Sách tinh gọn mở hướng đi mới cho ngành xuất bản Việt Nam

Sáng 24/3, Hội thảo Xuất bản sách tinh gọn - Xu thế và triển vọng diễn ra tại TP.HCM. Sự kiện có sự góp mặt của lãnh đạo Cục xuất bản cùng các đơn vị nhà xuất bản tham gia bàn luận về hướng phát triển của thể loại sách này trong thời gian tới. 

Hướng đi mới đầy tiềm năng của ngành xuất bản

Ông Nguyễn Nguyên, Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành chủ trì hội thảo.

Ông Nguyễn Nguyên, Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành nhận định trong vài năm trở lại đây, bên cạnh dòng sách nguyên bản, thị trường xuất hiện thêm dòng sách tóm tắt (tinh gọn - PV). Mục đích của thể loại sách này nhằm tóm lược các nội dung sách, giúp bạn đọc nhanh chóng tiếp cận và lĩnh hội thông điệp sách mang đến. Các loại sách tinh gọn bao gồm: sách in truyền thống và các định dạng khác như audio, ebook, podcast, inforgraphic,... thường tập trung vào sách lịch sử hoặc các loại sách nhiều tập do chính tác giả tự biên. Ngoài ra, một số tác phẩm văn học kinh điển cũng được chuyển thể sang tinh gọn để phù hợp với lứa tuổi thanh thiếu niên. 

Sách tinh gọn của đơn vị chuyên nghiệp sẽ giúp người sử dụng tiết kiệm được thời gian, nắm được ý chính, là một gợi ý để người đọc có quyết định đọc sách gốc không. Sách tóm tắt cũng được xem như một dạng review, có thể là bạn đồng hành với người đọc trong quá trình khám phá sách gốc.

Thị trường sách tinh gọn điện tử trên thế giới hiện nay có bước phát triển đáng kể. Những nền tảng được thành lập, thu hút khá đông người tham gia và có doanh thu khả quan. 5 ứng dụng được nhiều người tìm đọc nhất trên thế giới hiện nay gồm: Blinkist, GetAbstract, Instaread, Soundview và Sumizeit.

Tại Việt Nam, thể loại sách này còn mới mẻ và chưa nhiều sự phát triển. Một số nhà xuất bản có tổ chức tóm tắt vài đầu sách văn học kinh điển để phục vụ thiếu nhi hoặc một số loại sách đặc thù như: tư duy - kỹ năng, lịch sử, kinh tế,... Họ làm việc với các công ty đối tác để có những sự tiếp cận bước đầu về lĩnh vực sách tóm tắt. 

Theo báo cáo số liệu, 2 công ty chính thức là W&W và Fonos hiện nắm giữ số lượng sách tinh gọn theo dạng text và nói nhiều nhất trong nước. Ngoài ra, khoảng 100 nền tảng cung cấp sách tóm tắt (chưa đăng ký hoạt động phát hành theo quy định Luật Xuất bản) cũng được nhiều người ưa chuộng. 

Buổi hội thảo cũng có sự tham luận, đóng góp ý kiến của các công ty, đại diện nhà xuất bản như: Fonos, Waka, Alpha, NXB Văn học, NXB trẻ,...  Các đại biểu thống nhất quan điểm xem sách tinh gọn là xu hướng phát triển chung của thế giới số và cần có sự bắt tay ngay từ bây giờ. Một số khó khăn cũng được họ lưu tâm mà vấn đề bản quyền là vấn đề được mang ra trao đổi nhiều nhất.

Ông Nguyễn Thành Nam, đơn vị Nhà xuất bản Trẻ chia sẻ tâm tư về hướng đi mới của ngành sách.

Ông Nguyễn Thành Nam, Tổng biên tập Nhà xuất bản Trẻ cho biết vấn đề quyền tác giả của sách tinh gọn hiện nay vẫn chưa được Luật Sở hữu trí tuệ Việt Nam điều chỉnh một cách cụ thể, do đó dẫn đến những rắc rối về pháp lý. 

"Việc áp dụng pháp luật trong vấn đề này cũng gặp nhiều khó khăn: Việc thực hiện tóm tắt sách có cần phải có sự đồng ý của Tác giả và/ hoặc Chủ sở hữu quyền tác giả?; Có hay không việc xác nhận hành vi thực hiện, khai thác và kinh doanh sách tóm tắt là hành vi xâm phạm quyền tác giả?,… Nếu sớm có được những quy định chặt chẽ, rõ ràng, thì việc phát triển sách tinh gọn càng làm phong phú thêm thị trường sách và càng góp phần gia tăng văn hóa đọc ở Việt Nam", ông Nam phát biểu. 

Cần giải pháp để đẩy mạnh hướng đi của sách tinh gọn

Theo ông Nguyễn Nguyên, trong kế hoạch phát triển sách tinh gọn cần phải lưu tâm một số vấn đề sau: Vấn đề bản quyền, nguồn lực, pháp lý, cạnh tranh thiếu lành mạnh... Trong đó, cần hiểu rõ khái niệm sách tinh gọn, cơ sở khoa học lẫn pháp lý cùng với việc nắm bắt xu hướng sử dụng và thị trường. 

"Sách tinh gọn là xu hướng mới nhưng là hướng đi phát triển đầy tiềm năng của ngành xuất bản trong thời gian tới. Trước đây, mọi người lo lắng việc sách audio ra đời sẽ chiếm mất thị phần của sách truyền thống. Nhưng kết quả cho thấy cả hai đều có thể đồng hành để mở rộng đối tượng độc giả. Thị trường sách vì thế sẽ càng ngày mở rộng chứ không thu hẹp đi. Tôi mong sách tinh gọn cũng sẽ được như thế khi đặt vào bối cảnh chuyển đổi số hiện nay", Cục trưởng Cục Xuất bản nói. 

Quang cảnh buổi hội thảo.

Cũng theo ông Nguyễn Nguyên, Cục Xuất bản sẽ có vai trò định hướng cũng như hỗ trợ tối đa các bên trong tiến trình thực hiện thể loại mới. Qua đó, các bên sẽ đảm bảo được quyền sở hữu trí tuệ và nhiều yếu tố khác.

Ông Nguyên cho rằng những đóng góp ý kiến tại hội thảo đều được ghi nhận và đưa vào dự thảo trong thời gian tới. Ông nhấn mạnh tinh thần quan trọng là "cái bắt tay" giữa các bên để thúc đẩy sự phát triển lâu dài, bền vững của sách tinh gọn.

Bên cạnh việc triển khai các giải pháp tổng thể, Cục trưởng kiến nghị 3 giải pháp cụ thể gồm: Khuyến khích, tạo sự kết nối giữa các đơn vị làm sách tóm tắt và đơn vị xuất bản; Tích cực ngăn chặn các trang vi phạm bản quyền, nêu cao yếu tố pháp lý để tránh những rủi ro trong quá trình xuất bản; Hỗ trợ quảng bá sách thông qua các kênh truyền thông để tiếp cận nhiều đối tượng và cuối cùng, nhìn nhận và nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế để đề xuất các chính xách phù hợp với sự phát triển. 

Tuấn Chiêu

rHai cuốn sách truyền cảm hứng mạnh mẽ với việc sáng tạo

Hai cuốn sách "Sáng ý tưởng, tạo thành công", "Giữ chất riêng, làm khác biệt" giới thiệu các nhân vật tiêu biểu và lắng nghe câu chuyện về những ngày đầu ấp ủ ý tưởng, khởi động quá trình sáng tạo và biến ước mơ thành hiện thực.