Một cuốn sách dán 4 tem vẫn bị làm giả

Ngày 25/10, Cục Xuất bản, In và Phát hành (Bộ Thông tin và Truyền thông) tổ chức hội thảo “Ứng dụng tem điện tử vào quản lý sản phẩm in và phòng chống in lậu”.

Ông Nguyễn Nguyên – Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành nhấn mạnh: "Để xuất bản lấy lại đà tăng trưởng, cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp, bao gồm cả các giải pháp phát triển thị trường và bảo vệ thị trường. Hội thảo này mong muốn tìm giải pháp ngăn chặn, từng bước đẩy lùi vấn nạn in lậu". 

Dán 4 tem, sách vẫn bị in lậu

Ông Phạm Tuấn Vũ – Phó Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành cho rằng, mặc dù các cơ quan quản lý đã triển khai nhiều giải pháp để ngăn chặn nhưng hoạt động in lậu vẫn tiếp tục diễn ra với quy mô và tính chất ngày càng phức tạp. Đặc biệt, tình trạng in ấn, phát hành sách giáo khoa, sách tham khảo lậu diễn ra rầm rộ, tập trung nhiều vào dịp năm học mới. Đây thực sự là vấn đề nhức nhối của ngành xuất bản. 

“Giải pháp cho vấn nạn trên, ngoài các biện pháp tuyên truyền, giáo dục pháp luật, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm thì việc ứng dụng công nghệ trong việc quản lý xuất bản phẩm, nhằm phân biệt sách thật, sách giả và chống in lậu là hết sức quan trọng”, ông Phạm Tuấn Vũ nhấn mạnh.

Tại hội thảo, TS Nguyễn Đăng Quang, Nguyên Phó Giám đốc NXB Giáo dục Việt Nam chia sẻ, hàng năm sách của NXB Giáo dục in khoảng hơn 200 triệu bản. Trung bình cứ 3 cuốn sách thì có 2 cuốn của NXB Giáo dục có mặt trên thị trường. Từ lâu việc quản lý sách sao cho chặt chẽ là cả vấn đề. Với số lượng lớn như vậy có theo dõi chặt chẽ cũng không tài nào quản lý được đơn vị in ấn có in thêm hay không. Nhưng tem này có nhược điểm là phân biệt thật - giả bằng mắt thường rất khó, thường phải sử dụng kính đặc biệt kèm theo.

Cuối cùng đơn vị này nghĩ cách dùng tem công nghệ có 4 lớp bảo mật: Lớp 1 - Hình dạng hoa, hoa văn và một số đặc điểm bí mật ẩn giấu trong tem; Lớp 2 - Dấu hiệu nhận biết trên tem được in chìm, chỉ nhìn được khi chiếu tia cực tím; Lớp 3 - Quét mã QR để truy cập trang web của nhà xuất bản; Lớp 4 - Dùng mã nhũ phủ để người sử dụng xác thực và nạp dãy số được phủ nhũ để xác thực sản phẩm và truy cập vào sản phẩm giá trị gia tăng (nếu có).

TS Nguyễn Đăng Quang thừa nhận hiện tại sách thật và sách giả không chênh nhau nhiều về chất lượng, chỉ là “một 9, một 10”.

Bà Lê Vương Thùy Linh, Giám đốc phát triển của Vtrue - đơn vị có giải pháp chống tem giả cũng phải thừa nhận có cuốn sách dán tới 4 tem, gồm tem tự bảo vệ, đáp ứng quy định nhận dạng thương hiệu, tem của điểm bán lẻ tích hợp việc giảm giá và quét mã vạch nhập đơn hàng nhưng trên thực tế cũng khó mà chống làm giả và chống in lậu. Bà cũng cho biết việc sử dụng tem công nghệ có thể phần nào giúp chống làm giả tốt hơn.

Tem điện tử là bước ngoặt của ngành xuất bản

Tại hội thảo, nhiều nhà cung cấp đưa ra các giải pháp tem công nghệ để chống làm giả sách như tem chống giả kỹ thuật số, với nhiều lớp bảo mật: mã QR, số ký tự, mã phủ nhũ dành cho người dùng (chỉ xác thực được 1 lần), hình ảnh nhãn hiệu...

Tuy nhiên, người tiêu dùng lại gặp khó khăn trong việc kiểm tra thông tin với các loại tem kỹ thuật số như thế. Ông Nguyễn Nguyên, Cục trưởng Cục Xuất bản, in và phát hành, đặt câu hỏi: “Màng keo ở bên ngoài sách thì làm sao xử lý cào tem?”. Hơn thế nữa, không phải lúc nào người tiêu dùng cũng có nhu cầu cào tem để quét mã vạch kiểm tra thật - giả. 

