HTML clipboard
- Chỉ vì mâu thuẫn từ viên đá mài, hai dân tộc Cơ Tu và Bhee ở vùng tây Quảng Nam đã xảy ra thù hận kéo dài, những trận “săn máu - nợ đầu” diễn ra liên tục. Theo tư liệu, 'trận chiến' này đã kéo dài trong 60 năm, gây nên cái chết của hàng trăm người. Và chỉ đến khi cách mạng tháng 8/1945 thành công, hận thù mới được chấm dứt...

Kỳ bí tục “săn máu” trên dãy Trường Sơn
Nhìn những bản làng người Cơ Tu yên bình với những ngôi nhà Gươl (nhà cộng đồng) nằm vắt vẻo trên dãy Trường Sơn, ít ai biết rằng, trong quá khứ tộc người này từng có những thời kỳ mang nặng hủ tục chết người - tục “săn máu”.


Những trận săn người đẫm máu đã diễn ra trong suốt thời gian dài ở khu vực người Cơ Tu sinh sống. Vòng luẩn quẩn “nợ máu trả bằng máu” khiến thù hận liên miên.

Ký ức già làng

Già làng Hồ Văn Gỏi ở xã Thượng Long vẫn còn nhớ như in câu chuyện đã từng xảy ra ở thôn Tà Vạt trước đây. Một thời gian dài, hận thù giữa bản làng ông sinh sống với một bản làng khác đã cướp đi sinh mạng của 11 con người.

Già làng Gỏi cũng chẳng nhớ thời gian của trận “săn máu” đó, chỉ biết là nó diễn ra từ lâu lắm rồi, “từ thời chưa có bộ đội cụ Hồ”.

Già làng Hồ Văn Gỏi ở xã Thượng Long đang nhớ lại những trận "săn máu - nợ đầu" kinh hoàng trong quá khứ giữa thôn Tà Vạt và thôn Blo - Ảnh: Duy Tuấn

“Đó là một câu chuyện bi thảm, đẫm máu. Chẳng muốn nhớ nữa”, mắt ông Gỏi đượm buồn.

Ông Gỏi kể: “Lúc đó tôi chưa sinh ra, câu chuyện này được nghe ông nội tôi kể lại. Hận thù “máu đổi bằng máu” giữa hai thôn Blo, nay thuộc huyện Tây Giang (Quảng Nam) và thôn Tà Vạt (nay là Thượng Long) diễn ra trong thời gian dài. Đều là người dân tộc Cơ Tu hết”.

Thôn A Un có một người con gái được gả cho một người thanh niên rất giỏi, can đảm tên là Quỳnh Tươm ở thôn Tà Vạc. Rồi không hiểu có chuyện gì mâu thuẫn giữa thôn A Un và thôn Blo, bố vợ của Quỳnh Tươm bị người làng Blo đâm chết.

Khi nghe được người trong làng kể về chuyện bố vợ mình bị đâm, Quỳnh Tươm bàn với người anh em cọc chèo tên là Quỳnh Ve đi trả thù cho bố vợ.

Họ bắt đầu đi tìm hiểu thành thạo địa bàn thôn Blo, tính đường đi và đường rút. Rồi họ bắt liên lạc, nhờ người làm “mồi” cho mình. Lợi dụng cả làng Blo tập trung làm lễ nhà mồ, lúc này dân làng Blo chủ quan không phòng bị, và hai anh em Quỳnh Tươm đã ra tay dâm chết 8 người dân làng Blo để trả thù cho bố vợ.
 
Lê đâm trâu, một phong tục điển hình trong tín ngưỡng của người Cơ Tu. Ảnh: LePichon

Sau khi “chiến thắng”, Quỳnh Tươm và Quỳnh Ve vội vã băng rừng vượt núi ngày đêm để về báo tin cho bản làng, làm lễ ăn mừng và cúng Giàng. Nhưng rồi khi chưa kịp đặt chân về đến nhà thì hai anh em đã bị người làng Blo phục kích và giết chết trên đường. Một người bị đâm chết, một người bị cắt đầu.

