- Trong những năm gần đây, khi Trung Quốc dần đi lên trong chuỗi giá trị, đồng thời thị trường phải đối mặt với các thách thức về chi phí lao động, thuê đất và lạm phát, Việt Nam đang chứng kiến một làn sóng dịch chuyển sản xuất.

Việt Nam trở thành “công xưởng mới” của thế giới

Rất nhiều thương hiệu lớn từng đặt nhà máy sản xuất tại Trung Quốc, dần dần di chuyển tới Việt Nam, có thể kể đến như Samsung, LG, Intel… Các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài lựa chọn Việt Nam như điểm đến lý tưởng để mở rộng quy mô sản xuất, xây dựng thêm nhiều nhà máy ở các khu công nghiệp lớn để tận dụng nguồn nhân công giá rẻ, hưởng lợi từ các chính sách kinh tế của Việt Nam và các Hiệp định thương mại đa phương.Những thương hiệu bán lẻ đã nổi danh trên thế giới như Shop&Go, Circle K, Family Mart và không bao lâu nữa là 7Eleven, cũng thâm nhập thị trường Việt Nam và mở rộng với tốc độ nhanh chóng.

Làn sóng dịch chuyển đơn hàng, cũng như nguồn vốn đầu tư nước ngoài mạnh mẽ đã khiến sản lượng xuất khẩu của Việt Nam tăng trưởng đáng kể. Theo số liệu của Trading Economics, kim ngạch xuất khẩu từ đầu năm 2016 đã tăng lên 7.6%, đạt mức 14.6 tỷ đô-la Mỹ vào tháng 1 năm 2017. Trong vòng 5 năm trở lại đây, kim ngạch xuất khẩu Việt Nam đã tăng gấp hai lần.Điều đó cho thấy, Việt Nam đang từng bước trở thành điểm đến của các nhà nhập khẩu quốc tế, mở ra cơ hội cho hàng loạt doanh nghiệp cạnh tranh trên thị trường xuất khẩu.

Bài toán tăng trưởng đi kèm với phát triển bền vững của doanh nghiệp Việt

Song song với những cơ hội đến từ một nền kinh tế đang đi lên, doanh nghiệp Việt Nam cũng đối mặt với nguy cơ bị lấn át ngay trên “sân nhà”. Tính đến năm 2016, khối doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài chiếm tới trên 70% lượng hàng hoá xuất khẩu của Việt Nam. Nhiều thương hiệu Việt Nam đã bị các “ông lớn” nước ngoài thâu tóm hoàn toàn, có thể kể đến như Metro và Big C, cho thấy rõ ràng doanh nghiệp nội địa dần mất đi vị thế trong lĩnh vực bán lẻ. Những doanh nghiệp lớn trong nhiều ngành nhưbánh kẹo, nước giải khát, sữa,… của Việt Nam cũng bị đe doạ rơi vào tay doanh nghiệp nước ngoài.

Trong Bảng xếp hạng Top 500 DN tăng trưởng nhanh nhất Việt Nam do Vietnam Report công bố mới đây cũng cho thấy tỷ trọng của khối DN FDI đang tăng dần và đặc biệt tốc độ tăng trưởng của khối doanh nghiệp này trong giai đoạn 2012-2015 đã vượt tốc độ tăng trưởng của khối DN tư nhân, đạt mức CAGR trung bình tại 46,07%.

{keywords}

CAGR trung bình và tỷ trọng Doanh nghiệp xuất hiện trong BXH FAST500 2017 phân theo loại hình Doanh nghiệp. Nguồn: Vietnam Report

Trước thực tế như vậy, doanh nghiệp Việt cần thay đổi tư duy làm kinh tế, bên cạnh mục tiêu về tăng trưởng và lợi nhuận, còn phải đặt mục tiêu phát triển lâu dài, bền vững. Để có thể cạnh tranh với các doanh nghiệp FDI, doanh nghiệp nội địa cần có năng lực xuất khẩu, đặc biệt là ở những ngành hàng thế mạnh như hàng dệt, may, giày dép các loại.

So với các doanh nghiệpdệt may có vốn đầu tư nước ngoài, doanh nghiệp Việt Nam mới chỉ có khả năng gia công (CMT) hoặc “mua nguyên liệu, bán thành phẩm” (FOB) nên chưa tham gia được vào chuỗi sản xuất, cung ứng toàn cầu. Chỉ khi có năng lực thiết kế, chủ động tìm nguyên liệu và đi theo mô hình cung cấp sản phẩm hoàn chỉnh (ODM) và đa dạng về mẫu mã, doanh nghiệp mới có thể tạo giá trị gia tăng lớn, đồng thời cạnh tranh với những thương hiệu xuất khẩu khác. Thương hiệu thời trang của người Việt – An Phước – là nhà cung cấp đầu tiên của Pierre Cardin Paris tại Việt Nam cũng đã ra đời từ một xưởng gia công nhỏ và trở thành một nhà xuất khẩu đình đám.

Mặt khác, có những lĩnh vực mà doanh nghiệp Việt Nam có tiềm năng xuất khẩu lớn do sản phẩm độc đáo, có lợi thế cạnh tranh với thị trường quốc tế như thủ công mỹ nghệ, song lại thiếu năng lực làm tiếp thị (marketing) và xúc tiến bán hàng. Việc đầu tư cho đội ngũ bán hàng với trình độ chuyên môn cao và năng lực giao tiếp ngoại ngữ, đồng thời tìm đến các kênh quảng bá về sản phẩm như những nền tảng trực tuyến của Global Sources, Alibaba, các hội chợ thương mại thường niên trong nước và tại Trung Quốc, Đức, … là rất cần thiết.Tại Hội chợ đồ gỗ và trang trí nội thất Việt Nam được tổ chức tại TP. HCM đầu tháng 3/2017, những thương hiệu thủ công mỹ nghệ của người Việt như Mỹ nghệ Tư Duy, Hương Nga Fine Arts,… cho thấy sự thu hút với các nhà nhập khẩu quốc tế và khả năng đáp ứng các đơn hàng xuất khẩu.

Đồng thời, doanh nghiệp Việt cũng cần thực hiện phát triển kinh tế bền vững, không còn phụ thuộc vào việc khai thác triệt để nguồn tài nguyên thiên nhiên, tăng vốn đầu tư và thâm dụng lao động. Mục tiêu tăng trưởng của doanh nghiệp, phải đồng nhất với mục tiêu phát triển kinh tế của cả nước, tức là đảm bảo sử dụng tài nguyên, năng lượng hiệu quả, nâng cao chất lượng đời sống con người, đặc biệt là người lao động. Đây chính là đòn bẩy để các doanh nghiệp không ngừng cải tiến công nghệ, đầu tư trang thiết bị, máy móc hiện đại và đào tạo nguồn nhân lực có trình độ cao. Sử dụng hiệu quả nguồn tài nguyên con người và tài nguyên thiên nhiên, tiếp thu công nghệ hiện đại là con đường để doanh nghiệp Việt Nam đi lên trong chuỗi giá trị, cạnh tranh trên thị trường nội địa và trên thế giới.

Bảo Trân/ Vietnam Report