Toạ đàm về Khung pháp lý cho thuốc lá thế hệ mới

Tại Toạ đàm về Khung pháp lý cho thuốc lá thế hệ mới được tổ chức ngày 11/11/2020, các chuyên gia cho rằng, việc hiểu đúng cách vận hành của sản phẩm này và phân loại, để xác định cơ chế pháp lý là điều cần thiết. Vì thực tế, nhiều người còn nhầm lẫn, chưa phân biệt thế nào là sản phẩm thuốc lá làm nóng, thế nào là thuốc lá điện tử.

Thuốc lá làm nóng khác với thuốc lá điện tử

Ông Lê Thành Hưng - Viện Tiêu chuẩn Chất lượng Việt Nam giải thích, thuốc lá điện tử có chức năng làm nóng thành phần dung dịch, tạo ra làn hơi có bản chất là sol khí (aerosol) chứa nicotin. Thành phần phát thải của sol khí trong thuốc lá điện tử ở mức thấp hơn nhiều so với phát thải của khói thuốc lá truyền thống.

Ông Hưng cũng cho biết, thuốc lá điện tử có hai dạng hệ đóng và hệ mở. Đối với thuốc lá điện tử hệ đóng, người dùng phải sử dụng đầu chứa dung dịch được nhà sản xuất thiết kế dành riêng cho thiết bị mà không thể thêm bớt hay điều chỉnh thiết bị, do đó tránh được các nguy cơ mất an toàn. 

Toạ đàm Khung hành lang pháp lý cho thuốc lá thế hệ mới

Trong khi đó, thuốc lá làm nóng được chế biến từ nguyên liệu cây thuốc lá, khi sử dụng thì thải ra phần lớn hơi nước, lượng nicotin phát thải bằng hoặc thấp hơn, đồng thời giảm hầu hết hàm lượng chất phát thải khác so với thuốc lá điếu. Thuốc lá làm nóng sử dụng thiết bị để làm nóng thuốc lá mà không diễn ra quá trình đốt cháy.

Cả 2 đều là thuốc lá thế hệ mới, đều là sản phẩm từ xu thế phát triển của khoa học và công nghệ hiện đại, nhằm đáp ứng thị hiếu của người tiêu dùng và các yêu cầu quản lý ngày càng chặt chẽ. Và trên thế giới đã có nghiên cứu, đánh giá rủi ro với các sản phẩm này.

Ví dụ nghiên cứu năm 2017 của Viện Nghiên cứu Liên bang Đức về Đánh giá Rủi ro (Federal Institute for Risk Assessment - BfR), được công bố trên tạp chí Độc học tháng 4/2018. Nhóm nghiên cứu đánh giá các sản phẩm thuốc lá điện tử là ít độc hại cho sức khỏe hơn so với thuốc lá điếu truyền thống. Ngoài ra đã có nhiều nghiên cứu chứng minh thành phần các chất độc hại trong sol khí của thuốc lá điện tử ít hơn 95% so với khói của thuốc lá điếu truyền thống.

Tương tự, cơ quan Y tế Cộng đồng Anh (Public Health England) đã phân tích các thành phần nicotin, nước, aldehyd và các hợp chất hữu cơ bay hơi khác có trong thuốc lá làm nóng và thuốc lá điếu. Kết quả cho thấy nồng độ nicotin là tương đương giữa 2 sản phẩm, có sự giảm đáng kể hàm lượng aldehyd (80 - 95%) và hợp chất hữu cơ bay hơi (97 - 99%) của thuốc lá làm nóng so với thuốc lá truyền thống.

Nhiều nước đã ban hành tiêu chuẩn cho thuốc lá thế hệ mới

Hiện tại, nhiều nước đã ban hành tiêu chuẩn quốc gia cho các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới, bao gồm Anh, Pháp, Đức, Hoa  Kỳ, Canada, Nga, Trung Quốc… Trên bình diện quốc tế, các tổ chức tiêu chuẩn hóa như Tổ chức tiêu chuẩn hóa quốc tế (ISO), Trung tâm hợp tác nghiên cứu khoa học về thuốc lá (CORESTA), Ủy ban tiêu chuẩn châu Âu (CEN) cũng đã ban hành các tiêu chuẩn đối với thuốc lá thế hệ mới, bao gồm tiêu chuẩn yêu cầu kỹ thuật và tiêu chuẩn phương pháp kiểm nghiệm.

Tại Việt Nam, Bộ Khoa học và Công nghệ đang nghiên cứu, xem xét xây dựng khái niệm và các tiêu chí kỹ thuật đối với các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới. PGS.TS Trần Văn Ngọc, Phó Chủ tịch Hội Phổi Việt Nam, Chủ tịch Liên chi Hội Hô hấp TP.HCM, từng trả lời phỏng vấn báo chí từ góc độ chuyên ngành hô hấp rằng, rõ ràng có một bộ phận dân số nguy cơ cao mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính ung thư phổi,… cần được chỉ định sử dụng thuốc lá làm nóng trong trường hợp họ không thể cai thuốc lá được hay tái nghiện.

“Cơ quan quản lý và y tế nên thống nhất với nhau đề ra những biện pháp quản lý trước mắt và lâu dài bên cạnh việc thực hiện các nghiên cứu trong cộng đồng về tác động lâu dài của các loại thuốc lá”, ông Ngọc cho biết.

PGS.TS Trần Văn Ngọc, Phó Chủ tịch Hội Phổi Việt Nam, Chủ tịch Liên chi Hội Hô hấp TP.HCM

Toạ đàm đã ghi nhận nhiều ý kiến cho rằng cần thiết thực hiện nghiên cứu xây dựng ban hành khung chính sách quản lý các loại thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng tại Việt Nam. Bà Nguyễn Quỳnh Liên, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật Hình sự - Hành chính (Bộ Tư pháp) cho rằng trường hợp xác định thuốc lá thế hệ mới các đủ các đặc tính và được coi là thuốc lá theo định nghĩa của Luật phòng, chống tác hại của thuốc lá thì nhất thiết phải rà soát các quy định của Luật và các văn bản có liên quan.

Đến nay, các sản phẩm thuốc lá điện tử và thuốc lá làm nóng không chỉ khác nhau về cơ chế hoạt động mà còn khác nhau về cơ sở pháp lý do các tổ chức quốc tế quy định. Theo đó, Tổ chức Hải quan thế giới (WCO) đã chính thức phân loại sản phẩm thuốc lá làm nóng theo mã HS.2403.99 (sản phẩm thuốc lá khác).

Còn tổ chức Y tế thế giới (WHO) khẳng định thuốc lá làm nóng là sản phẩm thuốc lá nên chịu sự điều chỉnh của Công ước khung về kiểm soát thuốc lá (FCTC). Riêng tại Việt Nam, thuốc lá làm nóng do có thành phần nguyên liệu từ cây thuốc lá nên có thuộc phạm vi điều chỉnh của Luật phòng, chống tác hại Thuốc lá năm 2012 hay không vẫn còn đang được các cơ quan bộ ngành xem xét.

Thuỳ Linh