Tháng 10 đánh dấu 50 năm kể từ khi một trong những sự kiện lớn nhất trong lịch sử phổ biến hạt nhân xảy ra: Trung Quốc thử vũ khí hạt nhân lần đầu tiên.

{keywords}

Ngày 16/10/1964, Trung Quốc thử vũ khí hạt nhân đầu tiên của nước này, một quả bom 16 nghìn tấn phát nổ tại cơ sở Lop Nur tại Nội Mông.

Theo Bussiness Insider, các tài liệu do Kho lưu trữ an ninh quốc gia thuộc trường Đại học George Washington mới công bố gần đây đã hé lộ một số điều xảy ra tiếp theo đó.

Trước khi cuộc thử nghiệm diễn ra, một số quan chức Mỹ ngờ rằng Trung Quốc có khả năng chế một vũ khí hạt nhân. Sau đó, các quan chức Mỹ và những chính phủ đồng minh trong vùng đã phân vân về việc Bắc Kinh - được vũ trang hạt nhân sẽ có ý nghĩa thế nào với Mỹ và sự cân bằng quyền lực ở châu Á.

Dưới đây là một số phản ứng đáng chú ý của Mỹ liên quan tới cuộc thử nghiệm hạt nhân lịch sử đầu tiên của Trung Quốc, được tiết lộ trong tài liệu mới công bố.

Mỹ quá ngỡ ngàng

Ngay sau khi cuộc thử nghiệm diễn ra, tình báo Mỹ không biết Trung Quốc làm thế nào có đủ uranium tinh chế để để chế tạo một quả bom.

Ngày 2/11/1964, bản ghi nhớ nghiên cứu của Phòng Tình báo và Nghiên cứu thuộc Bộ Ngoại giao Mỹ có đoạn mở đầu như sau: Báo cáo trước ngày 16/10 đã không đánh giá đúng khả năng của Trung Quốc - có thể sản xuất ra chất đồng vị U-235".

Vì thế, nhiều khả năng Trung Quốc có khả năng làm giàu uranium lớn hơn so với những gì Mỹ biết, hoặc nước này nhận được uranium từ một nguồn cung cấp bên ngoài chưa rõ danh tính, nhưng nhiều khả năng là Liên Xô.

Các khả năng đều khó chấp nhận và chưa có giải thích nào dường như đủ hữu hiệu cho sự kiện Trung Quốc thử hạt nhân.

Văn bản trên không nêu ra giải pháp nào cho một trong những vấn đề quan trọng nhất mà vụ thử nêu ra.

Hợp tác với Liên Xô để ngăn chặn chạy đua hạt nhân

Một số quan chức Mỹ cho rằng, vụ thử là rất đáng báo động, đủ để hợp tác chống phổ biến hạt nhân với Liên Xô.

Vụ thử của Trung Quốc diễn ra khoảng 2 năm sau Khủng hoảng tên lửa Cuba, 3 năm sau cuộc xâm chiếm Vịnh Con Lợn năm 1961 và diễn ra vào thời điểm căng thẳng chưa từng có giữa Mỹ và khối Cộng sản.

Ngày 30/10, hai tuần sau vụ thử của Trung Quốc, các quan chức cấp cao Mỹ đã công khai thảo luận về khả năng hợp tác với Liên Xô, để ngăn chặn các nước láng giềng của Trung Quốc cũng thâu tóm năng lực hạt nhân, có lẽ bằng cách trấn an Ấn Độ rằng khả năng của Trung Quốc không đe dọa tới nước này.

Giới chức Mỹ cho rằng, việc hợp tác với kẻ thù cũng đáng để đảm bảo rằng vụ thử hạt nhân của Trung Quốc không châm ngòi cho một cuộc chạy đua vũ trang lớn khó đoán trước trên toàn cầu.

  • Hoài Linh