Thú chơi cũng lắm công phu: Xuân Huy với cây vĩ cầm bằng sứ dát vàng vô giá

Nghệ sĩ Xuân Huy đã lần đầu tiên trên thế giới dạo lên những giai điệu kỳ diệu từ cây đàn violin sứ do chính mình chế tác. Bản hòa tấu Mediation "Thais" của soạn giả Jules Masenet dưới sự biểu diễn đầy cảm xúc của anh cùng dàn nhạc dây Yokohama Sinfonietta, nhạc trưởng Toshiki Usui diễn ra trước sự chứng kiến của Nhật hoàng Akihito và Hoàng hậu cùng nhiều quan chức cao cấp của Nhật Bản và Việt Nam.


Clip: Nghệ sĩ Xuân Huy biểu diễn cho Nhật Hoàng Akihito bằng chiếc đàn sứ tự làm.

- Không chỉ là nghệ sĩ chơi đàn, anh còn là người làm ra chiếc đàn sứ đầu tiên ở Việt Nam, anh nói gì về ý tưởng theo đuổi công việc này?

Là người chơi đàn tôi dần dần có đam mê làm đàn. Bản thân những người chơi đàn rất muốn có những cây đàn tốt, đàn cổ. Đàn tốt có nhiều yếu tố, ví dụ như hình thức phải đẹp, tay nghề người thợ thủ công phải tinh xảo, cộng với tiếng tốt sẽ thành một cây đàn tốt và qua năm tháng sẽ trở thành cây đàn cổ.

Tôi nghĩ mình biết làm đàn violin gỗ thì nghiên cứu làm thôi, còn làm đàn thế nào đấy là một câu chuyện dài của tôi, một cây đàn violin bình thường từ 400-600 năm có thể sẽ hỏng nhưng bằng chất liệu sứ bền hơn trừ khi người ta đập. Chính vì sự khó đấy nên người ta cần nâng niu. Tôi nghiên cứu và bắt đầu làm đàn từ 4 năm nay và số lượng đến giờ mới chỉ có 4 cái.

- Vậy việc đăng ký bản quyền cho "đứa con tinh thần" của mình ra sao, thưa anh?

Cây đàn đầu tiên tôi làm thành công là năm 2017. Tháng 1/2018, tôi đã đăng ký bản quyền và sở hữu trí tuệ cho chiếc đàn bằng sứ. Tiến tới tôi sẽ bảo hộ nó trên nhiều nước khác nhau. Tôi cũng đã up video lên YouTube để chia sẻ một số bí quyết về quy trình làm đàn. Sớm muộn thì cũng sẽ có ai đó sẽ làm giả, làm nhái. Tạo ra một tác phẩm có thể mất cả đời, nhưng copy chỉ mất vài giờ thôi. Điều này không có gì khó cả nhưng với cá nhân tôi nghĩ nếu mình không đi sẽ không đến và việc bản quyền mình đã làm xong thủ tục.

Tôi là người trong nghề, thầy của tôi cũng là người trong nghề và đi qua bao nhiêu nước trên thế giới tôi chưa thấy ai chơi đàn bằng sứ cả. Người Nhật làm ra đàn bằng pha lê còn theo tìm hiểu ở trên mạng thì ở Bảo tàng Amsterdam năm 1705 có trưng bày chiếc đàn bằng sứ nhưng chỉ là mô hình thôi. Chiếc đàn bằng sứ dát vàng của tôi đúng kích cỡ và có thể chơi được các tác phẩm phát ra âm thanh chất lượng tốt, thậm chí có cái độc đáo riêng của nó. Bạn đã từng nghe tiếng chuông, tiếng khánh rồi đúng không? Âm thanh cây đàn sứ tương tự như vậy. Trong trẻo và rất thánh thót nhưng vẫn có độ sâu của nó.

Nghệ sĩ Xuân Huy say mê nói về chiếc đàn sứ.

- Từng đứng thứ 16 tại cuộc thi “Thần đồng âm nhạc” toàn thế giới được tổ chức tại Venhapsky- Ba Lan năm 1985, từ một nghệ sĩ chuyển sang làm nghệ nhân, anh đã gặp những khó khăn nào?

Là một nghệ sĩ tôi luôn hiểu, trọng lượng của một cây đàn quyết định rất lớn đến chất lượng âm thanh. Hàng trăm lần thử đánh cây đàn đầu tiên, mài, dũa, gọt, rồi chỉnh sửa, tôi đi đến một quyết định phải làm tiếp và làm thế nào để trọng lượng cây đàn chỉ vào khoảng 800gram. Điều này đồng nghĩa với việc, cây đàn phải đạt đến độ mỏng tuyệt đối. 

