Khu vực miền Trung - Tây Nguyên có 985 xã thuộc vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi (chiếm 28,68% xã được phân định của cả nước) trên địa bàn 17 tỉnh, thành phố.
Theo báo cáo của Ủy ban Dân tộc, tính đến 31/5/2023, kết quả thực hiện giải ngân Chương trình kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi khu vực miền Trung -Tây Nguyên giai đoạn 2021 - 2023 đạt hơn 1.397 tỷ đồng, đạt 10,62%.
Mặc dù Chương trình mới được đưa vào tổ chức thực tiễn tại địa phương từ nửa cuối năm 2022, tuy nhiên bằng sự nỗ lực và tính chủ động của nhiều địa phương trong tổ chức triển khai thực hiện và lồng ghép nguồn lực từ các chương trình, dự án khác trên địa bàn tỉnh, mà một số chỉ tiêu ước đến 31/12/2023 hoàn thành, vượt mục tiêu kế hoạch được giao như: Tỉ lệ giảm nghèo vùng đồng bào dân tộc thiểu số của 17 tỉnh khu vực miền Trung - Tây Nguyên bình quân đạt 3,81% (đạt so với mức trên 3% mục tiêu kế hoạch giao), trong đó một số địa phương đã vượt mục tiêu được Thủ tướng Chính phủ giao ở mức cao như: Thừa Thiên - Huế (11,04%), Quảng Nam (7%), Khánh Hòa (6%), Quảng Ngãi (5,37%), Đăk Nông (5%)...
Ngoài ra, trong khu vực còn có tỉ lệ thôn có đường ô tô đến trung tâm được cứng hóa; tỉ lệ đồng bào DTTS được sử dụng nước sinh hoạt hợp vệ sinh; tỉ lệ học sinh trong độ tuổi học tiểu học, trung học cơ sở, trung học phổ thông đến trường; tỉ lệ thôn có nhà sinh hoạt cộng đồng…
Việc hoàn thành sớm một số chỉ tiêu như trên sẽ vừa là động lực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, xóa đói, giảm nghèo cho người dân, đồng thời giúp địa phương dành nguồn lực cho các mục tiêu khác khó khăn hơn, đòi hỏi mức độ tập trung và thời gian thực hiện dài hơn.
Mặc dù đã đạt được những kết quả bước đầu, song tại Hội nghị sơ kết 3 năm thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi khu vực miền Trung -Tây Nguyên giai đoạn 2021 - 2023; nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm giai đoạn 2023-2025, các địa phương đã nêu lên một số khó khăn, bất cập khiến tỷ lệ giải ngân chưa được như kỳ vọng.
Đơn cử, vấn đề bảo tồn văn hóa còn vướng về hướng dẫn định giá chung mức giá các hiện vật bảo tồn trong nhà văn hóa cộng đồng; tỷ lệ vốn giải ngân các chương trình về đến tỉnh còn thấp; một số văn bản cần sửa đổi bổ sung còn chậm do chưa sát thực tế; công tác đào tạo nghề chưa hiệu quả; nhiều dự án còn manh mún trong khi vốn giải ngân còn chậm nên không hiệu quả.
Theo đại diện tỉnh Quảng Trị, để thực hiện thành công một Chương trình MTQG lớn, có nhiều thay đổi trong chủ trương, chính sách, việc phối hợp giữa các bộ, ngành chuẩn bị kỹ cơ chế, chính sách và truyền thông, nâng cao năng lực cho cán bộ ở địa phương nắm rõ ý nghĩa, cách thức thực hiện đóng vai trò quyết định.
Trong bối cảnh cán bộ, cộng đồng tại nhiều vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi có năng lực còn tương đối hạn chế, quá trình phân cấp, phân quyền và phát huy sự tham gia của người dân cần được thực hiện trên cơ sở đội ngũ cán bộ ở địa phương và cộng đồng nắm chắc được mục tiêu, ý nghĩa của Chương trình cũng như cách thức, cơ chế thực hiện các nội dung cụ thể.
