Vào 14h38 ngày 9/12, tại New Delhi, Ấn Độ (16h08 giờ Hà Nội), Kỳ họp lần thứ 20 của Ủy ban Liên chính phủ Công ước 2003 về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể của UNESCO đã ghi danh nghề làm tranh dân gian Đông Hồ vào Danh sách di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp. Đây là di sản văn hóa phi vật thể thứ 17 của Việt Nam được UNESCO vinh danh.
Nghề làm tranh dân gian Đông Hồ, tập trung tại khu phố Đông Khê, phường Thuận Thành (Bắc Ninh), hình thành khoảng 500 năm trước. Tranh Đông Hồ nổi bật bởi kỹ thuật in khắc gỗ, chủ đề đa dạng, từ tranh thờ, tranh chúc tụng đến tranh lịch sử, sinh hoạt, phong cảnh và được sử dụng trong các dịp lễ Tết, thờ cúng tổ tiên. Toàn bộ quy trình làm tranh đều thủ công: vẽ mẫu trên giấy bản bằng bút lông và mực nho, khắc ván gỗ thị, chế màu từ nguyên liệu tự nhiên, in tranh trên giấy dó phủ hồ điệp. Các màu đỏ, xanh, vàng, trắng được in trước, cuối cùng mới đến ván nét đen để hoàn thiện tác phẩm.
Theo đánh giá của Ủy ban Liên chính phủ Công ước 2003, hồ sơ đề cử của Việt Nam đáp ứng đầy đủ các tiêu chí ghi danh. Di sản gắn bó sâu sắc với đời sống văn hóa - tín ngưỡng truyền thống, song hiện nay chỉ còn một số ít gia đình duy trì nghề. Lực lượng nghệ nhân lành nghề ngày càng giảm, trong khi đầu ra sản phẩm không ổn định, khiến nguy cơ mai một nghề trở nên rõ rệt. Một số kỹ năng như khắc bản, vẽ mẫu đòi hỏi quá trình đào tạo lâu dài, tích lũy kinh nghiệm qua nhiều thế hệ, càng khó giữ nếu thiếu người kế tục.
Kế hoạch bảo vệ di sản do Việt Nam đề xuất gồm 7 mục tiêu trọng tâm như mở lớp truyền nghề, kiểm kê di sản, phát triển mẫu thiết kế mới, đa dạng hóa thị trường, cải thiện nguồn nguyên liệu và hỗ trợ điều kiện làm việc cho nghệ nhân. Các giải pháp được đánh giá khả thi, bền vững và đặc biệt đặt cộng đồng thực hành ở trung tâm.
Cộng đồng địa phương, bao gồm các gia đình làm nghề, nghệ nhân đã tham gia tích cực vào quá trình xây dựng hồ sơ, từ hoạt động kiểm kê đến các sự kiện tham vấn công chúng. Di sản cũng được đưa vào hệ thống kiểm kê quốc gia và cập nhật thường xuyên.
UNESCO khuyến nghị Việt Nam tiếp tục tăng cường giáo dục về di sản, lồng ghép trong hệ thống đào tạo chính quy và phi chính quy nhằm khuyến khích thế hệ trẻ hiểu, trân trọng và tham gia bảo tồn nghề.
Việc ghi danh không chỉ khẳng định giá trị lịch sử, nghệ thuật của tranh Đông Hồ mà còn tạo động lực để nghệ nhân giữ nghề, lan tỏa tinh hoa mỹ thuật dân gian. Đây cũng là cơ hội quảng bá văn hóa Việt Nam ra thế giới, góp phần tôn vinh bản sắc và sự đa dạng của di sản văn hóa dân tộc.
Hiện Việt Nam có 37 di sản được UNESCO ghi danh và công nhận, gồm 9 di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới, 17 di sản phi vật thể và 11 di sản tư liệu. Bắc Ninh đang sở hữu nhiều di sản tiêu biểu như quan họ, ca trù, tín ngưỡng thờ Mẫu, kéo co Hữu Chấp và Quần thể di tích Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc.
Tại phiên họp, ông Hoàng Đạo Cương, Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch - Phó Chủ tịch Ủy ban Quốc gia UNESCO Việt Nam và ông Mai Sơn - Phó Chủ tịch thường trực UBND tỉnh Bắc Ninh đã cảm ơn UNESCO và cam kết thực hiện các biện pháp cần thiết nhằm bảo tồn nghề làm tranh dân gian Đông Hồ.
.svg){kind=icon}
