Các sự kiện “thiên nga đen” như suy thoái kinh tế, bệnh dịch đã làm thay đổi quỹ đạo của chính phủ, kinh tế và doanh nghiệp. Chẳng hạn, đại dịch SARS năm 2002-2004 là chất xúc tác để công ty thương mại điện tử nhỏ bé Alibaba của Trung Quốc phát triển thần tốc, trở thành gương mặt đại diện cho bán lẻ châu Á. Tăng trưởng của Alibaba được thúc đẩy do nỗi lo lắng khi phải đi lại, tiếp xúc của con người, tương tự những gì chúng ta đang chứng kiến với đại dịch Covid-19.

Khủng hoảng tài chính năm 2008 cũng tạo ra hiệu ứng phụ đột phá. Airbnb và Uber trở nên nổi tiếng tại phương Tây do cuộc khủng hoảng đồng nghĩa với người dân chi tiêu tiết kiệm hơn và thu nhập thấp hơn, buộc họ phải chia sẻ tài sản dưới hình thức chung phòng, chung chuyến xe nhằm bù đắp thâm hụt. Mô hình kinh doanh video game cũng thay đổi nhanh chóng khi năm 2011 là sự trỗi dậy của mô hình chơi miễn phí một phần.

Với Covid-19, chúng ta đã thấy các dấu hiệu về sự chuyển đổi hành vi của người dùng và doanh nghiệp. Các công ty trong và ngoài lĩnh vực công nghệ đều khuyến khích làm việc từ xa, lợi nhuận hàng không bị ảnh hưởng vì các quy định hạn chế di chuyển, đồ khô và giấy vệ sinh cháy hàng. Một số các thay đổi này là phản ứng trực tiếp, ngắn hạn trước khủng hoảng và sẽ về lại bình thường một khi Covid-19 được khống chế. Tuy nhiên, một số xu hướng sẽ tiếp diễn, tạo ra “gián đoạn” kỹ thuật số trong dài hạn, định hình các doanh nghiệp trong nhiều thập kỷ tới.

Tác động ba chiều

Dịch bệnh tác động trực tiếp lên kinh tế, tâm lý và sinh học với cường độ phụ thuộc vào tỉ lệ tử vong, nhiễm bệnh cũng như thời gian lây lan.

Với Covid-19, tác động sinh học nhanh chóng leo thang và ảnh hưởng mạnh nhất đến người cao tuổi. Tác động tâm lý có thể quan sát tại các thị trường chứng khoán toàn cầu khi nhà đầu tư mất niềm tin vào tương lai trước thông tin dịch bệnh lây lan và giảm năng suất lao động khắp thế giới. Con người cũng chịu tổn thất về tâm lý khi phải cách ly, cô lập và giảm giao tiếp trực tiếp. Cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng là kinh tế. Trước mắt, nguồn cung các sản phẩm thiết yếu bị gián đoạn, nhu cầu đối với nhiều sản phẩm, dịch vụ giảm mạnh. Nếu tiếp diễn, Covid-19 sẽ gây thiệt hại đáng kể đến GDP của mọi quốc gia.

Tuy nhiên, các sáng tạo trong dài hạn và thay đổi trong xu hướng sẽ xuất hiện khi doanh nghiệp và người tiêu dùng tìm cách bình thường hóa tác động của dịch bệnh lên kinh tế, tâm lý một khi khống chế thành công và tác động sinh học được giải quyết. Nhìn vào 50 startup nổi lên trong các giai đoạn khủng hoảng trước đây có thể thấy rõ điều này. Một cuộc suy thoái luôn mang tới thay đổi trong mô hình kinh doanh một cách nhanh chóng, cắt giảm chi phí và giá bán. Mặt khác, dịch bệnh có xu hướng kích hoạt một danh mục kinh doanh hoàn toàn mới. Cả dịch bệnh và suy thoái đều là chất xúc tác cho đổi mới, giúp các startup và ý tưởng kinh doanh được đón nhận nhanh hơn, phổ biến hơn.

Chuỗi cung ứng toàn cầu “đàn hồi”

Chuỗi cung ứng toàn cầu luôn hướng tới duy trì chất lượng ổn định, cắt giảm chi phí ở mọi bước. Điều đó dẫn đến rủi ro tập trung đáng kể về địa lý và nhà sản xuất đối với hầu hết các hãng. Chẳng hạn, Trung Quốc phải thu hẹp quy mô sản xuất vì Covid-19 và gây ra tác động dây chuyền tới nguồn cung. Nó cho thấy thiếu hụt tính ‘đàn hồi’, linh hoạt theo cách tiếp cận này.