Do đó, địa phương đề nghị Ủy ban Dân tộc chủ trì phối hợp với các bộ, ngành đẩy mạnh công tác truyền thông, chuẩn bị năng lực cho đội ngũ thực hiện, đặc biệt cán bộ ở địa phương trước khi thực hiện Chương trình. Trong đó, ban hành Sổ tay hướng dẫn thực hiện Chương trình hoặc hướng dẫn một số nội dung mới là cần thiết.
Đại biểu tỉnh Bình Định đề nghị, các bộ, ngành Trung ương sớm ban hành đồng bộ các văn bản chỉ đạo điều hành, Thông tư hướng dẫn cụ thể về quy trình, định mức và các văn bản chỉ đạo thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2025... để các địa phương có cơ sở thực hiện, cụ thể hóa cho phù hợp với tình hình.
Từ quá trình thực hiện Chương trình trên địa bàn tỉnh Khánh Hòa, Ban Dân tộc Khánh Hoà cũng cho biết, trình độ nhận thức và năng lực của không ít cán bộ, công chức trong hệ thống chính trị ở cơ sở vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi vẫn còn hạn chế, vì vậy việc nhận thức đúng, đầy đủ các chính sách, các văn bản pháp luật quy định để tuyên truyền, vận động và triển khai thực hiện Chương trình là vấn đề không đơn giản đối với đội ngũ cán bộ ở cơ sở. Trong khi đó, các văn bản pháp luật triển khai thực hiện Chương trình lại quá nhiều, quá dài, chưa thống nhất, khó hiểu… gây lúng túng, khó khăn, nhận thức sai trong thực hiện.
Do đó, việc ban hành, rà soát, sửa đổi, bổ sung các văn bản pháp luật, các quy định, hướng dẫn triển khai thực hiện Chương trình cần phải thực hiện kịp thời, đầy đủ, đồng bộ, thống nhất, ngắn gọn, dễ hiểu, dễ làm. Đồng thời cần xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác dân tộc, đặc biệt là đội ngũ cán bộ cơ sở phải nhiệt huyết, trách nhiệm, năng động, am hiểu tường tận các chính sách, pháp luật để tuyên truyền, vận động người dân tham gia thực hiện Chương trình.
Một trong những vướng mắc nữa được nhận diện là, hiện nay đa số hộ nghèo, cận nghèo vùng dân tộc thiểu số và miền núi thiếu tư liệu sản xuất, nhất là về đất sản xuất. Theo Chương trình thì đối với các địa phương không có đất sản xuất để giao cho hộ nghèo thì người dân được Nhà nước hỗ trợ 22,5 triệu đồng và được vay vốn Ngân hàng Chính sách xã hội 77,5 triệu đồng để mua đất sản xuất, với số tiền 100 triệu đồng thì ở tỉnh Khánh Hòa tùy theo từng vùng chỉ mua được tối đa từ 1.000–2.000m2 đất sản xuất, không đủ 50% hạn mức đất sản xuất tại địa phương, với diện tích đất như vậy thì không đủ để xóa nghèo.
Trường hợp không có đất để giao hoặc mua thì vận động người dân chuyển đổi nghề, học nghề, tuy nhiên vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi nhất là ở các xã, thôn đặc biệt khó khăn thì dân cư ít, sinh sống thưa thớt, địa hình đồi núi, kinh tế chậm phát triển, chủ yếu là sản xuất nông nghiệp, đi lại khó khăn… thì việc lựa chọn nghề để học, để chuyển đổi và có việc làm sau học nghề là rất khó khăn.
Chính vì vậy, địa phương kiến nghị cần bổ sung các chính sách phù hợp, thông thoáng, tạo điều kiện thuận lợi hơn nữa về đất đai, vốn tín dụng ưu đãi, thuế, điều kiện đầu tư, hỗ trợ đầu tư… để thu hút các doanh nghiệp đầu tư, mở rộng, nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh ở vùng dân tộc thiểu số và miền núi. Đây là vấn đề mấu chốt để giải quyết tình trạng thiếu đất sản xuất, tạo việc làm, sinh kế cho người dân và tạo động
.svg){kind=icon}
