Làm cao tốc Bắc-Nam phía Đông thận trọng, tiết kiệm nhất

Chiều nay (10/1), Quốc hội thảo luận trực tuyến về chủ trương đầu tư Dự án xây dựng công trình đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2021-2025.

ĐB Hoàng Văn Cường (đoàn Hà Nội) bày tỏ băn khoăn về tổng mức đầu tư 146.000 tỷ đồng, tương đương suất đầu tư là 201 tỷ đồng/km bao gồm cả giải phóng mặt bằng. 

ĐB Hoàng Văn Cường. Ảnh: Quốc hội

Trong khi đó, so sánh với các tuyến cao tốc đã hoàn thành như Vĩnh Hảo - Phan Thiết thì suất đầu tư chỉ 107,5 tỷ đồng/km; tuyến Cam Lâm - Vĩnh Hảo là 122,6 tỷ đồng/km; tuyến Phan Thiết - Dầu Giây là 125,7 tỷ đồng/ km. 

“Kiểm toán nhà nước cũng chỉ ra rằng dự kiến nếu tính toán lại thì tổng mức đầu tư chỉ 130.000 tỷ đồng. Như vậy, suất đầu tư và tổng mức đầu tư rất cần phải cân nhắc lại”, ông Cường đồng tình với cơ chế chỉ định thầu nhưng cần phải đảm bảo tính công khai, minh bạch trong thực hiện dự án.

Đối với việc sử dụng nguồn vốn, dự kiến sẽ sử dụng 72.000 tỷ đồng từ gói kích thích kinh tế - xã hội, nhưng theo tiến độ thì năm 2022-2023, tổng giải ngân của dự án này chỉ được 31.000 tỷ đồng, có nghĩa sẽ còn ít nhất 40.000 tỷ đồng không thể giải ngân. Dẫn tới, việc cơ cấu nguồn vốn đầu tư và giải ngân gói phục hồi kinh tế vào dự án này rất cần phải tính toán lại. 

Ông Cường cũng cho rằng, với 12 dự án thành phần triển khai theo phương thức đầu tư công, có 4 dự án vẫn có khả năng đầu tư PPP, với tỷ lệ đầu tư nhà nước có thể ở mức cao lên đến 54-65%. 

Đối với đề nghị tách riêng gói giải phóng mặt bằng thành một dự án riêng giúp cho toàn bộ mức đầu tư sẽ giảm đi, nhà nước sẽ đầu tư mặt bằng, ông Cường cho rằng cơ chế này giúp phần đầu tư còn lại sẽ không còn nhiều, không còn tình trạng phần đầu tư nhà nước vượt hơn 50%. 

Đồng thời, việc tách phần riêng giải phóng mặt bằng sẽ giải quyết được nhiều vấn đề khác, như việc huy động được các nguồn lực khi đấu giá nguồn lực như đất đai.

ĐB Vũ Tiến Lộc (đoàn Hà Nội) cho rằng, xây dựng cao tốc Bắc Nam có ý nghĩa về mặt chính trị, bởi tuyến đường này cũng giống như con đường thống nhất Bắc Nam thời kỳ mới.

ĐB Vũ Tiến Lộc. Ảnh: Quốc hội

Tuy nhiên, khi nêu quan điểm về lựa chọn phương án đầu tư công để triển khai dự án, ông Lộc nêu ý kiến đây là “cực chẳng đã” khi tư nhân không làm thì nhà nước phải làm. 

Song, cũng theo ông, với một dự án lớn có ý nghĩa về mặt chính trị, kinh tế xã hội, là biểu tượng của “ý Đảng, lòng dân”, nhưng lại không thu hút được vốn tư nhân tham gia thì cần phải nhìn nhận lại chính sách. 

ĐB Vũ Tiến Lộc cho hay, Đảng đã có chủ trương, Quốc hội đã ban hành Luật Đầu tư phương thức đối tác công tư (PPP), nhưng có tới 2 lần Quốc hội phải điều chỉnh các dự án PPP sang phương thức đầu tư công. 

Ông nêu quan điểm, đây là sự không thành công trong chính sách, lỗi không phải do phương thức PPP mà do cơ chế chính sách thiết kế chưa đủ hấp dẫn nhà đầu tư tư nhân, nên chưa thành công thu hút nhà đầu tư tư nhân.

Vì vậy, ông đề nghị cần sửa đổi quy định pháp luật chính sách để thu hút đầu tư tư nhân tham gia. Theo đó, Chính phủ nên thành lập quỹ đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng cho nhà đầu tư tư nhân vay để xây dựng cơ sở hạ tầng giao thông, thay vì nhà nước phải đầu tư. Như vậy sẽ chuyển một phần vốn từ đầu tư công sang hỗ trợ đầu tư tư nhân.

