Kể từ tháng 11 năm ngoái, Trung Quốc đã từ chối tiếp nhận các lô hàng ngũ cốc từ Mỹ, viện dẫn lý do rằng chúng có chứa lượng nhỏ một loại ngô biến đổi gen chưa được nhà chức trách Bắc Kinh phê duyệt, khiến ngành nông nghiệp Mỹ tổn thất gần 3 tỉ USD. Và đây là khởi nguồn của một vụ kiện hy hữu.

{keywords}
Ngô biến đổi gen đang là tâm điểm của một vụ kiện hy hữu về nông sản. Ảnh: USDA

Hiện tại, hai "đại gia" kinh doanh nông sản của Mỹ là Cargill và Trans Coastal Supply đều đang khởi kiện Syngenta, công ty giống cây trồng đã phát triển chủng ngô biến đổi gen, với lí do Syngenta đã không được cấp phép nhập khẩu vào Trung Quốc.

Greg Mandel, một giáo sư luật tại Đại học Temple (Mỹ), người đang nghiên cứu về các công nghệ mới nổi và quyền sở hữu trí tuệ, nhận thấy các vụ kiện nói trên khá mơ hồ. Ông Mandel còn tỏ ra ngạc nhiên về việc người ta có thể khởi kiện như vậy.

"Mấu chốt của cả 2 vụ kiện về cơ bản là khiếu nại về sự bất cẩn, rằng Syngenta đã hành xử một cách bất cẩn ... thông qua việc thương mại hóa một sản phẩm công nghệ sinh học chưa nhận được sự phê chuẩn của cơ quan quản lý ở tất cả các thị trường lớn", giáo sư Mandel giải thích.

Các công ty chuyên doanh ngũ cốc cho rằng, Syngenta "biết hoặc đáng lẽ phải biết" rằng sản phẩm sinh vật biến đổi gen (GMO) sẽ trộn lẫn với các sản phẩm đã được phê chuẩn cũng như các sản phẩm không biến đổi gen, và rằng một lượng nhỏ GMO sẽ tồn tại trong các lô hàng vận chuyển đi khắp nơi trên thế giới.

Theo ông Mandel, vấn đề là "không ai có thể nhận diện một vụ kiện sẽ tạo ra tiền lệ, trong đó nguyên đơn tuyên bố rằng, một bên liên quan đến các hoạt động hoàn toàn hợp pháp, nhưng tác động vào một thị trường theo cách gây ra tổn thất, và rằng, những hành động ấy (do đó) phạm tội bất cẩn. Vì vậy, sẽ đôi chút ngạc nhiên nếu công ty Syngenta được phát hiện có trách nhiệm pháp lý dựa vào các căn cứ này".

Năm 2010, Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) đã phê chuẩn cho Syngenta thu hoạch và bán một giống ngô mới, biến đổi gen có tên gọi Agrisure Viptera trong phạm vi nước Mỹ. Tuy nhiên, sự phê chuẩn của USDA không ảnh hưởng đến sự phê chuẩn ở các thị trường khác. Cụ thể là, vào thời điểm Syngenta bắt đầu thương mại hóa sản phẩm ngô biến đổi gen, họ vẫn chưa nhận được sự phê chuẩn ở hầu hết các thị trường nước ngoài, nhưng vẫn đang tìm kiếm điều này. Kể từ đó tới nay, công ty này đã nhận được sự phê chuẩn của Canada, Mexico và Liên minh châu Âu (EU), nhưng không phải ở Trung Quốc.

Không ai có thể nói chắc chắc tại sao Trung Quốc không phê chuẩn ngô Viptera và tiếp tục từ chối các lô hàng từ Mỹ. Ông Mandel phỏng đoán, có thể tồn tại "sự trục trặc ở mức độ nào đó trong hệ thống quản lý của Trung Quốc". Một số lô hàng ngô, gần như chắc chắn chứa một lượng nhỏ thành phẩn là ngô Viptera, đã được phép đưa vào Trung Quốc, trong khi số khác thì không. Chuyên gia luật nói, cũng có các thông tin về việc một số cảng của Trung Quốc khắt khe hơn các cảng khác.

Ông Mandel nghi ngờ, Trung Quốc có những quan ngại sâu sắc về sự an toàn và tác động của ngô Viptera đối với sức khỏe, do sản phẩm này vẫn chưa gặp phải trở ngại lớn nào ở các thị trường khác.

Dẫu vậy, ông Mandel cũng đề cập tới khả năng còn có "một số thế lực thị trường cơ bản" đứng đằng sau quyết định của Trung Quốc. Những người trồng ngô nội địa của Trung Quốc vừa có một vụ ngô bội thu và có thể "chính phủ Trung Quốc muốn hỗ trợ ngành công nghiệp đó một cách có ý nghĩa".

Tuy nhiên, ông Mandel nhấn mạnh, tất cả chỉ là các phỏng đoán. Dù ai thắng hay thua trong vụ kiện nói trên, ông tin rằng, kết quả sẽ có tác động trực tiếp đến các công ty nông nghiệp tổng hợp, sản xuất GMO.

Nếu Syngenta thua, điều đó về cơ bản đồng nghĩa rằng, "các nhà sản xuất GMO sẽ phải có được sự chấp thuận của cơ quan quản lý ở phần lớn các thị trường thế giới đối với sản phẩm của họ, trước khi họ có thể thương mại hóa chúng ở Mỹ. Ngược lại, nếu Syngenta thắng, điều đó có thể tăng cường quyền hành của các nhà sản xuất và khiến họ tự tin hơn về việc tung ra sản phẩm trước khi đăng ký khắp toàn cầu.

Nhiều khả năng là các công ty Cargill, Trans Coastal và Syngenta sẽ dàn xếp vụ việc bên ngoài tòa án. "Cargill có thể đang tìm kiếm sự hỗ trợ nào đó trong việc chia sẻ những tổn thất lớn mà họ đang đối mặt. Nhưng tôi nghĩ, khó có khả năng những vụ việc này thực sự sẽ được phân định trước tòa", ông Mandel bình luận.

Tuấn Anh (Theo PRI)