Đơn giản như cá ngựa hay phức tạp như Dungeons and Dragons cũng đều chơi dựa trên mức độ ngẫu nhiên của các viên xúc xắc. Chính những khối 4 mặt, 6 mặt hay thậm chí là 20 mặt cho ra những con số khác nhau với mỗi lần đổ đã khiến giá trị chơi lại của những trò chơi này là vô tận.

Xúc xắc thêm yếu tố ngẫu nhiên vào những trò chơi trên, và chính chúng ta cũng tin rằng những khối xúc xắc kia cho ta những kết quả hoàn toàn ngẫu nhiên.

Tuy thế, một nghiên cứu sử dụng những nguyên mẫu thử nghiệm lý thuyết cùng với một camera quay phim tốc độ cao lại cho ta thấy là những viên xúc xắc với đủ kích cỡ, hình dáng không hoàn toàn ngẫu nhiên như ta tưởng.

Kết quả cho thấy khi quăng một viên xúc xắc có mặt 1 ở trên thì sẽ dễ ra được số 1 hơn, họ đã thử nhiều loại nhiều kiểu xúc xắc để có được kết quả này. Nhưng để ra được kết quả chính xác cũng khó khăn lắm, bởi cực kì khó để dự đoán được kết quả của một lần tung xúc xắc: bạn phải tính toán điều kiện ném, môi trường ném; mọi thứ phải đều chính xác để kết quả thực sự là ngẫu nhiên.

Đã từ lâu, các nhà khoa học đã tranh luận về vấn đề đỏ đen này rồi. Năm 2012, các nhà nghiên cứu từ nhiều quốc gia đã tạo ra mẫu ném thử xúc xắc trong một không gian ba chiều. Họ tính tới ảnh hưởng của lực hấp dẫn, sức cản không khí, ma sát giữa xúc xắc và mặt bàn cùng nhiều yếu tố khác có thể ảnh hưởng tới một lần đổ xúc xắc. Bằng camera tốc độ cao, họ cũng quan sát đường rơi của xúc xắc trong không khí với tỉ lệ 1.500 khung hình/giây.

Họ kết luận yếu tố ảnh hưởng nhất tới một lần tung xúc xắc như sau.

"Đó là vị trí ban đầu của viên xúc xắc", Tomasz Kapitaniak tới từ Đại học Lodz, Ba Lan nói với tạp chí Inside Science. Chỉ một sự thay đổi vị trí nhỏ cũng ảnh hưởng tới kết quả tung xúc xắc. Những yếu tố khác không quan trọng bằng. "Có thể bỏ qua luôn cả sức cản của không khí".

Tuy nhiên, ông vẫn nói thêm rằng "ma sát cũng rất quan trọng".

Với một bàn có ma sát lớn, xúc xắc không lăn được dễ dàng thì nó sẽ nảy lung tung vài lần, khiến kết quả khó dự đoán hơn. Một cái bàn mềm và mượt, không có quá nhiều ma sát sẽ khiến viên xúc sắc nảy ít hơn.

Thậm chí việc xúc xắc nảy lên xuống nhiều khi cũng không ảnh hưởng tới kết quả tung quá nhiều. Những video quay bằng camera tốc độ cao cho thấy thường thì viên xúc xắc không quay linh tinh sang các mặt khác quá nhiều sau một lần nảy.

Vậy thì những người chơi xúc xắc có thể sử dụng khoa học để tự tạo ra vận may cho mình không? Liệu họ có thể cứ ngửa mặt mình muốn lên trên để có được kết quả mỹ mãn?

"Tôi chẳng biết áp dụng kiến thức này kiểu gì cho các casino được", giáo sư Kapitaniak viết trong báo cáo khoa học của mình. Người chơi sẽ phải nắm chính xác mọi yếu tố và tiên quyết, là phải biết rõ vị trí viên xúc xắc của mình, đẻ có thể đoán được kết quả với độ chính xác cao.

Mặt khác, không thể đạt được 100% ngẫu nhiên trong mỗi lần đổ xúc xắc. Dù các casino thường khoan thủng những chấm ghi số trên các mặt, đổ vào đó vật chất nào đó để các mặt của viên xúc xắc đều có một tỉ lệ xuất hiện tương đương nhau trong mỗi lần tung xúc xắc.

"Việc này sẽ khiến viên xúc xắc cân đối hơn nhưng chỉ mỗi sự cân đối thì không đủ" để khiến viên xúc xắc hoàn toàn cho kết quả ngẫu nhiên. "Mặt trên vẫn luôn có khả năng hiện ra cao hơn".

Nếu không ngẫu nhiên, thì liệu có phải việc tung xúc xắc mang tính hỗn loạn không? Bạn hãy tưởng tượng tới hiệu ứng cánh bướm, một sự khác biệt nhỏ trong điều kiện khởi đầu sẽ khiến kết quả cuối cùng thay đổi đáng kể? Ví dụ điển hình nhất là một cú đập của cánh bướm có thể gây ra một cơm bão lớn.

Theo nhà nghiên cứu Kapitaniak, thì việc tung xúc xắc chỉ có thể hỗn loạn khi nó nảy với số lần vô tận. Nhưng ta chẳng bao giờ làm được thế, bởi viên xúc xắc sẽ mất dần năng lượng với mỗi cú nhảy, nhờ có lực ma sát.

Cùng những thước phim tốc độ cao và cách tiếp cận vấn đề mới, báo cáo khoa học này cho chúng ta thêm dữ kiện mới để khiên cứu về độ ngẫu nhiên thực sự trong việc tung xúc xắc. Nó cho chúng ta hiểu hơn về sự ngẫu nhiên thực thụ trong cuộc sống hàng ngày.

Mà nói đến cuộc sống hàng ngày: ngay tối nay, bạn có thể thử thay đổi vận may của mình bằng việc ngửa con số xúc xắc mình muốn lên trên rồi tung xem sao. Chính hành động nhỏ này có thể cho bạn những gì bạn muốn.

Theo GenK