Bài học từ cuộc chiến chống biến thể Covid-19 của Nam Phi

Bài học từ cuộc chiến chống biến thể Covid-19 của Nam Phi. Ảnh: NBC

Khi lô vắc-xin ngừa Covid-19 đầu tiên của AstraZeneca tới Nam Phi trong tháng này, Tổng thống Cyril Ramaphosa đã ca ngợi đó là phương tiện để "đảo ngược tình thế" trong cuộc chiến chống virus corona.

Tuy nhiên, sự phát triển của một biến thể nguy hiểm của virus corona đã khiến phản ứng của Nam Phi với đại dịch Covid-19 bị chệch hướng, và làm dấy lên lo ngại trên khắp thế giới rằng các chủng đột biến có thể vô hiệu hóa các thế hệ vắc-xin hiện nay, theo NBC.

"Những gì chúng ta thấy sẽ là một cuộc đuổi bắt giữa sự thay đổi của virus và rồi các nhà sản xuất vắc-xin lại phải mau chóng thay đổi vắc-xin của họ", Devi Sridhar, giáo sư về y tế công toàn cầu tại Đại học Edinburgh nhận xét. "Vì thế, bài học của chúng ta là, giữ cho số ca nhiễm thấp để các biến thể không xuất hiện nhiều hơn, khiến cho việc tiêm chủng trở nên khó khăn hơn".

Những dấu hiệu rắc rối đầu tiên xuất hiện vào tháng 10, khi các bác sĩ nhận thấy sự gia tăng đáng ngại của một loạt ca nhiễm, đặc biệt là ở quanh Vịnh Nelson Mandela, điểm cuối phía đông của dải bờ biển đẹp như tranh vẽ của Nam Phi.

Trong vòng 5 tuần, các nhà khoa học đã nhận diện được một biến thể có đột biến đáng lo ngại với protein của nó, một phần của virus cho phép nó xâm nhập vào các tế bào của con người. Các vắc-xin hiện thời nhắm vào các protein đột biến, nhưng các đột biến này có thể khiến các kháng thể do vắc-xin tạo ra trở nên kém hiệu quả. Các đột biến này có thể khiến những người trước đây từng nhiễm virus corona dễ bị tái nhiễm hơn. 

Nam Phi là quốc gia bị đại dịch Covid-19 tấn công mạnh nhất trên lục địa này, khi phải hứng chịu làn sóng lây nhiễm đầu tiên đạt đỉnh vào tháng 7/2020 - thời điểm giữa mùa đông tại Nam Bán cầu. Chính phủ Nam Phi đã áp dụng các biện pháp phong tỏa chặt chẽ, đóng cửa biên giới, áp đặt lệnh giới nghiêm và thậm chí cấm bán rượu nhằm ngăn chặn các hành vi liều lĩnh có thể xảy ra do uống rượu.

Tới cuối tháng 9/2020, số ca nhiễm giảm và chính phủ Nam Phi thông báo nới lỏng các biện pháp phong tỏa, tái mở cửa đất nước cho du khách và các doanh nhân. Tuy nhiên, sự tự do này đã tạo khoảng không cần thiết để các biến thể mới của virus lan rộng và khiến làn sóng lây nhiễm thứ hai tới nhanh hơn, tấn công mạnh hơn làn sóng đầu tiên.

Hơn 48.000 người Nam Phi đã thiệt mạng vì virus corona và các biến thể virus corona Nam Phi đã được phát hiện ở hơn 40 quốc gia, gồm cả Mỹ.

Các chuyên gia y tế cảnh báo cần đẩy mạnh các nỗ lực tiêm vắc-xin toàn cầu để ngăn chặn các đột biến xảy ra và thêm nhiều biến thể xuất hiện. Một chủng khác xuất hiện ở Brazil cũng cho thấy những đột biến tương tự với chủng Nam Phi, với khả năng làm những người từng nhiễm Covid-19 nhiễm bệnh trở lại.

Các đột biến đã gây trở ngại nghiêm trọng cho chương trình vắc-xin của Nam Phi. Một nghiên cứu được tiến hành với khoảng 2.000 người cho thấy, vắc-xin AstraZeneca không mấy hiệu quả trong việc chống các biến thể mới, chỉ có thể bảo vệ con người tốt hơn 22% so với giả dược. Phát hiện này khiến chính phủ Nam Phi phải tạm dừng việc triển khai vắc-xin, dự kiến bắt đầu từ 8/2.

Thay vào đó, chính phủ Nam Phi mau chóng tập trung sẵn loại vắc-xin khác: vắc-xin liều đơn do Johnson & Jonhson phát triển, loại đang được thử nghiệm rộng rãi ở Nam Phi và cho kết quả chống biến thể mới của virus corona tốt hơn. Việc tiêm vắc-xin mới bắt đầu vào ngày 24/2 với những nhân viên y tế là một phần của nghiên cứu.

Nam Phi sau đó lại đối mặt với một thách thức đó là làm gì với hàng triệu liều vắc-xin AstraZeneca đã được chuyển tới nước này. Bộ trưởng Y tế Zweli Mkhize tuần trước thông báo, chính phủ Nam Phi đã đề nghị chuyển những liều vắc-xin mà nước này không sử dụng cho Liên minh châu Phi để phân phối cho các quốc gia khác ở lục địa này, những nước không bị biến thể của virus corona được phát hiện tại Nam Phi tấn công, để tránh lãng phí.

Chính phủ Nam Phi cho biết đã ký hợp đồng mua vắc-xin Pfizer, dù nghiên cứu mới vẫn còn hoài nghi về tính hữu hiệu của loại vắc-xin này với biến thể của virus tại Nam Phi.

Hoài Linh

Anh tăng tốc tiêm chủng, Mỹ được dự đoán sắp hết Covid-19

Một chuyên gia về sức khỏe công cộng uy tín của Mỹ nhận định, với xu hướng như hiện tại, nước này sẽ hết dịch Covid-19 trước cuối tháng 4, cho phép người dân trở lại cuộc sống bình thường.