Đó là Đại tá Vitaly Yurotrenko, cán bộ Tổng cục I KGB bị mất tích trước đó 3 tháng tại Rome, Italia, nơi anh được phái đến thực hiện một nhiệm vụ đặc biệt. Vào buổi chiều ngày cuối cùng, 1/8/1985, sau khi hoàn thành công việc và trước khi lên đường về nước, Yurotrenko vào thành phố chơi rồi không trở về sứ quán nữa.

Sứ quán khẩn trương tổ chức tìm kiếm, nhưng không có kết quả. Lời yêu cầu chính quyền Italia giúp đỡ cũng vô ích – dường như Yurotrenko đã tan biến vào mây khói. Những kiểm tra ở Moscow cũng không cho thấy điều gì đáng ngờ.

Mấy ngày sau, phía Italia bắn tin rằng không loại trừ khả năng Yurotrenko “tự nguyện” rời Italia và đang ở trên lãnh thổ một nước khác, như Mỹ chẳng hạn, và có lẽ nên tìm anh ta ở đó. Một loạt các yêu cầu được chuyển cho Mỹ, nhưng phải đến khi có những yêu cầu kiên quyết hơn, phía Mỹ mới thông báo đúng là Yurotrenko đang ở Mỹ “theo nguyện vọng cá nhân”.

{keywords}
Vitaly Yurchenko. Ảnh: ABCnews

Thông tin thu được đã giúp tái hiện toàn bộ bức tranh, nói chung là trùng những gì do chính Yurotrenko về sau thuật lại. Trong lúc dạo phố, đột nhiên Yurotrenko thấy khó chịu trong người, anh ngồi xuống nghỉ và ngất đi.

Khi tỉnh lại, anh thấy quanh mình toàn là người lạ. Mọi việc tiếp theo chỉ nhớ lơ mơ, nhưng cuối cùng anh cũng hiểu là mình đang ở Mỹ. Sau đó là các cuộc thẩm vấn, những thử nghiệm dùng thuốc kích thích thần kinh làm Yurotrenko hầu như bị tê liệt về trí tuệ, anh cảm thấy như bị rơi vào tình trạng vô vọng và không còn lối tháo lui.

Nhưng Yurotrenko vẫn còn đủ sức mạnh để không đầu hàng. Anh suy nghĩ và tìm mọi cách chạy trốn. Trước hết, anh thay đổi cách cư xử để các nhân viên của CIA và FBI giám sát anh mất cảnh giác, dần dần nới lỏng việc trông coi.

Chẳng bao lâu, họ cho phép anh được vào phố, đi mua sắm ở các cửa hiệu, nhà hàng. Và đến khi Yurotrenko tạo được quan hệ gần gũi với những người theo dõi anh, anh đề nghị được đến nhà hàng mà anh quen thuộc ở cách không xa khu sứ quán Liên Xô.

Yurotrenko rất thông thạo địa bàn Washington cũng như khu vực có sứ quán. Và anh chọn một chiều thứ 7 cũng không phải ngẫu nhiên: theo quy định vào ngày đó, trực ban sứ quán là cán bộ an ninh.

Đến khi đối phương cho phép anh được tách ra một mình trong khoảng thời gian nhất định thì Yurotrenko quyết định hành động. Anh giả vờ vào nhà vệ sinh, gọi điện thoại vào sứ quán và vọt nhanh qua cửa phụ của nhà hàng mà anh đã biết từ trước.

Một tiếng đồng hồ sau khi Yurotrenko có mặt ở sứ quán, lãnh đạo Tổng cục I KGB đã nhận được báo cáo từ Washington. Ngay ngày hôm sau, Chủ nhật ngày 3/11/1985, tại trụ sở tình báo trên phố Yasenhev diễn ra cuộc họp của lãnh đạo Tổng cục I liên quan đến vụ Yurotrenko.

Do tính chất quan trọng của vụ việc, Chủ tịch KGB V. Trebrikov cũng tham dự. Qua phân tích kỹ những thông tin có được cũng như tình hình mọi mặt, hội nghị quyết định việc làm đầu tiên là gửi công hàm cho Bộ Ngoại giao Mỹ yêu cầu không cản trở hoặc trì hoãn việc xuất cảnh của Yurotrenko khỏi nước Mỹ. Tiếp theo là chỉ thị cho Đại sứ quán Liên Xô tại Washington tổ chức họp báo để Yurotrenko “ra mắt”, kể lại những gì xảy ra với anh.

Bị choáng vì bất ngờ, phía Mỹ phản ứng hết sức lúng túng, không kịp đối phó và chấp nhận hết những yêu cầu mà phía Liên Xô đưa ra.

Điều thú vị là nhân vụ Yurotrenko, tình báo Liên Xô đã xử lí thành công một chuyên án song hành. Số là, KGB phát hiện có sự rò rỉ thông tin từ tổ điệp báo ở Wasington, từ đó tìm ra cơ sở mật do CIA tuyển dụng được trong số cán bộ tình báo Xô-viết. Vấn đề còn lại là làm thế nào để đưa người này về nước, vì chỉ cần để hé một dấu hiệu nhỏ nhất đe dọa anh ta thì CIA sẽ có ngay kế hoạch bảo vệ hoặc rút cơ sở của họ.

Trong bối cảnh đó, lãnh đạo Tổng cục I quyết định đưa kẻ phản bội vào nhóm những người đưa Yurotrenko về nước. Để không tạo ra bất cứ một trở ngại hay nghi ngờ nào đó, lãnh đạo cho phép anh ta trở về nhà chuẩn bị cho chuyến đi, mặc dù chắc chắn rằng, kẻ phản bội sẽ lợi dụng cơ hội này gặp quan thầy để báo cáo và xin chỉ thị.

Đúng như dự đoán, người Mỹ đã khuyên Martunov (tên kẻ phản bội) cứ trở về Moscow và tìm hiểu tiếp sự việc Yurotrenko. Sự quan tâm của CIA đối với Yurotrenko lớn đến mức, họ dám thí mạng một điệp viên khá tầm cỡ của mình. Như vậy, đến lúc này thì người được bảo vệ chính không còn là Yurotrenko nữa, mà là Martunov.

Tại sân bay quá cảnh ở Canada, tất cả hành khách không được ra khỏi máy bay. Lí do được phi hành đoàn đưa ra là có thể có hành động khiêu khích, nên tốt nhất mọi người cứ ở lại trong khoang.

“Con chuột chũi” bắt đầu lo lắng, bồn chồn, song đã muộn. Y bị bắt ngay khi đặt chân xuống sân bay ở Moscow, và do bị sốc đã khai nhận tất cả. Ngay từ đầu Martunov rất sợ trở lại Moscow vì linh cảm rằng, các ông chủ của y đã quá khờ khạo khi chỉ thị cho y buộc phải quay về.

Trước khi xảy ra sự kiện này, Yurotrenko nằm trong danh sách những người được tặng thưởng huy hiệu “Chiến sĩ danh dự cơ quan an ninh”. Sau khi trở về, anh nhận phần thưởng này trong bầu không khí trang trọng. Đại tá Yurotrenko đã hành động thành công nhờ tài năng, ý chí và lòng dũng cảm.

Nguyên Phong