Thôn Nặm Đăm thuộc xã Quản Bạ, huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang nằm trong thung lũng yên bình dưới chân núi, bao bọc xung quanh là những cánh rừng cổ thụ. Đây là nơi sinh sống của người Dao Chàm, dân tộc có dân số đông thứ hai tại huyện Quản Bạ.
Người Dao quan niệm, khi con người sống hòa hợp, tôn trọng tự nhiên, các vị thần cai quản tự nhiên sẽ bao bọc, che chở, mang đến cho họ cuộc sống bình an, no đủ. Vì vậy, trong đời sống tín ngưỡng, người Dao ở Hà Giang ngoài thờ cúng tổ tiên còn thờ thần như thần thổ công, thần bếp, thần gia súc gia cầm; các vị thần cai quản tự nhiên như: thần mưa, thần nước, thần đất, thần gió); và các vị thần thần rừng, thần nương.
Theo những người già, hồ Nặm Đăm là "hồ thiêng" mang đến nguồn nước tưới mát ruộng nương, giúp cho vạn vật sinh sôi, tươi tốt.
Theo truyền thống, cá ở hồ Nặm Đăm được nuôi trong suốt một năm và chờ đến Tết Thanh Minh (mùng 3 tháng 3 âm lịch) để mở hội bắt cá dâng lên tổ tiên, cảm tạ trời đất, thần linh đã phù hộ, giúp mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi. Vì là sản vật để dâng lên tiền nhân nên bầy cá được chăm sóc và bảo vệ rất cẩn thận. Làng quy định trong suốt 12 tháng đó, không ai được câu cá trong hồ, nếu vi phạm bị phát hiện sẽ chịu phạt rất nặng.
Trước ngày hội bà con trong bản đã cho bớt nước ở hồ, để chỉ ngập đến tầm nửa người, thuận tiện cho bắt cá có thể lội xuống.
Trước hôm diễn ra lễ hội, nghi thức dâng lễ báo cáo với tổ tiên được thầy cúng có uy tín trong cộng đồng người Dao thực hiện.
Bắt đầu từ sáng sớm thày cúng dẫn đầu lễ rước mâm cúng ra một ngôi Miếu cổ nằm trên một gò đất cao gần một hồ nước.
Sau phần lễ là phần bắt bằng tay không.
Theo quy ước, số cá bắt được sẽ được tập trung lại chia đều cho các hộ dân để về làm cơm dâng cúng thần linh, ông, bà, tổ tiên.
Sau phần bắt cá bằng tay không, là thời gian của các trò chơi dân gian khác như gánh nước, đẩy gậy, kéo co…
Không biết tục lệ bắt cá đã hình thành từ khi nào, nhưng cho đến ngày nay, cứ vào dịp Tết Thanh Minh, trong mâm cơm cúng ông bà của người Dao Chàm Quản Bạ luôn có món cá. Truyền thống này được duy trì như một nét đẹp trong tín ngưỡng, thể hiện lối suy nghĩ, tinh thần nhân văn của người Dao. Đó là lòng biết ơn tổ tiên, là sự tôn kính đối với các vị thần tự nhiên đã luôn phù hộ, chở che họ.
Năm 2023 lễ hội bắt cá của người Dao Chàm Quản Bạ là cuộc so tài giữa hai đội Nặm Đăm và Chúc Sơn. Những năm gần đây, Lễ hội Bắt cá dân tộc Dao Chàm được tổ chức gắn với hoạt động xúc tiến thương mại.
Ngoài nghi lễ bắt cá còn nhiều trò chơi, văn nghệ dân gian hấp dẫn như: Múa lễ cấp Sắc của dân tộc Dao; thi đồ xôi ngũ sắc và chế biến các món ăn truyền thống; thi đẩy gậy, kéo co…
Để thu hút khách du lịch, xung quanh hồ Nặm Đăm, bên cạnh các vật dụng liên quan tới nghi lễ, bà con còn dựng hàng quán trưng bày và giới thiệu sản phẩm OCOP của bà con đồng bào dân tộc thiểu số trong vùng như trà gừng, thuốc bổ, cao…
Hồ Nhi
.svg){kind=icon}
