Sáng 8/6, Quốc hội thảo luận tại tổ về dự án Luật Tư pháp người chưa thành niên. Tham gia thảo luận, Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Hòa Bình dành nhiều thời gian phân tích tính “vừa nghiêm khắc, vừa nhân văn” của dự luật này.
Tội phạm chưa thành niên phải có nhà giam riêng, được học tập, thi cử
Theo ông Bình, các cháu nhiều khi muốn thử nghiệm một hành vi nào đó, với kiến thức pháp luật chưa đầy đủ, có thể dẫn đến sai lầm. Ở lớp cãi nhau lấy gậy đánh nhau, đua xe gây rối trật tự...mà không biết mình đang phạm tội.
Chánh án TAND Tối cao phân tích, do kiến thức pháp luật không có nên khi phạm tội, đối mặt với hình phạt, các cháu dễ bị tổn thương.
Trước ý kiến băn khoăn "chúng ta nhân văn quá với các cháu có phải thả tội phạm ra đường không", ông Bình dẫn thực tiễn tại nhiều nước, nếu phạm tội cho vào trại luôn chỉ làm các cháu chai sạn với nhà tù, dễ tái phạm.
Vì vậy, nhiều nước áp dụng biện pháp xử lý chuyển hướng, với tinh thần cứu các cháu khỏi nhà tù, tỷ lệ phạm tội giảm khoảng 85%.
Nhấn mạnh việc xử lý các cháu phải sử dụng tới 10 đạo luật thì rất khó khăn cho các cơ quan tư pháp, ông Bình cho rằng cần tích hợp vào một đạo luật riêng để xử lý chuyên biệt “vừa nghiêm khắc, vừa nhân văn”.
Dự thảo luật được xây dựng trên kinh nghiệm của nhiều nước và khuyến cáo của Liên Hợp Quốc, có rất nhiều yêu cầu tiến bộ, lại nghiêm khắc để bảo đảm an toàn trật tự xã hội.
Bên cạnh đó, dự luật quán triệt tinh thần với một số tội phạm như tội phạm xâm phạm nghiêm trọng về tính mạng như giết người hay sản xuất ma tuý thì không được khoan hồng.…
Những chính sách nhân văn cũng được thể hiện trong dự luật như không được tuyên tử hình, chung thân; mức án ít hơn nhiều so với người trưởng thành khi phạm cùng một tội danh; thời hạn điều tra ngắn hơn so với người lớn.
Dẫn câu nói của Karl Marx “tư pháp chậm trễ là tư pháp bất công”, Chánh án TAND Tối cao cho rằng, đặt người chưa thành niên vào việc kéo dài thời hạn điều tra như người lớn thì thực chất đã đặt các cháu vào tình trạng tâm lý rất căng thẳng.
Ngoài ra, các cháu không được giam giữ như người lớn mà phải có trại giam riêng. Bởi theo ông Bình, trại giam toàn là tội phạm, đôi khi có tội phạm chuyên nghiệp, nếu giam chung có khi lại đào tạo đứa trẻ đó thành trở nên chuyên nghiệp hơn.
Vì vậy, việc để các cháu tiếp cận với đối tượng phạm tội trong trại giam là điều cấm kỵ. Các cháu phải được bảo đảm quyền chơi, quyền thông tin, quyền học tập…
“Nếu trại giam không tổ chức được lớp học thì phải tổ chức học trực tuyến với các cơ sở bên cạnh, cũng thi cử để bảo đảm quyền học tập của các cháu”, Chánh án TAND Tối cao nói.
Nên tách vụ án có người chưa thành niên phạm tội
Đi vào nội dung cụ thể, Chánh án Nguyễn Hòa Bình cho hay, quá trình thảo luận, có một số vấn đề Ủy ban Tư pháp (cơ quan thẩm tra) còn băn khoăn, có quan điểm trái với toà án.
