Long Diên Hương: Bí mật trầm hương biển khơi

Trong một lần đến khu vực cảng cá Hòn Rớ (Nha Trang - Khánh Hòa), tìm hiểu về nghề săn cá bò gù (cá ngừ đại dương-PV), qua trò chuyện với nhiều ngư dân dày dạn sóng gió về chuyện biển đói biển no, tôi tình cờ nghe họ nhắc đến cụm từ “long diên hương” với nỗi khát khao cháy bỏng.

Ông Năm Quận, ngoài 50 tuổi, bạn biển tàu câu bò gù BĐ 3740 lúc cập cảng cho biết, long diên hương là tinh túy của loài cá khổng lồ nhất đại dương, có giá trị cao. Dân đi biển ví long diên hương tựa kỳ nam nơi rừng sâu... Những thông tin ly kỳ trên đã thôi thúc tôi tìm hiểu về thứ được gọi là báu vật đại dương kia.

1. Hiện cư trú và hành nghề tại huyện Xuân Lộc, tỉnh Đồng Nai, là dân gốc Khánh Hòa, sinh ra và lớn lên tại thành phố biển Nha Trang nên lương y Nguyễn Trọng Bá rất am tường về các loài thủy tộc có tác dụng chữa bệnh như hải mã, hà đồn (cá nóc, loài có độc tố chết người), cá chuồn (văn đao ngư), cá nhám (sa ngư)... và đặc biệt là cá nhà táng.

"Cá nhà táng là cá to lớn nhất đại dương. Long diên hương là phần tinh túy của loài cá khủng này, được các danh y xưa rất trân quý vì có nhiều tác dụng chữa bệnh cứu người" - lương y Bá trò chuyện.

Theo lương y Bá, về cơ bản long diên hương của cá voi hay cá nhà táng tựa túi xạ của loài cầy hương vốn được dân gian gọi bằng nhiều tên gọi khác như chồn mướp, cầy mướp, cầy xạ...

Sách đỏ Việt Nam cho biết đây là loài có thân hình mảnh khảnh, lông xám vàng, đuôi có 7 khoang nâu sẫm, sống trong hang đất hay các hốc cây trong bụi rậm, chuyên đi ăn đêm và trở về ổ lúc mặt trời mọc.

Cá nhà táng và khối long diên hương.

"Gọi cầy hương bởi loài này phát ra mùi thơm rất kỳ lạ. Mùi thơm đó nằm trong tuyến xạ, có vị cay, tính ấm. Y học cổ truyền ghi nhận xạ hương của cầy hương có tác dụng hành khí, giảm đau, thông khiếu" - lương y Bá, nói.

Tuyến xạ của loài cầy hương hình hạt đậu, được da lông bao bọc, nằm phía dưới hậu môn, chính xác hơn là ở khoảng giữa cơ quan sinh dục và hậu môn con đực.

Trong “Nam dược thần hiệu”, danh y Tuệ Tĩnh cho biết xạ hương là dái con cầy hương, vị cay, khí thơm, tính ấm, hòa được phong độc, trấn tâm, khai khiếu, giết tà trùng, chữa đau bụng, bệnh đờm và lị.

“Từ điển Động vật và Khoáng vật làm thuốc” ghi rằng "Ngày nay chúng ta thường dùng xạ hương chữa trúng phong bất tỉnh, trị các chứng nguy hiểm như uốn ván, ung nhọt, trẻ em kinh phong, kinh giản. Người ta cũng cho thêm vào thuốc để tăng tác dụng. Ở Trung Quốc xạ hương được dùng trị tâm phá cốt thông, đau bệnh sa, gãy xương buốt đau".

Chiếu theo các trước tác y văn xưa lẫn nay thì túi xạ của loài cây hương có nhiều tác dụng chữa bệnh. Qua đó mới thấy rằng cái chất phóng mùi của con cầy đực là vị thuốc quý và giá trị. Nhưng theo lương y Bá thì so với long diên hương, túi xạ của loài cầy hương kém xa, kém về giá trị dược liệu lẫn giá trị quy tiền.

Cá nhà táng và khối long diên hương.

Lương y Bá cho rằng long diên hương của loài cá voi tương tự kỳ nam. Nếu như dân đi điệu "trúng" được trầm hương-kỳ nam ví mình là kẻ may mắn mới được bà Cô (nữ thần Thiên Y A Na) ban lộc thì với người miệt biển, người ta tin những ai sống đức độ, có lòng thành mới được "ông Nam Hải" (cá voi) ban lộc là khối long diên hương giá trị.

