Chủ hộ kinh doanh không thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc, nhưng từ năm 2003, cơ quan BHXH vẫn thu BHXH bắt buộc đối với đối tượng này. Việc cơ quan BHXH đã thực hiện thu BHXH bắt buộc đối với chủ hộ kinh doanh là không đúng quy định của pháp luật. 

Theo thống kê của BHXH Việt Nam, tính đến hết ngày 31/5/2023, có 3.567 chủ hộ kinh doanh tham gia BHXH bắt buộc với tổng số tiền đã đóng vào quỹ BHXH là khoảng 113 tỷ đồng. 

Về nguyên tắc, nếu thu BHXH bắt buộc không đúng quy định của pháp luật thì phải hoàn trả số tiền đã thu. Thế nhưng, việc hoàn trả tiền đóng BHXH trong trường hợp này có một số bất cập, khó khăn do thời gian tham gia dài nên có nhiều người đã được giải quyết hưởng các chế độ BHXH. 

Nếu hoàn trả tiền đóng BHXH bắt buộc thì đồng thời cũng sẽ phải thu hồi số tiền đã giải quyết các chế độ BHXH, việc làm này khá phức tạp, không đảm bảo quyền lợi của các chủ hộ, nhiều người đã đến tuổi nghỉ hưu.

phat luong huu (9).jpg
Cơ quan BHXH thực hiện thu BHXH bắt buộc đối với chủ hộ kinh doanh là không đúng quy định của pháp luật, do vậy cần phải sửa sai. Ảnh minh họa: Chí Hiếu

Ngoài ra, việc thu hồi cũng không phù hợp với chủ trương của Nghị quyết số 28 của Trung ương về cải cách chính sách BHXH, quy định của Luật BHXH năm 2024 về mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc đối với chủ hộ kinh doanh.

Để giải quyết vấn đề trên, Bộ LĐ-TB&XH đang dự thảo Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc ghi nhận thời gian đóng BHXH bắt buộc của chủ hộ kinh doanh đã tham gia trước ngày Luật BHXH năm 2024 có hiệu lực.

Theo đó, Bộ đề xuất ghi nhận thời gian đã đóng BHXH bắt buộc trước ngày 1/7/2025 của chủ hộ kinh doanh để làm căn cứ giải quyết chế độ BHXH theo quy định của Luật BHXH. 

Chủ hộ kinh doanh đã đủ điều kiện hưởng chế độ BHXH trước ngày Nghị quyết này ban hành thì được giải quyết hưởng chế độ BHXH kể từ ngày đủ điều kiện hưởng chế độ theo quy định.

Ông Bùi Sỹ Lợi, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban các vấn đề xã hội của Quốc hội cho rằng về nguyên tắc, thu không đúng luật thì phải trả lại cho người lao động. 

Do vậy, với những trường hợp thu sai thì giải pháp là trả lại cho chủ hộ kinh doanh, trường hợp người lao động đồng ý để lại thì BHXH nên "chốt sổ" để tiếp tục cho họ tham gia BHXH, thậm chí với những trường hợp sắp nghỉ hưu nên cho đóng trước 5 năm, đóng sau 5 năm để đủ điều kiện hưởng lương hưu.

“Chủ hộ kinh doanh đóng BHXH bắt buộc được 10 năm, giờ nếu muốn đóng thêm 5 năm để đủ điều kiện hưởng lương hưu thì cần tạo điều kiện cho họ hoàn thành điều kiện để hưởng chế độ”, ông Lợi nói.