Chỉ trong 2 tháng 6 và tháng 7, tại Thái Bình đã xảy ra 4 vụ sét đánh khiến 6 người thiệt mạng. Tính trong một tháng, gần 10 nạn nhân tử vong vì sét đánh. Một số địa phương khác cũng có trường hợp tử vong vì sét đánh.

Nạn nhân không chỉ con người, trâu bò, vật nuôi cũng bị sét đánh chết hàng loạt khiến người dân bị thiệt hại về kinh tế. Trang trại chăn nuôi 229 con heo chuẩn bị xuất chuồng trong một trang trại tại xã Tây Đô, huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình bị sét đánh chết trong chiều 12/5 khiến chủ hộ thiệt hại về kinh tế.

Chiều 21/7 mới đây, đàn gà 6.000 con của gia đình chị Bùi Thị Thuý (xã Thượng Quân, thị xã Kinh Môn, tỉnh Hải Dương) bị sét đánh chết khi chuẩn bị xuất chuồng gây thiệt hại ước tính 1,4 tỷ đồng.

Trước đó, ngày 6/6, sét đánh chết 5 con trâu tại xã Kim Linh (huyện Vị Xuyên, Hà Giang) khiến 3 hộ dân bị thiệt hại trên 100 triệu đồng.

Những thiệt hại về người và của do sét đánh gây ra hoàn toàn có thể tránh được, nếu như người dân có kỹ năng đề phòng sét.

Sét hình thành như thế nào?

Theo Cục Biến đổi Khí hậu (Bộ TN&MT), sét là hiện tượng tự nhiên được hình thành từ các cơn dông sét. Dông là hiện tượng khí quyển phức tạp, hình thành khi có đối lưu mạnh, bao gồm sự phóng điện trong đám mây, giữa các đám mây với nhau hoặc giữa các đám mây với mặt đất, tạo ra hiện tượng chớp và sấm; thường kèm theo gió mạnh và mưa lớn, đôi khi có mưa đá. Trường hợp sự phóng điện xảy ra giữa đám mây và mặt đất được gọi là sét.

6.000 con gà vừa bị sét đánh chết ở Hải Dương. Ảnh: Báo Hải Dương

Cơn dông có thể kéo dài từ 30 phút đến 12 tiếng và có thể trải rộng từ vài chục đến hàng trăm ki-lô-mét. Trong giai đoạn đầu phát triển của cơn dông, khối không khí nóng ẩm chuyển động lên trên. Sự phân chia điện tích trong mây dông gây ra bởi chuyển động thẳng đứng trong đám mây. Sự phân bố điện tích trong đám mây khá phức tạp. Khi các vùng điện tích đủ mạnh sẽ xảy ra phóng điện - sét.

Theo thống kê, ước tính trên trái đất cứ mỗi giây có khoảng 100 cú phóng điện xảy ra giữa các đám mây tích điện với nhau và với mặt đất. Công suất của nó có thể đạt tới hàng tỷ KW, làm nóng không khí đến 28000 độ C (hơn ba lần nhiệt độ bề mặt mặt trời).

Ngoài tác dụng có lợi của dông như mang lại lượng nước mưa, khả năng cung cấp nitrat của phóng điện sét đem lại cho nông nghiệp nguồn đạm phong phú, dông sét còn gây ảnh hưởng tiêu cực lên kinh tế - xã hội. Dông kèm theo mưa lớn kéo dài gây ngập lụt, sét thường xuyên là hiểm họa gây thiệt hại về người và tài sản.

Hàng năm, theo thống kê trên thế giới có khoảng 5000 người bị sét đánh. Trong thời gian gần đây, rất nhiều công trình, đường dây tải điện, kho tàng, các thiết bị ngành bưu chính viễn thông, thiết bị điện tử đã bị sét đánh hỏng gây thiệt hại rất lớn.  