Không phải sơ sài chỉ định thầu

Giải trình làm rõ ý kiến của các ĐB, về tổng mức đầu tư, Bộ trưởng GTVT Nguyễn Văn Thể cho biết, bộ đã tính toán suất đầu tư từng cây cầu, từng km hầm, cái cống, kể cả địa chất thủy văn, tính toán của tư vấn có căn cứ cơ sở.

Bộ trưởng GTVT Nguyễn Văn Thể. Ảnh: Quốc hội

Tuy nhiên, để tiến tới đấu thầu hoặc chỉ định thầu còn phải thuê tư vấn, lập dự án, lúc đó sẽ xác định cụ thể hướng tuyến, xác định cụ thể các công trình. Sau khi phê duyệt thiết kế, dự toán thì mới chỉ định thầu hoặc đấu thầu.

“Trong quá trình làm chúng tôi sẽ hết sức thận trọng để làm sao đảm bảo đúng quy định và tiết kiệm nhất”, ông Thể đưa ra lời hứa.

Về giải phóng mặt bằng, tái định cư, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể cho biết, giải phóng mặt bằng một lần theo quy hoạch mà Chính phủ đã phê duyệt. Theo đó thu hồi một lần, làm hàng rào bảo vệ toàn bộ phần đất này… để đảm bảo theo tiêu chuẩn cao tốc. Như vậy không phải tổ chức giải phóng nhiều lần, không sợ người dân lấn chiếm phần đất đã thực hiện. 

Trong tái định cư, Bộ sẽ tính toán để làm sao phù hợp điều kiện thực tiễn, tránh tình trạng xây dựng tái định cư rộng, nhiều dẫn đến lãng phí và tăng suất đầu tư. 

Bộ trưởng cho biết, việc giải phóng mặt bằng thực hiện trong 1,5 năm, đến cuối năm 2023 phải xong hết toàn bộ. 

Bộ trưởng GTVT cũng cho rằng, các cơ chế đặc thù là rất cần thiết, nếu không có cơ chế đặc thù, nhất là chỉ định thầu tư vấn, chỉ định thầu xây lắp thì sẽ mất rất nhiều thời gian. 

Nếu Quốc hội ủng hộ, mỗi một bước đấu thầu là khoảng 2 tháng sẽ tiết kiệm ít nhất 6-9 tháng, như vậy tạo điều kiện để đẩy nhanh tiến độ.

Về công khai, minh bạch, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể nói sẽ rút kinh nghiệm bài học của giai đoạn 1, cơ quan chức năng như công an, thanh tra, kiểm toán sẽ tham gia từ đầu. 

“Vừa qua, giai đoạn 1, C01, C03 cũng tham gia rất tích cực ngay từ khâu lập dự án, tổ chức đấu thầu, nên rất công khai minh bạch. Sắp tới thêm kiểm toán thì rất tốt”, ông Thể nói.

Liên quan đến tiến độ giải ngân, Chính phủ đang chỉ đạo và Bộ GTVT sẽ ban hành quy chế quy định trách nhiệm địa phương, của Bộ GTVT và các bộ ngành, đặc biệt liên quan đến từng hạng mục công việc, trong đó có giải phóng mặt bằng thời điểm nào xong dự án, thời điểm nào xong thiết kế, thời điểm nào có nhà thầu và khởi công.

Đề cập việc chỉ định thầu, ông Thể cho hay thực hiện đúng luật, có hồ sơ yêu cầu, có năng lực và đầy đủ các tiêu chí, công bố công khai rộng rãi, các nhà thầu tư vấn, nhà thầu xây lắp sẽ đăng ký thực hiện tham gia và việc tổ chức xét tuyển đàng hoàng, chứ không phải sơ sài chỉ định thầu. 

Chính phủ cũng dự kiến thành lập Hội đồng liên bộ để làm sao đảm bảo tính công khai, minh bạch. 

Về thu phí đã có Nghị quyết 52 của Quốc hội khóa trước. Hiện nay, bộ đề xuất tổ chức phương án thu phí, bán quyền thu phí theo 2 - 5 - 10 - 15 năm tùy theo điều kiện. Việc này Chính phủ sẽ xem xét kỹ lưỡng để báo cáo với TVQH.

Hương Quỳnh

Tránh chuyện nâng giá khi làm cao tốc Bắc-Nam phía Đông

Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh, dự án khi triển khai phải đảm bảo đúng yêu cầu, thiết kế; tránh thất thoát, lãng phí.