Thuốc lá điện tử là loại mô phỏng hình dạng và chức năng của thuốc lá thông thường. Hoạt động bằng cách sử dụng thiết bị điện tử có hệ thống sạc pin làm nóng dung dịch lỏng hòa tan tạo ra dạng sol khí (khói) cho người dùng hít vào luồng hơi có mùi vị và cảm giác giống như thuốc lá thật. Hầu hết các mẫu thuốc lá điện tử hiện nay sử dụng ống chứa dung dịch loại dùng một lần hoặc có thể bơm dịch vào để dùng tiếp. Dung dịch này có chứa Nicotine, các chất tạo hương vị, Propylene, Glycerin thực vật.
Theo bác sĩ Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai (Hà Nội), chất lỏng/dung dịch sử dụng trong các loại thuốc lá điện tử đang được quảng cáo là “tinh dầu" thực chất đây hoàn toàn là hóa chất nhân tạo/tổng hợp. Đặc biệt, bác sĩ Nguyên cảnh báo các sản phẩm này thường có nồng độ nicotine rất khác so với công bố trên nhãn. Trong khi đó, Propylene glycol, glycerin giúp giữ độ ẩm, bốc hơi giống như khói thuốc lá.
Đặc biệt, các loại hương liệu trong thuốc lá điện tử rất đa dạng, các nhà khoa học chưa biết hết. Bác sĩ Nguyên dẫn chứng một số hương liệu thường gặp là Menthol (bạc hà): tạo cảm giác mát, dễ chịu, dễ hút; Diacetyl, acetyl propionyl tạo ngọt. Thành phần của các loại hương liệu này rất đa dạng, thay đổi theo mục đích của nhà sản xuất, thời gian, vùng miền, thói quen, sở thích người dùng… Từ thực tế này, bác sĩ Nguyên kết luận: “Thành phần hóa chất, ma túy của thuốc lá điện tử phức tạp hơn rất nhiều so với thuốc lá truyền thống”.
Ngoài ra, số hương liệu được sử dụng trong sản phẩm này tăng liên tục. Hiện nay, hơn 400 thương hiệu với khoảng 15.000 hương liệu từ trên 1.200 nhà cung cấp. Ước tính, mỗi tháng có thêm 10,5 thương hiệu và 242 hương liệu mới. “Công nghiệp vape là lĩnh vực sử dụng hương liệu nhiều nhất. Tuy nhiên, chúng được cấp phép cho sử dụng đường ăn uống, không phải cho đường hít. Những hương liệu này có tên gọi, mùi vị cực kỳ hấp dẫn như làn sóng dưa hấu, bùa tình yêu…”, bác sĩ Nguyên cho hay.
Ông khuyến cáo tác hại của một số hóa chất trong hơi thuốc lá điện tử. Ví dụ, Propylene glycol nung nóng tạo ra các hợp chất carbonyl như acrolein, formaldehyde, acetaldehyde, acetone, các sản phẩm thứ cấp khác. Trong đó, Acrolein gây tổn thương phổi; Formaldehyde gây ung thư. Đặc biệt, hơi thuốc lá điện tử gây tổn thương DNA và ngăn cản sửa chữa DNA tổn thương, gây ung thư biểu mô phổi.
Về vấn đề quản lý, các chính phủ đã quản lý hoặc cấm hoàn toàn các hương liệu trong thuốc lá điện tử (vape). Bác sĩ Nguyên dẫn chứng tại Mỹ, từ năm 2020, các hương liệu (trừ bạc hà, hương thuốc lá) bị cấm trong vape. Hiện quốc gia này đang xem xét nguy cơ hương vị thuốc lá, bạc hà. Trung Quốc cấm tất cả các vape chứa hương liệu từ năm 10/2022.
Từ thực tế điều trị và nghiên cứu, bác sĩ Nguyên khẳng định các loại thuốc lá điện tử có tác hại tương tự thuốc lá thông thường. Thậm chí, sản phẩm này còn mở đầu xu hướng lạm dụng, nghiện, phơi nhiễm các hóa chất tổng hợp của con người không thể kiểm soát. Điều đó dẫn tới loạt bệnh tật mới, gây ra vấn đề y tế khổng lồ, làm nặng thêm vấn đề thuốc lá truyền thống. Do đó, ông cho rằng Việt Nam cần lập tức cấm lưu hành thuốc lá điện tử, tuyệt đối không cần đánh giá, nghiên cứu hay cho dùng thử.
Đồng quan điểm, thạc sĩ, bác sĩ Nguyễn Tuấn Lâm, Tổ chức Y tế thế giới tại Việt Nam, cũng khẳng định các sản phẩm thuốc lá mới rất độc hại, cả tác hại lâu dài và ngay trước mắt. Nếu không được ngăn chặn hiệu quả, sẽ có nguy cơ cao tạo ra một thế hệ trẻ nghiện Nicotine và nhấn chìm những kết quả của phong trào phòng chống tác hại thuốc lá trong nhưng năm gần đây tại Việt Nam.
Hiện tại, các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới không được phép nhập khẩu, quảng cáo và bán ở Việt Nam. Tuy nhiên, các sản phẩm lậu được bán khá tràn lan và việc thực thi rất yếu. Việc duy trì tình trạng như hiện nay sẽ tới tình trạng sử dụng tiếp tục tăng nhanh trong giới trẻ.
Cơ quan này cũng khuyến nghị Quốc hội cần ban hành Nghị quyết cấm nhập khẩu, sản xuất, phân phối và bán các sản phẩm nicotine, hệ thống phân phối điện tử không chứa Nicotine và các sản phẩm thuốc lá nung nóng, cũng như cấm quảng cáo và khuyến mãi các sản phẩm này ở Việt Nam. Đồng thời quy định rõ trách nhiệm thực thi và chế tài. Về lâu dài, cần chuyển và hoàn thiện tiếp các qui định cấm từ nghị quyết vào trong luật sửa đổi Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá.
Lan Anh
.svg){kind=icon}
