Cấp bách trong việc bảo tồn và phát huy giá trị làm tranh Đông Hồ

Bộ VHTTDL, UBND tỉnh Bắc Ninh, Viện VHNT Quốc gia Việt Nam và Sở VHTTDL Bắc Ninh vừa tổ chức Hội thảo khoa học quốc tế "Bảo vệ và phát huy giá trị nghệ thuật tranh dân gian Đông Hồ trong đời sống đương đại". Hơn 100 chuyên gia, nhà nghiên cứu trong nước và quốc tế đã tham dự sự kiện này.

Nhấn mạnh việc tổ chức hội thảo này có ý nghĩa quan trọng, góp phần giữ gìn, bảo vệ các giá trị của nghệ thuật dòng tranh Đông Hồ trong xã hội đương đại, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bắc Ninh Nguyễn Văn Phong mong muốn được lắng nghe các ý kiến tâm huyết, khách quan của các chuyên gia, các nhà khoa học, các nghệ nhân trong việc nghiên cứu di sản tranh dân gian nói chung và công tác bảo vệ, phát huy giá trị nghệ thuật tranh dân gian Đông Hồ trong cuộc sống đương đại nói riêng.

Bà Triệu – tác phẩm trong bộ tranh Vẽ lại tranh dân gian của nghệ sĩ 9X Nguyễn Xuân Lam.

Bảo vệ nghề truyền thống tranh Đông Hồ là việc làm cấp bách

Phát biểu đề dẫn tại hội thảo, PGS.TS Bùi Hoài Sơn, Viện trưởng Viện VHNT Quốc gia Việt Nam cho biết, nghề làm tranh dân gian Đông Hồ đã được Bộ VHTTDL công nhận trong danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia và được Chính phủ đồng ý xây dựng hồ sơ quốc gia đệ trình UNESCO để đưa vào danh sách di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp.

Tranh Đông Hồ được các nghệ nhân với bàn tay khéo léo tạo nên từ nguyên liệu tự nhiên như giấy dó, lá tre, sò điệp, sỏi màu, hoa hòe. Màu sắc trong tranh Đông Hồ mộc mạc, giản dị với màu cơ bản xanh, vàng, đỏ, trắng, đen. Hơn nữa, tranh Đông Hồ được in trên chất liệu giấy điệp, tạo độ xốp, nổi đã làm những bức tranh mang đặc trưng riêng. Hiện nay, tranh Đông Hồ là một trong những loại hình di sản văn hóa mang đậm dấu ấn bản sắc văn hóa Việt Nam về cái đẹp, triết lý về cuộc sống, cũng như về mặt thẩm mỹ được thể hiện với bố cục hài hòa, màu sắc rực rỡ từ nguyên liệu thiên nhiên. 

Theo các chuyên gia, có nhiều nguyên nhân khiến cho việc sản xuất của dòng tranh Đông Hồ ngày càng ít đi. Song nguyên nhân chính vẫn là thị trường tiêu thụ trong nước đã bão hòa, trong khi thị trường quốc tế chưa mở rộng. Người làm tranh còn thiếu vốn để đầu tư cơ sở sản xuất, nhà trưng bày để quảng bá sản phẩm... Một nguyên nhân khác là nhiều thợ giỏi của Đông Hồ đã di dời đến nhiều nơi để kiếm sống hay chuyển sang đầu tư làm nghề khác cho thu nhập cao hơn. Thị trường tiêu thụ của tranh Đông Hồ hiện nay chủ yếu là khách du lịch, nhà sưu tập tư nhân hay viện nghiên cứu, trung tâm văn hóa, bảo tàng ở các nước… với số lượng không nhiều. Bởi vậy, nguy cơ thất truyền của làng nghề này trong tương lai rất lớn.

Sau rất nhiều nỗ lực của cơ quan ban ngành và nghệ nhân, hiện nay chỉ còn 3 nghệ nhân làm tranh Đông Hồ tại Việt Nam.

PGS.TS Bùi Hoài Sơn cho rằng cần có những biện pháp gần gũi, cấp bách để bảo tồn và phát huy. "Chúng ta cần thực hiện truyền nghề cho lớp trẻ đồng thời duy trì được số lượng nghệ nhân làm tranh bởi đây là lực lượng giữ hồn cốt cho tranh Đông Hồ. Bên cạnh đó, để thu hút người mua tranh, việc đa dạng hóa các sản phẩm để công chúng có nhiều lựa chọn khi chơi tranh cũng là bài toán cần được tính tới”, PGS.TS Bùi Hoài Sơn nói.

1.jpeg

Nâng cao các sản phẩm mỹ nghệ ứng dựng tranh Đông Hồ

Đồng quan điểm, TS. Nguyễn Văn Đáp( Sở VHTTDL Bắc Ninh) cho biết, việc bảo vệ, giữ gìn nghề làm tranh dân gian này là vấn đề cấp thiết. "Trước mắt, các sở, ban, ngành tỉnh Bắc Ninh cần đẩy mạnh tuyên truyền, quảng bá giá trị của tranh dân gian Đông Hồ trong nhà trường, các địa điểm du lịch và các phương tiện thông tin đại chúng những cái hay, cái đẹp của tranh dân gian Đông Hồ so với các dòng tranh khác. Bên cạnh đó, tỉnh hỗ trợ các gia đình, nghệ nhân làm tranh Đông Hồ mở rộng cơ sở sản xuất, miễn hoặc giảm thuế thuê đất giá rẻ và tìm đầu ra cho sản phẩm, mở rộng thị trường tiêu thụ...

Về lâu dài, tỉnh Bắc Ninh cần phát triển mô hình du lịch cộng đồng, kết hợp các tour, tuyến du lịch văn hóa tâm linh và du lịch làng nghề. Cùng với đó, tỉnh cần hoàn thiện hệ thống giao thông, nâng cấp các dịch vụ du lịch, gìn giữ môi trường sinh thái, cảnh quan không gian làng nghề. Cùng với đó là nâng cao chất lượng đội ngũ làm nghề theo hướng chuyên môn hóa, phát triển, hỗ trợ phát triển những Câu lạc bộ làm tranh Đông Hồ trẻ...", TS. Nguyễn Văn Đáp chia sẻ.

ThS. Nguyễn Thăng Long, Trường Đại học Thủ Đô Hà Nội cho rằng, hiện nay, một số sản phẩm ứng dụng tranh Đông Hồ không phù hợp gây phản cảm, hiệu ứng mỹ thuật thấp. Một số sản phẩm ứng dụng bị phá cách, mất đi cái hồn của tranh Đông Hồ. Do vậy, cần nâng cao vai trò công tác quản lý văn hóa trong các sản phẩm mỹ nghệ ứng dựng tranh Đông Hồ, trong đó, công tác thanh tra, thẩm định nghệ thuật, giám sát việc ứng dụng tranh là yếu tố then chốt.

Tình Lê