Tôi đã thử nghiệm bằng nhiều cách khác nhau, từ việc chọn chất đất, pha chế tỷ lệ các loại đất, “đánh liều” phá cách trong việc tạo hình, cho đến phương pháp nung. Cho đến bây giờ, những “thuật toán” đó vẫn được tôi giữ cho riêng mình. Tôi may mắn vì trong quá trình sản xuất có những người bạn đồng hành, hỗ trợ. Đã có lúc tôi cảm giác như họ đánh cược cùng với mình. Mặc dù họ vẫn chưa thật sự tin rằng tôi sẽ thành công.

Và một "cuộc cách mạng" nữa, khi cây đàn violin bằng sứ được lấy nguyên mẫu từ đàn violin bằng gỗ kích cỡ 4/4 của nghệ nhân làm đàn bậc thầy Antonio Stradivari, ông sống vào thế kỷ 17-18. Toàn bộ phần bên trong của đàn có kết cấu đúng tỷ lệ của một cây đàn violin gỗ, kể cả độ phồng sau khi nung, để cây đàn có hợp âm chuẩn. Phần “nội tạng” của cây đàn như một ma trận. Khó khăn ư? đương nhiên là có, nhưng bạn vượt qua nó mới là điều tuyệt vời.

- Anh đã tốn bao tiền cho đam mê có vẻ "khác thường" này của mình? Nghe đâu có chiếc đàn của anh từng được trả giá tiền tỉ?

Có người từng bảo tôi hoang tưởng muốn ghi tên ra thế giới khi làm ra chiếc đàn bằng sứ... Giá của nó phụ thuộc vào cái hay của nó. Tôi không muốn định giá cho những chiếc đàn sứ mình làm ra bởi thực tế nó là vô giá.

Cận cảnh chiếc đàn dát vàng của nghệ sĩ Xuân Huy.

- Tại sao anh đưa ra ý tưởng dát vàng cho chiếc đàn, nếu ai đó nói anh muốn gây sự chú ý thì...?

Bí mật dát vàng tôi không bao giờ nói chỉ nói ở góc đội vui rằng vì tôi mệnh Kim nên vàng phù hợp với mệnh của tôi.

- Tức là nghệ sĩ nào khác mệnh Kim sẽ phải xem xét chơi chiếc đàn này sao?

Cũng không hoàn toàn vì trong chiếc đàn nó đã đầy đủ 5 yếu tố (Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ). Vì tôi làm gì cũng tính toán ngay từ đầu làm sao cho nó hết nhẽ, tiếng đàn tốt, không làm nửa vời, tiến tới làm sao để tiếng đàn tốt nữa tốt nữa mà thôi.

Màu vàng có sắc ấm áp. Tôi làm mỗi cây đàn 4 lớp vàng, theo thời gian nó bị phong hóa đi sẽ rất đẹp, nó gần như tranh sơn mài ấy, càng mài nó càng lộ và đấy là vẻ đẹp tiềm ẩn của nó.

Nghệ sĩ Xuân Huy là anh trai của Khánh Thi.

- Khánh Thi, em gái của anh từng chia sẻ với tôi về việc anh làm ra những chiếc đàn sứ rất khác biệt và cô ấy từ cảm xúc hoang mang đến cảm phục dành cho anh. Và trong Liveshow kỷ niệm 25 năm hoạt động nghệ thuật của mình, Khánh Thi cũng đã dành một phần trong chương trình để anh biểu diễn với cây đàn sứ?

Tôi rất cảm ơn Thi vì Thi tuy ít thể hiện bằng lời nhưng luôn ủng hộ tôi bằng mọi cách khác nhau. Điều quan trọng là Thi có niềm tin mạnh mẽ vào sự khác biệt mà tôi tạo ra.

- Ngoài theo đuổi đam mê làm và chơi nhạc từ những cây đàn sứ, anh còn khát vọng nào muốn chinh phục?

Khi ai đó dấn thân vào những cái khó đừng gọi người ta điên mà hãy tôn trọng vì rõ ràng họ là những người phi thường và xã hội cần điều đó. Thời điểm hiện tại tôi đã có những dự trù trong tương lai với những cái hướng đến sở hữu trí tuệ bởi tôi không còn trẻ nữa. 

Thú chơi cũng lắm công phu của nghệ sĩ Xuân Huy.

Sơn Hà
Ảnh: Bin Leo

"Tôi ngạc nhiên vì cái gọi là người nổi tiếng ở VN"

'Tôi biết có những người khi lên sân khấu họ kéo đàn kéo đống mang theo băng rôn để khuyếch trương sự nổi tiếng của mình. Đó là sự khẳng định rằng tôi chưa có đẳng cấp và chỉ bịp người ta ở những câu chuyện khác mà thôi'.