Cách phòng chống sét

Theo các chuyên gia, tác hại do sét đánh thẳng là nguy hiểm nhất. Dòng điện sét làm chết người và phá huỷ nhà cửa. Tác dụng nhiệt sẽ nguy hiểm trong trường hợp tại vị trí tiếp xúc có những vật dễ cháy. Trong trường hợp này có thể xảy ra hoả hoạn.

Đối với các vật cách điện không cháy có thể bị đánh thủng trong trường điện mạnh đầu kênh sét, sau đó sẽ bị chảy tại nơi tiếp xúc với kênh sét. Tác hại nhiệt lên vật dẫn kim loại có dòng điện sét chạy qua hiếm khi xảy ra. Nhưng nếu trên đường dẫn sét có chỗ tiếp xúc không tốt thì có thể xảy ra nóng chảy.

Theo Tiến sĩ Nguyễn Xuân Anh (Viện trưởng Viện Vật lý địa cầu - Viện Hàn lâm Khoa học Công nghệ Việt Nam), những người bị sét đánh thường bị các tổn thương vĩnh viễn ở não, điếc hay mù nếu chậm được phát hiện và cấp cứu tại chỗ, trường hợp nặng có thể tử vong. Có khoảng 30% nạn nhân sét đánh bị tử vong do tim ngừng đập.

Nếu người dân không kịp tìm nơi trú ẩn an toàn khi có dông sét thì tuyệt đối không dùng cây cối làm chỗ trú mưa, tránh các khu vực cao hơn xung quanh, tránh xa vật dụng kim loại như xe đạp, xe máy, hàng rào sắt. Mọi người nên tìm chỗ khô ráo, đứng ở vị trí càng thấp càng tốt, tay ôm cổ, nhón chân và không nằm xuống đất, làm sao để phần tiếp xúc của người với mặt đất là ít nhất.

Ở những nơi chứa nước như biển, ao, hồ, mương, mọi người không nên đến gần. Nếu ở trong rừng thì nên tìm cây thấp và chỗ thưa để tránh.

Cục Biến đổi Khí hậu, Tổng cục Khí tượng Thuỷ văn đã phát hành tờ rơi hướng dẫn cách phòng tránh sét, trong đó chỉ dẫn, khi đang ở ngoài trời thì không đứng thành nhóm, vì sét đánh xuống dễ gây tai nạn thảm khốc. Nếu ai đó cảm thấy tóc bị dựng lên thì có nghĩa người đó có thể bị sét đánh bất cứ lúc nào. Lúc đó lập tức ngồi xuống, lấy tay che tai, tuyệt đối không nằm xuống hay đặt tay lên đất.

Tác hại của sét

- Sét đánh trực tiếp: là loại sét đánh thẳng vào tòa nhà, nhà máy… ở những nơi có vị trí cao hơn so với mặt bằng xung quanh. Đây là loại sét đánh nguy hiểm nhất. Do dòng sét đánh trực diện vào công trình, nhà cửa và con người với cường độ và nhiệt độ rất cao nên gây nên sự phát hủy rất lớn.

- Sét đánh gián tiếp: là loại sét đánh vào đường dây điện, dây điện thoại… ở một nơi nào đó rồi lan truyền theo đường dây vào công trình làm hư hỏng thiết bị điện, điện tử, công nghệ thông tin được kết nối với dây.

- Sét cảm ứng: được chia làm hai loại là cảm ứng tĩnh điện và cảm ứng điện từ. Sét cảm ứng tĩnh điện sẽ tạo ra các tia lửa điện nhỏ và dễ dàng gây ra cháy, nổ khi nó tiếp xúc với các môi trường như xăng dầu, hóa chất, khí đốt... Sét cảm ứng điện từ có thể tạo ra những xung điện, sóng hài gây nguy hiểm đối với các thiết bị điện tử.

(Hướng dẫn cách phòng chống sét – Tổng cục Khí tượng Thuỷ văn)