Ngày 14/6/2000, Cục Điều tra Liên bang Mỹ (FBI) phối hợp với Phòng phản gián Cơ quan Tình báo Quốc phòng Mỹ (DIA) giăng bẫy và bắt giữ George Trofimmov, cựu Đại tá hải quân Mỹ vì làm gián điệp cho Uỷ ban Anh ninh quốc gia Liên Xô (KGB) và cơ quan kế thừa nó là Cơ quan Tình báo Đối ngoại Nga (SVR).

Đây được xem là vụ án gián điệp lớn thứ ba trong vòng 6 năm, sau vụ bắt giữ A. Aimes của CIA và R. Hansen của FBI đều làm gián điệp cho Liên Xô/Nga và là vụ lớn nhất trong lịch sử hải quân Mỹ và quân đội Mỹ nói chung.

{keywords}
Ảnh minh họa

Vốn là người gốc Nga, sinh ra ở Đức, nhập cư vào Mỹ và trở thành công dân Mỹ, năm 1953 Trofimmov nhập ngũ và từ năm 1959 cho đến khi xuất ngũ (năm 1994) liên tục làm việc cho DIA. Năm 1969, Trofimmov được chuyển đến CHLB Đức, làm tại Trung tâm thẩm vấn liên quân Nuremberg. Thực chất, đây là cơ quan của Tình báo quân đội Mỹ có chức năng thu hồi, thẩm vấn, tuyển mộ những nhân viên KGB bất mãn, những sĩ quan quân đội Xô-viết hoặc của khối Warszawa đào tẩu sang phương Tây.

Và đây cũng là đầu mối mà các cơ quan tình báo Liên Xô nhằm vào để cài cắm điệp viên của họ, và Trofimmov chính là một trong những người bị KGB tuyển mộ ngược. Dần dần lên đến chức trưởng phòng, với quân hàm đại tá, Trofimmov có cơ hội tiếp cận nhiều loại tài liệu tối mật, tuyệt mật của quân đội Mỹ và của tình báo Mỹ. Ngay sau khi đến Nuremberg, Trofimmov được KGB đưa vào vòng ngắm. 

Cơ sở để KGB đặt cọc vào viên tình báo Mỹ có rất nhiều, và đều thuộc dạng rất có lí: Trofimmov là người gốc Nga, bố mẹ ông ta đều là dân Nga di cư, do vậy ít nhiều có cảm tình với quê cha đất tổ. Sinh ra và lớn lên ở Đức, Trofimmov có bạn bè và những mối liên hệ ở Đức và do vậy dễ tiếp cận. Điều kiện gia đình Trofimmov không được dư dật, bản thân ông ta có thiên hướng thích tiêu tiền và có thái độ bất mãn với chế độ lương bổng đang hưởng. Ngoài ra, vị trí công tác tạo cho Trofimmov cơ hội tiếp cận những thông tin mà KGB quan tâm... 

Sau khi nghiên cứu kĩ càng mọi yếu tố, tổ điệp báo KGB tại CHLB Đức quyết định tung nhân viên của mình là Igor Sujimer vào cuộc. Có vỏ bọc là một mục sư danh tiếng được đông đảo giáo dân mến mộ, lại là bạn thân của Trofimmov từ thuở nhỏ, ngay trong lần gặp thứ hai, Sujimer đã thẳng thắn đặt vấn đề nhờ viên sĩ quan tình báo Mỹ cung cấp một số tin tức. Đổi lại, Trofimmov sẽ được nhận một khoản tiền kha khá.

Trofimmov không biểu thị thái độ đồng tình hay phản đối. Nhưng trong lần gặp tiếp, lần thứ ba, Trofimmov đã chủ động trao cho Igor một số tài liệu và hỏi thẳng: "Hàng này giá bao nhiêu?".

Thế là từ đó bắt đầu quá trình hợp tác kéo dài 1 phần tư thế kỉ của Trofimmov với KGB. Viên đại tá tình báo đã cung cấp hơn 50.000 trang tài liệu mật các loại, trong đó có những tài liệu cực kì giá trị như kế hoạch tác chiến của quân đội Mỹ, các kết quả nghiên cứu sinh-hoá, danh sách nhân viên tình báo, danh mục thu tin tình báo, kế hoạch hoạt động của tình báo Mỹ, những điều phương Tây biết và đánh giá về kế hoạch tác chiến của khối Warszawa...

Những tài liệu này giúp phía Liên Xô (và sau này là Nga) hiểu rõ hơn về đối thủ của mình, có biện pháp "lấp đầy" các lỗ thủng mà đối phương đã biết, đồng thời vô hiệu hoá các mạng lưới điệp viên mà Mỹ và NATO cài cắm trong nội bộ mình. Để trả công, KGB đã trao cho Trofimmov trước sau đến 300.000USD và đề nghị chính phủ trao tặng ông Huân chương Cờ đỏ.

Hoạt động của Trofimmov trước hết đã gây nên sự nghi ngờ cho Cơ quan Phản gián quân đội Đức. Trofimmov bị bắt giữ, nhưng do thân phận đặc biệt và do chưa đủ chứng cứ nên lại được tha. Trofimmov bị đưa về Mỹ và được cho nghỉ hưu non vào năm 1995.

FBI phải tốn khá nhiều thời gian và công sức mới buộc tội được Trofimmov. Cùng với DIA, FBI đã gài bẫy viên cựu đại tá. Họ cho người đóng giả nhân viên tình báo Nga, dùng các ám hiệu đã quy định để liên lạc với Trofimmov, thông báo Nga quyết định dành cho ông một phần thưởng xứng đáng, đồng thời giúp Trofimmov thanh toán mọi nợ nần... Trofimmov đã hỏi vặn người này một số vấn đề cho tới khi mọi nghi ngờ được giải toả mới quyết định nhận "phần thưởng".

Ngày 14/6/2000, đúng vào lúc Trofimmov nhận tiền, các nhân viên FBI ập tới bắt giữ. Ngày hôm sau, Cơ quan Tình báo Quốc phòng Mỹ chính thức thông báo cựu Đại tá hải quân Mỹ George Trofimmov bị buộc tội làm gián điệp cho KGB (SVR) trong suốt 25 năm, vi phạm điều 749-18 USC của Hiến pháp Mỹ. Quá trình thụ lí hồ sơ kéo dài gần một năm. Ngày 6/6/2001, Trofimmov bị đưa ra xét xử tại toà án bang Florida và bị phán tù chung thân.

Nguyên Phong