng quản lý của nhà nước.

Trên thế giới, chính quyền tiểu bang Iowa của Mỹ là một trong những nơi triển khai tích cực nhất việc sử dụng Bằng lái xe di động. Bên cạnh Iowa, chính quyền các bang Colorado, Idaho, Maryland, Wyoming và cả thủ đô Washington DC của Mỹ cũng đang thí điểm việc sử dụng công nghệ này.

Bằng lái xe di động trên smartphone có thể được người dân sử dụng trong trường hợp mất hoặc không đem theo bằng lái. Phương pháp này rõ ràng thuận tiện hơn nhiều so với đề xuất người dân phải thi lại khi mất bằng của Bộ GTVT.

Cơ quan cấp phép lái xe và điều khiển phương tiện của Anh (DVLA) từng tiết lộ việc nghiên cứu giấy phép lái xe kỹ thuật số trên điện thoại thông minh. Tháng 7/2017, Ủy ban Giao thông Quốc gia Brazil (CONTRAN) cũng đã phê duyệt đề xuất cấp bằng lái xe kỹ thuật số.

Có thể thấy, các quốc gia trên thế giới đang tích cực triển khai những công nghệ mới nhất trong việc quản lý ngành giao thông. Đó là những hình mẫu mà Bộ Giao thông Vận tải có thể học để thoát khỏi tư duy quản lý đã lạc hậu.

Trọng Đạt