Thứ nhất, về việc tách vụ án hình sự, Ủy ban Tư pháp không đồng ý. Còn tòa án yêu cầu vụ án nếu có trẻ em thì phải tách ra giải quyết độc lập, người lớn xét xử sau. Bởi nếu không tách vụ án, thời hạn điều tra đối với các cháu phải theo người lớn sẽ đặt các cháu vào tình trạng bị khởi tố, tạm giam kéo dài.
Cán bộ điều tra, truy tố, xét xử theo yêu cầu của luật này phải là những cán bộ có hiểu biết người chưa thành niên, phải tiến hành hoạt động xét hỏi trong môi trường thân thiện. Nếu gộp chung với người lớn, việc này không thực hiện được.
Bên cạnh đó, nếu xét xử như người lớn, toàn bộ thông tin liên quan đến quá trình phạm tội của các cháu phải công khai trong bản án cùng với người lớn, trong khi trong dự luật này quy định không được công khai.
“Thế giới cấm việc công khai hành vi phạm tội của các cháu vì người ta nghĩ đến phần đời còn lại rất dài. Nếu bị công khai, các cháu sẽ mặc cảm khi bị xã hội kỳ thị, phần đời còn lại của các cháu sẽ không tốt, rất mong manh. Vì vậy, thông tin về hành vi phạm tội của các cháu phải được bảo mật”, ông Nguyễn Hoà Bình nhấn mạnh.
Dự luật cũng quy định cấm tiếp xúc giữa người phạm tội, nạn nhân, người làm chứng. Bởi thực tế, tội phạm chuyên nghiệp ra tòa chỉ cần trừng mắt là tâm lý các cháu bị ảnh hưởng, lời khai có thể không chính xác, có khi nhận tội thay vì sợ quá.
Theo ông Bình, Ủy ban Tư pháp không đồng ý nội dung này, do quan ngại các cháu phải ra tòa hai lần. Lần 1 ra tòa với tư cách bị can trong vụ án, lần 2 ra tòa với tư cách người làm chứng.
Tuy nhiên, Chánh án TAND Tối cao cho rằng, việc này hoàn toàn có thể khắc phục được. Bởi lời khai của các cháu ở phiên tòa độc lập được xem như lời khai đã được thẩm định công khai, được sử dụng trước phiên tòa với người lớn, các cháu không cần thiết phải ra tòa lần nữa.
Chưa kể, cơ quan điều tra hoàn toàn có thể lấy lời khai trước của các cháu và công bố trước tòa. Công nghệ thông tin hiện nay cho phép tổ chức phiên tòa trực tuyến, các cháu không phải ra toà, không phải đối mặt với ai cả.
Chánh án Nguyễn Hòa Bình cũng cho biết, dự thảo cho phép bắt, kiểm soát tại nhà bằng các biện pháp tư pháp chuyển hướng, kiểm soát bằng các thiết bị điện tử, không cho ra ngoài.
“Nhà tù không bao giờ được coi là môi trường giáo dục tốt cả. Con cháu chúng ta đưa vào trường chuyên, lớp chọn; nhưng nếu các cháu có lỗi gì đấy thì sử dụng biện pháp tù giam, đấy không phải cách làm của chúng ta”, Chánh án Nguyễn Hòa Bình nhấn mạnh.
Vì vậy, nỗ lực của dự án luật này là bằng mọi cách cứu các cháu ra khỏi trại giam, thay vào đó là áp dụng những biện pháp xử lý chuyển hướng (cảnh cáo, xin lỗi, đi học tập…), để hạn chế tối đa việc các cháu phải vào trại.
Tại tổ này, các đại biểu đã biểu quyết bày tỏ chính kiến về hai nội dung còn ý kiến khác nhau. Đó là việc tách vụ án có người chưa thành niên phạm tội để giải quyết riêng và phạm vi điều chỉnh của dự án luật gồm cả hình phạt cũng như thủ tục tố tụng hình sự đối với người chưa thành niên.
Kết quả, 19/19 đại biểu có mặt tại phiên thảo luận tổ đều đồng thuận với quan điểm của cơ quan soạn thảo là TAND Tối cao thể hiện trong dự luật.
.svg){kind=icon}