Từng theo các phu trầm đi qua nhiều cánh rừng săn trầm kỳ cũng như có mặt tại các điểm nóng từng nổi lên các vụ trúng kỳ nam tại Khánh Hòa, Quảng Nam nên tôi biết giá mỗi ký kỳ nam phải đến cả chục tỉ đồng và có khi hơn. Cái giá ngất ngưởng như thế nhưng các đầu nậu vẫn cứ tranh nhau mua.

2. Kỳ nam đắt đến khủng khiếp là vậy thì long diên hương quả là... không vừa. Điều lạ là không phải ai biết về long diên hương cũng rành rẽ tận tường chuyện giá cả của báu vật đại dương này.

"Nói thật là long diên hương hồi nào giờ tôi chỉ nghe nói chứ chưa từng gặp bao giờ. Nghe đâu một khối bé xíu đã có giá hàng trăm ngàn đôla. Giá trị khiếp đảm lắm" - như lương y Bá, ông chủ quầy dược liệu tại quận 5, tiết lộ.

Không nắm được giá trị quy tiền của long diên hương ở trong nước, tôi đành tham khảo trị giá của loại biệt dược đại dương này qua báo chí quốc tế.

Tháng 3/2013, ông Ken Wilman ở Anh vô tình nhặt được tảng long diên hương "có mùi phân ngựa, màu sắc giống như một loại đá biển, hơi vàng xám" được dùng làm nhiều loại nước hoa thượng hạng như ChanelNo.5 được định giá đến 180.000 USD.

Trước đó, vào tháng 8/2012, một học sinh ở Bournemouth (Anh) là em Charlie Naysmith nhặt được "cục đá màu vàng nhạt nặng 600 gr có hương vị ngọt ngào" được cho là long diên hương của cá nhà táng, có trị giá 40.000 bảng Anh...

Báo chí quốc tế nói rất nhiều về long diên hương nhưng không có sự đồng nhất về nguồn gốc của "khối xạ" có xuất thân từ loài cá to lớn nhất hành tinh.

Người ta nói rằng long diên hương là nước bọt hóa thạch của cá nhà táng sau nhiều thập kỷ trôi trên biển, tiếp xúc với ánh nắng mặt trời và nước mặn đã biến thành khối rắn chắc giống sáp có hương vị ngọt ngào. Nơi khác thì bảo long diên hương kỳ thực là phân của loài cá nhà táng khổng lồ...

Lại có thông tin cho rằng long diên hương là một chất có được từ ruột của loài cá voi bị bệnh.

Những người Anh may mắn nhặt được long diên hương.

Dựa trên nhiều nguồn thông tin, thấy rằng giải thích của trang bachkhoatoanthu.vn là hợp lý nhất: "... Tại sao loài cá voi trên thế giới có rất nhiều nhưng long diên hương chỉ có ở trong bụng cá nhà táng? Thì ra cá nhà táng chủ yếu bắt động vật như cá mực, bạch tuộc... Trong mồm những động vật này có hàm bằng chất sừng dẻo cứng và răng, không dễ tiêu hóa, sau khi cá nhà táng ăn vào trong, đường ruột của nó bị kích thích sẽ tiết ra một loại chất đặc thù... long diên hương".

Dù có sự khác nhau về các giải thích nguồn gốc nhưng các tài liệu trong và ngoài nước đều đi đến luận kết long diên hương quý và giá trị, ngoài việc được ngành y học cổ truyền Việt Nam và Trung Hoa dùng làm thuốc chữa bệnh, "chất đặc thù" của cá voi còn được các hãng mỹ phẩm nổi tiếng sử dụng làm hương liệu nước hoa.

Người ta nói rằng chỉ cần có rất ít long diên hương thì mùi hương dễ chịu, giữ hương thơm được lâu. Có tư liệu còn khẳng định long diên hương là hương liệu diệu kỳ giúp thăng hoa tình ái?!

3. Trở lại với câu chuyện long diên hương trên đất Việt. Nhờ có duyên nên chúng tôi có được cơ hội tận mắt chứng kiến một tảng long diên hương của một nhà sưu tập chuyên sưu tầm những kỳ hoa dị thảo trên rừng lẫn dưới đáy biển sâu.