Người đứng đầu Cục xuất bản cũng băn khoăn, với tem kỹ thuật số như thế, giá thành liệu có phù hợp với các đơn vị sách có số lượng in ấn nhỏ không. “Như NXB Giáo dục mỗi lần in cả triệu bản, trong khi các đơn vị sách khác nếu cuốn nào ‘hot’ lắm một lần in cũng chỉ 5.000 cuốn thì giá thành ra sao để họ chịu được?”, ông Nguyễn Nguyên đặt câu hỏi.

Nhiều đơn vị xuất bản cũng chia sẻ từng sử dụng nhiều loại tem nhưng vẫn bị làm giả và được bán tràn lan; từng có ý tưởng làm tem từ nhưng chi phí khá cao trong khi lợi nhuận của ngành sách thấp; dù dán tem, việc phòng, chống sách lậu hiệu quả chưa cao do một số người đọc vẫn chọn sách giá rẻ...

Đại diện NXB Kim Đồng cho rằng, tem chỉ dành cho nhà xuất bản và cơ quan chức năng xác định hàng giả hay hàng thật, để đơn vị làm sách có thể tự bảo vệ mình. Còn khó kỳ vọng người mua sách quét mã để mua đúng sách thật trong điều kiện hiện nay, vì sách giả làm giống sách thật đến 90% và rẻ hơn. Người mua ít để ý đến tem chống giả sau sách, vì giá trị, tính năng sử dụng của sách giả và sách thật na ná nhau. Nếu văn hóa đọc sách thật được hình thành, chỉ cần 50% người mua sách quét mã QR thì sách giả mới dần hết đất sống...

Đại diện NXB Chính trị Quốc gia Sự thật cho biết đơn vị này đã ứng dụng mã QR Code cho những đầu sách in từ 5.000 bản trở lên. Vấn đề khi sử dụng mã này đều là công đoạn chạy bằng “cơm”. Mỗi một team sẽ đánh số theo giấy phép xuất bản nên ông quan tâm tới việc các công ty làm tem có bảo mật hay không. “Mình làm được thì các công ty khác cũng làm được, vậy làm sao để ngăn chặn tem giả?”, đại diện NXB Chính trị Quốc gia sự thật đặt câu hỏi.

Tuy vậy, tem điện tử được coi là xu thế đưa công nghệ vào ngành xuất bản, in và phát hành trong cuộc Cách mạng Công nghiệp 4.0. Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành Nguyễn Nguyên cho rằng, trước đây tem truyền thống chủ yếu bảo vệ thị trường, ngày nay, tem công nghệ không chỉ góp phần phát triển thị trường mà nó còn như một bước ngoặt cho ngành xuất bản giải quyết vấn đề này. Bởi vậy, đây là cơ hội để các đơn vị kết nối tìm giải pháp bảo vệ ngành sách. Xuất bản, về bản chất các nước đều xác định là ngành công nghiệp nội dung, gắn chặt với sự sáng tạo, nên phải bảo vệ bản quyền, sáng tạo mới có thể phát triển. Hơn thế, tem điện tử không đơn thuần là giải pháp kỹ thuật, mà là giải pháp công nghệ, trong con tem thậm chí có thể chứa đựng nội dung của cuốn sách, có thể kết nối người làm sách với độc giả và đơn vị quản lý. 

Tuy nhiên, ông Nguyễn Nguyên cũng khẳng định, tem chỉ là một giải pháp để phòng, chống in lậu. Phải nâng cao ý thức người dùng bằng việc tuyên truyền để độc giả có ý thức sử dụng sách thật, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm bản quyền. Ngành sách đang hướng tới sự phát triển mạnh mẽ hơn trong tương lai, năm 2030 dự kiến đạt 700 - 800 triệu bản sách. Với thị trường đầy tiềm năng như vậy, các đơn vị làm tem, đơn vị xuất bản cần hợp tác chặt chẽ để bảo vệ sách thật.

Tình Lê 

Ngành xuất bản nên xây dựng nền tảng dùng chung

"Phải thay đổi công nghệ nếu muốn tồn tại, ứng dụng công nghệ trên cơ sở dùng chung và chung tay phát triển văn hoá đọc", Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Phạm Anh Tuấn chia sẻ.