Không lâu sau khi Mark Zuckerberg công bố sẽ dành 99% cổ phiếu của mình tại công ty để làm từ thiện, rất nhiều người đã tỏ ra thán phục vị CEO trẻ tuổi này. Zuckerberg được ca ngợi trên rất nhiều mặt báo, trang mạng xã hội.
Tuy nhiên, trên thực tế không phải ai cũng tỏ ra trầm trồ và khâm phục người đứng đầu mạng xã hội Facebook. Bên cạnh những lời khen, nhiều chuyên gia phân tích chỉ ra rằng quỹ từ thiện của Facebook không đơn thuần chỉ phục vụ mục đích giúp đỡ xã hội. Có khá nhiều luồng ý kiến xung quanh phát biểu của Zuckerberg, và dưới đây là một số luồng nhận định chính.
Đó không phải quỹ từ thiện
Theo như phân tích của trang BuzzFeed, tổ chức mà Zuckerburg dành tiền vào (có tên Chan Zuckerberg Initiative) là một doanh nghiệp - một công ty trách nhiệm hữu hạn chứ không phải quỹ từ thiện phi lợi nhuận. Bên cạnh đó, doanh nghiệp này cũng không phải có nghĩa vụ tặng toàn bộ tiền để làm từ thiện mà có thể để phục vụ các đầu tư cá nhân như lobby và công việc vận động.
![]() |
Anil Dash - một doanh nhân nổi tiếng - nhận định rằng cấu trúc của làm từ thiện hiện nay là "rõ ràng có lỗ hổng". Tuy nhiên, ông cũng thừa nhận rằng rất khó để biết được doanh nghiệp sẽ lợi dụng những lỗ hổng này cho mục đích gì. Ví dụ như hầu hết các tổ chức phi lợi nhuận được sáng lập dưới dạng các doanh nghiệp thông thường nhưng về sau chuyển đổi hình thức. Bởi vậy, việc Zuckerburg thành lập công ty trách nhiệm hữu hạn cũng không nói lên được nhiều điều về mục đích về sau này của nó.
Theo phân tích của trang Bloomberg, việc thành lập công ty trách nhiệm hữu hạn cho phép Chan Zuckerberg Initiative dùng tiền vào lobby, kiếm tiền để tái đầu tư vào tổ chức, được tạo điều kiện tốt hơn để làm liên doanh. Dạng công ty này cũng được phép quyết định phần trăm tiền sẽ dùng làm từ thiện thay vì bắt buộc mỗi năm phải chi tiêu 5% tiền quỹ như các tổ chức phi lợi nhuận.
Một khoản quỹ mơ hồ
Đó là nhận định của trang Gawker. Theo Gawker, trong công bố của Zuckerberg, vị CEO nói rằng quỹ của anh sẽ giúp thúc đẩy hơn nữa những điều mà Facebook cho rằng sẽ giúp ích cho thế giới. Điều này có nghĩa là Zuckerberg vẫn giữ tính chủ quan, cá nhân trong các quyết định; và những điều mà CEO Facebook nghĩ sẽ giúp ích cho thế giới chưa chắc đã là điều mà người khác cho rằng thế giới đang cần.
Một tình huống giả định được tác giả bài viết trên Gawker đưa ra, rằng giả sử Zuckerberg muốn xây dựng một thế giới mà ở đó con người có thể học nhiều hơn 100 lần so với hiện nay? Nếu vậy, đây quả là một tầm nhìn theo kiểu "viễn tưởng" và không dành cho người bình thường.
Tỷ phú Mỹ không biết làm từ thiện
Có rất nhiều người nghiêng theo luồng ý kiến này. Doanh nhân Anil Dash chỉ ra rằng hầu hết các khoản đóng góp từ thiện không thực sự giúp ích cho xã hội:
Bất kể họ có dự định tốt đẹp gì, kết quả của các nỗ lực từ thiện thường sẽ là chỉ 'bằng hòa' và thậm chí đôi khi mang lại hiệu ứng tiêu cực. Cách tốt nhất có thể đơn giản chỉ là đầu tư vào con người và các tổ chức từ thiện hiện tại (bao gồm các tổ chức từ thiện công khai thành lập từ tiền thuế). Hãy tin tưởng rằng, các tổ chức này sẽ làm tốt việc từ thiện hơn là các doanh nghiệp vốn hàng ngày đã phải làm rất nhiều việc khác.
Rất nhiều người dẫn lại đường link bài phỏng vấn của trang Der Spiegel với doanh nhân Peter Kramer, trong đó doanh nhân này chỉ ra rằng việc các tỷ phú Mỹ làm từ thiện ngầm ám chỉ rằng họ biết cách làm thế nào để giúp đỡ xã hội hơn so với chính phủ.
Tất cả đơn thuần chỉ là một cuộc chuyển giao việc làm từ thiện từ tay chính quyền sang các tỷ phú. Như vậy, chính quyền không phải là người xác định nên làm gì để giúp đỡ xã hội mà người làm việc đó là các doanh nhân giàu có. Tôi thấy rằng đây sẽ là một thay đổi có hại - Peter Kramer cho biết trong bài phỏng vấn.
Tác giả Devon Maloney của trang The Guardian cũng đưa ra cảnh báo tương tự:
Người giàu sẽ có thể bỏ tiền để tạo nên một tương lai theo ý họ, và chẳng ai có thể phán xét rằng tương lai đó có nhiều lòng vị tha hay không. Từ thiện và mong muốn chủ các nước phương Tây để xóa bỏ đói nghèo, bệnh tật có thể không bao giờ được hiện thực hóa do nó mâu thuẫn với bản chất của chủ nghĩa đế quốc.
Một số quan điểm khác
Một số người khác cho rằng, đó là tiền của Mark Zuckerberg. Anh ta kiếm ra nó bằng con đường hợp pháp bằng cách xây dựng một sản phẩm mà rất nhiều người chọn dùng. Anh ta có thể làm bất cứ việc gì với số tiền đó trong giới hạn pháp luật cho phép. Zuckerberg có thể chôn nó dưới hố, đốt, mua súng, tàu, hoặc các hòn đảo.
Thay vào đó, anh ta công khai cam kết dùng nó để giúp đỡ xã hội giải quyết một số vấn đề mà Zuckerberg thấy đang nhức nhối hiện nay. Bởi vậy, sẽ là rất khó để bất kỳ ai trong chúng ta tìm ra điều gì đáng chỉ trích ở đây. Nếu bạn nhận thấy rằng công bố của Zuckerberg là một chiêu PR nhằm đánh lạc hướng và che dấu những việc "xấu xa" mà Facebook vẫn làm hàng ngày (theo dõi người dùng), thì có lẽ bạn nên tắt máy tính và ra ngoài đi dạo một lúc. Đơn giản Zuckerberg vừa làm bố, anh ta đang nhìn về tương lai. Anh ta có hàng đống tiền mà sẽ chẳng bao giờ tiêu đến. Zuckerberg muốn dùng tiền đó vào những việc anh ta nghĩ sẽ giúp xã hội tốt hơn, và những ý kiến chỉ trích anh chỉ đơn thuần là sự đố kỵ mà thôi.