Chỉ đến khi hai anh Quỳnh Tươm và Quỳnh Ve bị đâm chết, hận thù giữa hai làng làng Ta Vạc và Blo mới kết thúc.

Cuộc sống hỏa canh, bị chi phối bởi những đấng thần linh trong một thời gian dài không để cho người dân nơi đây được yên ổn. Họ chẳng phải là một dân tộc hiếu chiến, nhiều khi muốn ngừng những cuộc đâm chém để làm ăn, nhưng rồi cũng không được. Bởi, những con “ma rừng” luôn làm hại bản làng gây nên chết chóc, dịch bệnh, mất mùa triền miên… trải qua nhiều cuộc hiến tế bằng trâu diễn ra nhưng vẫn không có kết quả tốt đẹp.

“Lúc ấy, trong suy nghĩ của người Cơ Tu lại liên tưởng, phải làm sao có máu người để cúng Giàng thì mới mong vụ mùa năm sau thóc đầy kho, rượu đầy ché. Những cuộc săn máu lại diễn ra”, hồi ký Quách Xân ghi.
 
Những chiếc đầu của thú rừng được dân làng Cơ Tu ở Thượng Long treo trong nhà Gươl, ngôi nhà chung của dân làng. Đây cũng là sản phẩm để những "chiến binh" Cơ Tu khoe với mọi người về khả năng của mình trong việc săn bắn. Ảnh: Duy Tuấn

Mỗi năm, cứ sau Tết Nguyên đán thì lại “trời động”. Nếu yên ổn thì dân làng Cơ Tu phải bàn biện pháp phòng thủ trước nguy cơ bị trả thù nợ máu trong những trận “giặc mùa” trước. Lúc này đây già làng, đàn ông ngồi họp với nhau trong nhà Gươl để bàn biện pháp chống trả.

Làng được rào lại, trên con đường dẫn vào làng, những lưỡi chông có thuốc độc được giăng sẵn. Phụ nữ và trẻ em được sơ tán lên vùng cao hơn để tránh nguy hiểm. Những người ở lại thường là những người có kinh nghiệm trận mạc.

Trong lần đi điền dã tại thôn thôn Nan, xã Lăng (huyện Tây Giang, Quảng Nam), một nhà nghiên cứu văn hóa Cơ Tu ở Thừa Thiên - Huế đã được nghe nhân chứng sống kể lại câu chuyện đẫm máu vì tập tục này.

Già làng A Vố A Vuốt kể rằng: Vào khoảng năm 1930, ông nội A Vố A Vuốt là người rất giàu có. Một hôm có người tên A Bhượp Pôi ở thôn Tơ Za bên cạnh đến nhà ông nội của A Vố A Vuốt mượn trâu, chiêng, ché và sẽ hứa gả con gái của mình cho con trai của ông ta. Nhưng rồi ba năm sau Abhượp Pôi lại thất hứa, gả con gái mình cho một người khác ở trong thôn.

Mác lao, một loại giáo rất phổ biến trong các ngôi nhà ở các làng bản người Cơ Tu. Đó là công cụ hữu hiệu để đảm bảo cuộc sống nhưng cũng là vũ khí để chiến đấu, để "săn máu" khi bản làng xảy ra đại hoạ trong quá khứ. Ảnh: Duy Tuấn

Không chịu trả nợ cho gia đình A Vố A Vuốt, ba người (Cha A Vố A Vuốt và hai người em của ông ta) đã đâm chết 9 người trong thôn Tơ Za và từ đó những cuộc mâu thuẫn diễn ra gay gắt, mãi tới sau 1954 một số cán bộ hoạt động cách mạng lên đây mới chủ động giải hoà bằng lễ kết nghĩa (tiếng Cơ Tu gọi là Pơ- rơ- ngoách).

Viên đá mài đổi mấy trăm mạng người

Trong hồi ký của nhà cách mạng Quách Xân còn ghi rõ về trận giặc mùa kinh hoàng trong lịch sử tộc người Cơ Tu. Câu chuyện được ông ghi lại trong thời gian công tác tại khu vực phía Tây tỉnh Quảng Nam.

