Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) vừa có ý kiến gửi Cục Điều tiết điện lực - Bộ Công Thương góp ý Dự thảo Quyết định Quy định sửa đổi, bổ sung một số điều của Quyết định số 24/2017/QĐ-TTg ngày 30 tháng 6 năm 2017 của Thủ tướng Chính phủ quy định về cơ chế điều chỉnh mức giá bán lẻ điện bình quân.

Đáng chú ý, VCCI cho rằng: Hiện nay, các phương án giá điện vẫn được coi là tài liệu mật trước khi công bố. Thông thường, việc tăng giá điện chỉ được thông báo rộng rãi vào đúng thời điểm quyết định tăng giá có hiệu lực. Điều này khiến nhiều doanh nghiệp sử đụng điện gặp khó khăn trong việc lên kế hoạch kinh doanh, kế hoạch tài chính.

"Việc đưa phương án giá các mặt hàng Nhà nước điều hành giá vào diện thông tin mật có thể xuất phát từ lo ngại tình trạng đầu cơ, găm hàng trước mỗi lần thay đổi giá. Tuy nhiên, việc đầu cơ, găm hàng đối với mặt hàng điện gần như là điều không thể", VCCI nêu ý kiến.

{keywords}
Việc đầu cơ, găm hàng đối với mặt hàng điện gần như là điều không thể. Ảnh: L.Bằng

Theo VCCI, nguy cơ lớn nhất có thể xảy ra là khi một số doanh nghiệp đẩy mạnh sản xuất trước khi tăng giá điện khiến công suất phụ tải tăng, ảnh hưởng đến an toàn hệ thống. Song, theo các chuyên gia hệ thống điện mà VCCI trao đổi, việc này có thể xử lý rất dễ thông qua một vài biện pháp kỹ thuật và quản lý vận hành. Ví dụ, thời điểm tăng giá tránh thời điểm cao điểm về điện.

Trong lần tăng giá gần đây nhất, ngày 20/3/2019, thì phương án giá điện đã được thông báo rộng rãi trước đó trong một cuộc họp của Bộ Công Thương vào ngày 5/3. Như vậy, người dân và các doanh nghiệp sử dụng điện được biết trước phương án giá điện 15 ngày trước khi tăng và thực tế chưa ghi nhận sự cố bất thường lớn đối với hệ thống điện.

Do đó, VCCI đề nghị cơ quan soạn thảo bổ sung quy định về việc công khai phương án giá điện trước khi tăng. 

Cụ thể, các phương án giá điện được công khai ít nhất 10 ngày trước khi được ban hành. Các quyết định tăng giá điện chỉ có hiệu lực sau ít nhất 15 ngày kể từ ngày ban hành.

Liên quan đến lợi nhuận định mức cho EVN, Dự thảo bổ sung lợi nhuận định mức của EVN vào công thức tính giá điện bình quân (tách từ các khoản lợi nhuận định mức của các khâu dịch vụ phụ trợ, truyền tải, phân phối - bán lẻ, quản lý chung, điều độ). Dự thảo cũng giải thích rõ khái niệm lợi nhuận định mức tại Điều 4.3.đ là tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu và giá trị vốn chủ sở hữu cho sản xuất kinh doanh điện của EVN.

Theo VCCI, sự thay đổi này là phù hợp với cách tính giá điện trong thời gian qua. Ví dụ, Quyết định 219/QĐ-TTg ngày 13/02/2018 của Thủ tướng về phê duyệt kế hoạch sản xuất kinh doanh và đầu tư phát triển 5 năm 2016-2020 yêu cầu EVN phải có lợi nhuận tối thiểu 3% trên vốn chủ sở hữu. Trên thực tế, trong lần tăng giá ngày 20/03/2019 vừa qua, EVN đã được hưởng lợi nhuận định mức là 3% vốn chủ sở hữu.

"Đây là khoản lợi nhuận hợp lý, giúp EVN có nguồn vốn để đầu tư các dự án điện mới trong bối cảnh nhu cầu điện của Việt Nam tăng nhanh hơn tốc độ tăng công suất phát điện trong vài năm qua", VCCI nhận định.

Tuy nhiên, việc xác định mức lợi nhuận vẫn được quyết định trong từng lần tăng giá điện phụ thuộc nhiều vào cân đối kinh tế vĩ mô hơn là phục vụ nhu cầu đầu tư nâng cao năng lực cung cấp điện.

VCCI đánh giá: Điều này khiến cho việc thiếu điện trở thành nguy cơ lớn trong một vài năm tới đây. Do đó, đề nghị cơ quan soạn thảo bổ sung quy định theo hướng: Việc xác định lợi nhuận định mức căn cứ vào nhu cầu đầu tư theo kế hoạch do Thủ tướng ban hành.

Lương Bằng