Nhu cầu phân phối, phối hợp và theo sát nguồn cung linh kiện tại nhiều khu vực và nhà sản xuất trong khi vẫn đảm bảo được quy mô kinh tế trở nên bức thiết. Điều đó đòi hỏi thiết lập các nền tảng sử dụng các công nghệ tinh vi như 5G, robot, IoT, blockchain để giúp liên kết nhiều người mua với nhiều nhà sản xuất đáng tin cậy trong chuỗi cung ứng. Nó cũng tạo hiệu ứng dây chuyền đối với ứng dụng xe tự lái, máy bay chở hàng không người lái do nhu cầu về hậu cần thương mại điện tử vượt xa số lượng tài xế có sẵn. Nền tảng B2B như Amazon, Alibaba phải tiến lên và cạnh tranh giành quyền sở hữu hệ sinh thái cung ứng phức tạp này trong thập kỷ tới.

Chính phủ chuyển dịch đầu tư vào thành phố thông minh

Dịch bệnh Covid-19 khiến các chính phủ phải hành động nhanh hơn bao giờ hết. Trung Quốc phá kỷ lục khi xây dựng một bệnh viện dã chiến lớn chỉ trong 10 ngày tại Vũ Hán. Hàn Quốc xét nghiệm thần tốc hàng trăm nghìn người và sử dụng smartphone để theo dõi chuyển động của người nghi nhiễm, cảnh báo cho mọi người qua bản đồ số. Tất cả những nỗ lực này cùng với tác động của Covid-19 đến sinh học sẽ còn được cải thiện hơn nếu có thêm nhiều thành phố thông minh trên thế giới.

Theo nghiên cứu mới nhất của Đại học Glasgow, chỉ có 27 trên 5.500 thành phố lớn được xem là đi đầu trong lĩnh vực này. Khi các chính phủ rút được bài học từ Covid-19, họ sẽ chuyển hướng đầu tư sang ưu tiên thành phố thông minh vì nó là điều tối quan trọng để quản lý tốt hơn các sự kiện “thiên nga đen” trong tương lai. Những người chơi được hưởng lợi lớn từ sự chuyển dịch sẽ là chính phủ thông minh và các công ty như Cisco, Microsoft, Siemens cũng như các startup thành phố điện tử khắp thế giới.

Hỗ trợ sức khỏe tâm lý trên diện rộng bằng điện tử

Có thể dễ dàng nhận thấy Covid-19 đẩy nhanh quá trình làm việc từ xa, giáo dục trực tuyến. Tuy nhiên, điều khó tiên đoán hơn là điều gì sẽ xảy ra một khi phần lớn lực lượng lao động không thể đến văn phòng và phải ngồi độc lập với nhau trong dài hạn. Sự thay đổi này sẽ ảnh hưởng đến tinh thần, hiệu suất và sức khỏe tâm lý của nhân viên, do đó, doanh nghiệp phải chuẩn bị sẵn sàng.

Đối với các công ty muốn đưa giao tiếp điện tử vào môi trường làm việc, có khá ít lựa chọn. Một số công ty khác vốn hoạt động theo mô hình làm việc từ xa như Github, Automatic có thể “xuất khẩu” kinh nghiệm, phân tích của mình để giúp các doanh nghiệp khác. Các startup sức khỏe tinh thần như Braive, Moment Pebble có thể tăng cường giải quyết các vấn đề cô lập trong khi các ứng dụng mạng doanh nghiệp như Ripple xử lý các thách thức về cố vấn, phát triển khi nhân viên làm việc từ xa.

Thế giới hậu Covid-19

Covid-19 là cú sốc tồi tệ cho kinh tế toàn cầu cũng như hàng trăm ngàn gia đình. Tại thời điểm hiện tại, doanh nghiệp phải bảo đảm sức khỏe, an toàn cho nhân viên, đối tác, nhà cung ứng đầu tiên. Về dài hạn, Covid-19 thay đổi cách doanh nghiệp cạnh tranh với nhau trong thập kỷ tới. Những công ty tận dụng được thay đổi này sẽ thành công và người còn lại sẽ bị hủy diệt.