Người này xin được tạm gọi là ông Tĩnh V. ngoài 60 tuổi, ngụ quận 1. Ông V. có rất nhiều bảo vật quý từ lòng biển như san hô đỏ, vỏ ốc anh vũ, các loại ngọc ốc như ngọc trai đen, ngọc ốc giác, ngọc của loài trai tai tượng mà có con một phần vỏ của nó nặng đến hơn 100kg. Loại trai tai tượng khổng lồ kia được một số nhà sưu tập đồ biển ở Khánh Hòa trưng bày khá phổ biến ở đại sảnh...

Ngoài ra tay chơi này còn sở hữu nhiều bộ hàm, răng nanh cá mập. Nhưng cả thảy những món đồ biển ấy không được ông V. xem trọng bằng cái cục màu vàng nhạt có mùi thơm khó tả được ông tiết lộ là "long diên hương".

Ông V. bật mí ông không phải là người duy nhất ở Việt Nam có được long diên hương. Thực tế có nhiều đại gia sở hữu ít nhiều biệt dược này nhưng vì dùng vào mục đích tế nhị nên họ rất kín tiếng!

- Tế nhị là tế nhị thế nào, thưa ông?

- Ngoài cái việc định mùi hương và giữ hương thơm được dài lâu, long diên hương còn được người châu Âu cổ đại và ngành y học cổ truyền Trung Hoa xem là biệt dược giúp hưng phấn trong chuyện ái ân. Khi cần sử dụng, người ta sẽ đốt một ít long diên hương trong phòng kín, mùi hương của nó sẽ giúp chủ nhân đi đến cảm giác... thăng hoa.

Ông V. không nói nhiều về khối long diên hương. Ông cũng không nói chuyện ông có sử dụng long diên hương theo cái cách tế nhị của nhiều tay chơi kia hay không. Chỉ biết từ chia sẻ thầm kín của ông V., để rõ thực hư chuyện long diên hương là "hương liệu diệu kỳ giúp thăng hoa tình ái", tôi dành nhiều thời gian tìm hiểu sự thật nhạy cảm này.

Tôi hỏi chuyện các lương y nhưng hầu hết đều có chung câu trả lời chỉ biết long diên hương thơm, quý và có tác dụng chữa bệnh chứ "cái khoản" kia thì họ chưa từng nghe nhắc đến. Bởi suy cho cùng họ chỉ biết long diên hương qua sách vở, y văn chứ chưa từng thấy bao giờ.

Lương y Nguyễn Trọng Bá cũng có cùng trả lời như vậy: "Những điều tôi biết về long diên hương chỉ là chuyện bên lề thôi, mình chưa từng thấy, chưa từng dùng long diên hương nên lĩnh vực chuyên sâu thì... chịu".

Theo cuốn “Dược tính Chỉ Nam” ghi long diên hương thông lợi được huyết mạch, bổ ích cho tinh tủy, hoạt huyết, lợi khí, chữa được người thần kinh suy yếu. Khi tra cứu trong y văn của cố GS-TS Đỗ Tất Lợi, tôi được biết long diên hương gọi chính xác là "long duyên hương", ngoài chuyện là nguyên liệu quý trong kỹ nghệ hương liệu, "chất đặc biệt" của cá nhà táng được dùng trong những trường hợp ho, hen suyễn, đau trong tim và bụng với liều dùng 0,30-1,5g/ngày.

Trong trường hợp không có long duyên hương, người ta sẽ dùng... hổ phách (nhựa hóa thạch của cây lá kim-PV). Nói tóm lại, các y văn không nhắc gì đến cái vụ "giúp thăng hoa tình ái".

Trên đây là bức tranh toàn tập về long diên hương. Rõ ràng những gì được người viết ghi nhận vẫn chưa giải thích trọn vẹn về những bí ẩn của thứ biệt dược đến từ cá nhà táng, nhưng cũng phần nào hé mở những bí ẩn mà lâu nay người ta chỉ biết qua những lời đồn.

Biết người viết yêu thích và dành nhiều sự quan tâm về tác dụng đích thực của các loại thảo dược, biệt dược, trước khi khép lại câu chuyện này, ông V. úp úp mở mở rằng một ngày nào đó đẹp trời, ông sẽ cắt một "phỉnh" long diên hương tặng tôi để có dịp kiểm chứng cái tính năng nhạy cảm kia: "Không có lửa thì làm sao có khói" - ông V. nháy mắt ra chiều... bí hiểm!