Đề xuất cho người dân tự bán rác thải để có động lực phân loại

Báo cáo giải trình, tiếp thu dự án luật luật Bảo vệ môi trường sửa đổi tại phiên họp UB Thường vụ Quốc hội sáng 12/8, Chủ nhiệm UB Khoa học Công nghệ và môi trương Phan Xuân Dũng cho biết, vấn đề quản lý chất thải rắn sinh hoạt được nhiều ĐBQH ủng hộ, dư luận quan tâm; đặc biệt là các quy định phân loại, tính chi phí thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt theo khối lượng.

Ai thải rác nhiều phải trả phí nhiều

Theo dự thảo luật, chất thải rắn sinh hoạt được phân thành 3 loại cơ bản: chất thải rắn có khả năng tái sử dụng, tái chế; chất thải thực phẩm; chất thải rắn sinh hoạt khác.

Căn cứ điều kiện kinh tế xã hội từng địa phương, UBND tỉnh quyết định phân loại cụ thể chất thải rắn sinh hoạt khác. Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường hướng dẫn kỹ thuật về phân loại chất thải rắn sinh hoạt; hướng dẫn hình thức thu giá dịch vụ thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt theo khối lượng, chủng loại phát sinh.

Chủ nhiệm UB Khoa học Công nghệ và môi trường Phan Xuân Dũng

Hộ gia đình, cá nhân phát sinh chất thải rắn sinh hoạt có trách nhiệm chi trả một phần kinh phí thu gom, vận chuyển và xử lý, phần kinh phí còn lại được ngân sách nhà nước hỗ trợ theo quy định của Chính phủ. Chất thải rắn có khả năng tái sử dụng, tái chế được phân loại theo quy định không phải chi trả kinh phí thu gom, vận chuyển và xử lý.

Về lộ trình thực hiện, theo dự thảo luật, UBND cấp tỉnh quy định giá tối đa đối với dịch vụ thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt; quy định cụ thể hình thức và mức kinh phí hộ gia đình, cá nhân phải chi trả cho công tác thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt dựa trên lượng, chủng loại chất thải phát sinh trước ngày 1/1/2025.

Theo ông Dũng, đây là nội dung bắt buộc phải làm của một quốc gia tiên tiến, văn minh, để thực hiện quy định này phải thay đổi thói quen, tập quán lạc hậu, cần sự nỗ lực của cả hệ thống chính trị nên cần có quyết tâm chính trị cao. Do đó, UB Khoa học Công nghệ và Môi trường xin UB Thường vụ Quốc hội cho ý kiến chỉ đạo.

Tổng thư ký Quốc hội Nguyễn Hạnh Phúc

Tổng thư ký Quốc hội Nguyễn Hạnh Phúc cho rằng, phải để cho người dân tự bán rác thải thì mới có động lực để phân loại.

“Nếu tôi bán rác, có tiền, không đáng bao nhiêu nhưng dù sao cũng hiệu quả hơn, khi đó tôi mới phân loại. Đơn vị đi mua, trả tiền tôi, còn nhà máy tái chế đi mua lại ông vận chuyển. Nhà nước có thể hỗ trợ cho ông sản phẩm thông qua thuế sẽ hợp lý hơn. Còn nếu người dân không được bán mà lại phải trả tiền thu gom xử lý rác thì rất dễ dẫn đến tình trạng vứt bừa bãi, không chịu phân loại”, Tổng thư ký Quốc hội phân tích.

Cho rằng quy định về quản lý chất thải sinh hoạt là nội dung mới rất tiến bộ, Phó chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu đồng ý phải có quy định khuyến khích, tạo điều kiện thu gom, phân loại rác sinh hoạt và cho phép người dân được bán rác thải sinh hoạt.

Tuy nhiên, ông Lưu cũng đồng ý quan điểm, thải ra nhiều phải trả nhiều tiền. Ai thải ra nhiều phải trả phí nhiều cho việc đi thu gom, xử lý rác. Còn nếu không trả phí sẽ vô tình khuyến khích người ta xả rác nhiều. "Anh có thể bán nhưng xả nhiều thì phải trả tiền nhiều", Phó Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.