Các cụ già người Cơ Tu ở đầu đường 14B kể lại rằng, gần 100 năm trước đây có ba người dân tộc Bhee (tên gọi khác của dân tộc Ve) đi đổi hàng tại bến Giằng (nay là huyện Nam Giang), lúc quay về, trời tối bèn ghé lại ngủ ở một làng của người Cơ Tu.

Trong đêm đó, người Bhee nghe người dân ở đây than phiền không có đá mài tốt để mài rựa phát rẫy bèn lấy trong gùi ra viên đá tốt để đổi với giá thấp.

Nhưng rồi người làng Cơ Tu nói không có đủ hàng để đổi đá mài, người Bhee giận người làng khinh thường nên khi trở về liền đổ hết đá mài xuống suối, trong lòng đầy uất ức.

\Những ngôi nhà mồ truyền thống bằng gỗ nay dần dần biến mất, thay vào đó là những ngôi nhà mồ làm bằng gạch, xi măng.

Thế nhưng khi đổ đá xong, vừa bước chân đi về thì họ liền thấy một số người Cơ Tu trong làng ra nhặt đá đem về. Cảnh đó làm những người Bhee giận giữ, họ cho rằng dân làng này dùng mưu cướp đá mài, khinh thị người Bhee. Trên đường về họ liền rút gươm chém chết hai vợ chồng người Cơ Tu đang làm rẫy.

Sau khi giết người, họ nhắn lời cho một người trong làng hai nạn nhân: “Thôn X. gây nợ với chúng tao, chúng tao giết hai người làng mày, làng hãy xuống thôn X. mà đòi nợ đầu”.

Trong quan niệm của người Cơ Tu thì những trường hợp trong làng có người chết như thế rất kiêng, họ gọi đó là chết xấu. Nếu không trả thù, dùng máu người để cúng thần linh thì cả làng sẽ bị mất mùa, thường gặp đau ốm phải phá bỏ nhà cửa, giết hết gia súc tìm đến chỗ mới.

Cả làng lên kế hoạch trả thù sau khi thu hoạch vụ mùa vào tháng 12 âm lịch.
 
Chiến binh Cơ Tu. Ảnh: LePichon

Sau khi lúa trên nương đã được đưa vào kho, dân làng Cơ Tu tổ chức đi trả thù. Họ không xuống thôn X. để trả thù như lời 3 người Bhee kia nói vì thôn này là chỗ bà con. Họ len lỏi, tìm cách trả thù người Bhee.

Rồi họ cũng chẳng tìm được thôn của 3 người Bhee nợ máu, họ bèn giết chết 2 người Bhee ở thôn khác rồi nhắn lời: “Làng chúng tao bị thôn Bhee trên kia giết, chúng tao đòi đủ nợ hai đầu rồi, làng chúng mày hãy lên trên đó mà đòi nợ”.

Hận thù không ai gỡ mà cứ mỗi năm sau mùa thu hoạch lúa lại xảy ra cảnh chém giết, tai họa lại giáng xuống đầu hai dân tộc. Đến nỗi, trong câu hát ru con gái ngủ, người Cơ Tu ở khu vực này đã gieo vào đầu con trẻ nỗi hận thù của người dân làng mình với người dân tộc Bhee. Họ hát:

- Chồng mày giết giặc
- Chồng mày đâm Bhee

Hận thù giữa người Bhee ở vùng cao với người Cơ Tu ở vùng thấp diễn ra liên miên suốt nhiều năm. Câu chuyện này chỉ kết thúc khi cách mạng tháng 8/1945 thành công. Tính đến thời gian này thù hận đã kéo dài trên 60 năm, có 300 người chết và nhiều người khác bị thương.

Duy Tuấn

Kỳ tới: Những “chiến binh săn máu”

Kỳ bí tục “săn máu” trên dãy Trường Sơn
Nhìn những bản làng người Cơ Tu yên bình với những ngôi nhà Gươl (nhà cộng đồng) nằm vắt vẻo trên dãy Trường Sơn, ít ai biết rằng, trong quá khứ tộc người này từng có những thời kỳ mang nặng hủ tục chết người - tục “săn máu”.