Mở chiến dịch truyền thông phân loại rác tại nguồn

Chủ nhiệm UB Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng Phan Thanh Bình cũng ủng hộ phân làm 3 loại rác tại nguồn. Tuy nhiên, đây là vấn đề nên làm nhưng cực kỳ khó. Nói chục năm nay rồi nhưng thành phố lớn cũng chưa làm được.

Ông Bình cũng đồng ý nguyên tắc giao cho UBND cấp tỉnh quy định và lộ trình tới năm 2025 sẽ thực hiện. Cạnh đó ông cũng lưu ý, hiện nay riêng vấn đề thu gom cũng là vấn đề không chỉ ở thành phố mà cả ở nông thôn.

Trưởng ban Công tác đại biểu Quốc hội Trần Văn Túy cho rằng, lộ trình 5 năm tới 2025 mới thực hiện phân loại và thu phí rác thải theo khối lượng, chủng loại là quá dài. Nếu có quy định bắt buộc và lộ trình rõ ràng hơn trong 1 - 2 năm sẽ tạo thói quen, tập quán.

"Địa phương tôi trước đây thí điểm ở phường thì dân hưởng ứng. Nhưng khi thu gom thì tất cả đổ lên một xe thành ra rất lãng phí. Quan trọng là có nhận thức đồng bộ. Tôi đề nghị nghiên cứu lộ trình ngắn hơn. Nếu không quyết tâm thì rất lãng phí và mất thêm 5 năm", ông Túy nói.

Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân

Hoan nghênh dự thảo luật quan tâm đến việc quản lý xử lý chất thải, chất thải rắn, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân lưu ý, sau này luật thông qua cần có chiến dịch truyền thông rộng rãi để luật đi vào cuộc sống, dần dần thay đổi ý thức hành động của người dân và toàn xã hội.

"Phân loại tại nguồn từng hộ, từng nhà, phải tạo nếp quen này đi. Đâu phải đợi tới nhà máy mới phân loai. Nhưng muốn làm cái này phải có điều kiện, yêu cầu các nhà sản xuất thùng rác làm thùng 3 ngăn, in chữ. Nhà ít thì mua thùng nhỏ, sâu, không chiếm diện tích", Chủ tịch Quốc hội gợi ý.

Theo bà Ngân, Bộ Tài nguyên và Môi trường phải gặp nhà sản xuất hàng tiêu dùng đặt vấn đề này để tạo thành phong trào, từng khu phố, huyện tỉnh phải đăng ký phong trào giống như xây dựng nông thôn mới. Nếu nhà nhà có thùng rác 3 ngăn thì tốt.

Chủ tịch Quốc hội cũng lưu ý, người thu gom rác hiện nay có mức thu nhập thấp nên "tôi cũng dặn người ở nhà, hôm nào cuối tuần xả rác nhiều phải cho tiền thêm người đi thu gom".

"Việc này không lớn nhưng phải có ý thức giáo dục con cháu xả rác, phân loại, thế nào; đối xử người đang làm nhiệm vụ bảo vệ môi trường thế nào. Việc này phải đẩy mạnh truyền thông. Nhà nước phải đầu tư, toàn xã hội có trách nhiệm", Chủ tịch Quốc hội lưu ý.

Theo bà, Hiến pháp ghi mọi người có quyền sống trong môi trường trong lành. Cụ thể hoá Hiến pháp thì phải làm sao cho môi trường trong lành.

Thu Hằng

Bộ trưởng Trần Hồng Hà lý giải thu phí rác thải sinh hoạt theo khối lượng

Trả lời báo chí bên lề Quốc hội sáng nay, Bộ trưởng TN&MT Trần Hồng Hà khẳng định việc thu phí rác thải sinh hoạt theo là phù hợp.